Jeże to ssaki mierzące maksymalnie 26 cm. W ciągu jednej nocy potrafią przebyć nawet 3 kilometry. Główny powód nocnych eskapad to chęć zdobycia pożywienia. W trakcie jednej nocy jeże zjadają ok. 200–250 g pokarmu. Jeśli interesują was inne ciekawostki o jeżach, zapraszamy do lektury naszego artykułu.

W Polsce występują dwa gatunki: jeż wschodni (Erinaceus concolor) oraz jeż europejski lub zachodni (Erinaceus europaeus). Są do siebie bardzo podobne z wyglądu.

Tryb życia jeży

Jeże to dzikie zwierzęta, które często żyją w pobliżu siedzib ludzi. Warto zatem wiedzieć, jaki tryb życia prowadzą.

  • Jeże najbardziej aktywne są o zmierzchu i w nocy. W ciągu dnia chowają się w swoich kryjówkach. Jeże można zobaczyć w ciągu dnia tylko gdy są chore, po wyjątkowo po ulewnym deszczu lub późną jesienią.
  • Podstawowe pożywienie jeża na terenach leśnych stanowią bezkręgowce. Czyli owady, dżdżownice i ślimaki. Jeże mogą też jeść żaby, jaja ptasie, jaszczurki, węże oraz młode gryzonie i pisklęta ptaków gniazdujących na ziemi. Jeż może żywić się również pokarmem roślinnym, takim jak jagody, żołędzie, orzeszki buka, grzyby i opadłe, dojrzałe owoce.
  • W razie dużego głodu jeż atakuje nawet zwierzęta jadowite, np. żmiję zygzakowatą. Prawdopodobnie stąd wzięła się polska nazwa jeża. Czyli zwierzęcia, które je żmije.
  • Jeże nie jedzą jabłek i nie noszą ich na grzbietach. Ludzie tkwią w tym błędzie od czasów starożytnych. Pliniusz Starszy w I w. p.n.e. przedstawił jeża z jabłkiem nabitym na kolce w „Historii naturalnej”. W naturze to się nie zdarza.
  • Najstarszy jeż na świecie miał na imię Thorvald. Przeżył 16 lat w okolicach miasta Silkeborg w środkowej Danii. Jak zbadać wiek martwego jeża? Naukowcy liczą linie wzrostu w ich kościach szczękowych, podobnie jak w przypadku liczenia słojów w drzewie. Średnia długość życia jeża na wolności to 3–8 lat.
  • Na grzbiecie dorosłego jeża znajduje się ok. 7,5 tys. kolców. W ciągu swojego życia jeden osobnik ma ich trzy komplety. Reakcją obronną jeża jest zwijanie się w kulkę. W ten sposób łapki, nos i brzuch są chronione przez kolce. Podobnie zachowuje się australijska kolczatka.

Jeże lubią się opluwać

W 1953 roku badacz jeży Martin Eisentraut opisał dziwne zachowanie: „Jeśli jeż natknie się na określone substancje o charakterystycznym smaku lub zapachu, zwłaszcza na takie, których nie zna i do których nie jest przyzwyczajony, zaczyna je z żywym zainteresowaniem oblizywać, a nawet brać do pyszczka i przeżuwać. Wprawia się przy tym w stan podniecenia i obficie wydziela ślinę. Potem ciska ją na swą okrywę z kolców”. Jeże reagują tak m.in. na klej, tytoń, hiacynty i gnijące substancje pochodzenia zwierzęcego. Już bardzo małe jeże manifestują takie zachowanie.

Ciekawostki o jeżach w ogrodzie

Zdarza się, że jeże odwiedzają przydomowe ogrody. Preferują te bardziej dzikie, z krzewami dającymi im schronienie i źródłami pożywienia. Oto ciekawostki na ten temat:

  • Jakie ślady zostawia jeż? Pierwszy to czarne, podłużne odchody, widoczne np. na trawniku. Drugi – rozkopana ściółka w spokojnych zakątkach ogrodu. Takie ślady zostawia jeż, który szukał dżdżownic i stonóg, stanowiących podstawę jego diety.
  • Co możemy zrobić dla jeży? Postawmy na ziemi płytkie poidełka z wodą. Bardzo się ona jeżom przydaje podczas bezdeszczowej pogody.
  • Co jedzą jeże? Poza swoją naturalną dietą lubią też karmę dla kotów. W sklepach online można też kupić specjalny pokarm dla jeży.
  • W naturalnym środowisku na jeże czyha wiele niebezpieczeństw. Jednym z nich są psy. Jeśli nasz ogród odwiedzają jeże, najlepiej nie wypuszczać tam psów po zmroku.
  • Jeże zimują bardzo często w parkach i ogrodach w stertach liści. Okres października to ten czas kiedy pomału zapadają w sen zimowy. Dlatego przyrodnicy apelują: nie palcie liści!

Ciekawostki kulturowe o jeżach

Jeże od stuleci budziły ciekawość u ludzi. Stały się też częścią naszej kultury. Z tym związana jest kolejna porcja jeżowych ciekawostek:

  • Angielska nazwa jeża to „hedgehog”. Pierwszy jej człon – „hedge” – oznacza żywopłot. Czyli jedno z ulubionych miejsc jeży, które lubią chować się w krzewach. Natomiast „hog” oznacza wieprza. Może to się odnosić do odgłosów wydawanych przez jeże, czyli sapania, fukania i chrząkania.
  • Słowo „hog” może też mieć znaczenie kulinarne. Podobno mięso jeża smakuje jak wieprzowina. W przeszłości jeże były przyrządzane jako pieczeń. Pieczono je w glinie, aby przed jedzeniem pozbyć się kolców.
  • Oba gatunki jeża występujące w Polsce od 2014 roku objęte są częściową ochroną gatunkową.
  • Jeże to także zwierzęta egzotyczne, które można trzymać w domu. Nie chodzi jednak o nasze europejskie gatunki, lecz o afrykańskiego jeża pigmejskiego. Gatunek ten charakteryzuje się łagodnym usposobieniem. Żyje do 8 lat.
  • Jeże często padają ofiarą wypadków. Dzieje się to głównie na drogach, ale zdarzają się też zwierzęta na torach. Dlatego koleje instalują systemy odstraszające.
  • Jeże stały się bohaterami filmów. Najbardziej znane z nich to serial „Jeż Kleofas”, film animowany „Jeż Jerzy” oraz dwie części superprodukcji „Sonic”. Nawiązuje ona do gier wideo z serii „Sonic the Hedgehog”. Sonic to niebieski, humanoidalny jeż poruszający się pieszo z prędkością ponaddźwiękową.
  • Międzynarodowy Dzień Jeża przypada 10 listopada. Jednak jest jeszcze jeden jeżowy dzień. To 2 lutego, zwany National Hedgehog Day. To święto, wywodzące się z dawnych tradycji brytyjskich i germańskich, zostało w USA przekształcone w sławny Dzień Świstaka (Groundhog Day).


Źródła: archiwum NG, „Jeże. Najeżona kłopotami namiętność” (Hugh Warwick), „Leksykon niewiedzy” (Kathrin Passig, Aleks Scholz).