Ogórki morskie (inaczej strzykwy) to niezwykle fascynujące stworzenia. Już sama ich nazwa może być myląca. Nie są to rośliny, a zwierzęta. Konkretnie szkarłupnie, czyli krewne rozgwiazd i jeżowców. Z gruntowymi ogórkami łączy je co najwyżej wygląd. Strzykwy zamieszkują oceany, najłatwiej można je spotkać na dnie, gdzie odgrywają znaczącą rolę w ekosystemach.
Tak bronią się ogórki morskie
Te niewielkie zwierzątka mogą wydawać się łatwym celem dla drapieżników. Nic bardziej mylnego. Natura obdarowała ogórki morskie skuteczną i nietypową bronią. W obliczu zagrożenia strzykwy wystrzeliwują z tzw. narządów Cuviera plątaninę czegoś, co przypomina cienki, lepki makaron. Taki wyrzut ogranicza mobilność i spowalnia potencjalnych wrogów, na przykład kraby.
Narząd Cuviera bywa mylony z odbytem. W rzeczywistości jest to jednak organ odpowiadający nie za wydalanie niestrawionej żywności, a za obronę. Gruczoł typowy dla strzykw wytwarza toksynę, która jest wyrzucaną na zewnątrz po podrażnieniu zwierzęcia.
Według nowego badania wydzielina ogórków morskich składa się białek podobnych do tych obecnych w pajęczych sieciach. Odkrycie zostało opisane na łamach czasopisma naukowego „PNAS”.
Naukowcy zauważyli, że ogórki morskie korzystają z narządu Cuviera tylko wtedy, gdy drapieżnik wywiera na organ bezpośrednio „wystarczająco dużą siłę fizyczną”. Eksperyment wykazał, że dotykanie skóry zwierzęcia lub przekłuwanie jej igłą nie aktywowało narządu w takim samym stopniu.
Ogórki morskie kiedyś i dziś
Analiza genetyczna wykazała pewne podobieństwa między bronią ogórków morskich a pajęczynami i nićmi jedwabników. Chodzi o długie, powtarzające sekwencje aminokwasów. Dzięki nim narząd ma wysoką wytrzymałość na rozciąganie. Naukowcy odkryli również w zewnętrznej błonie narządu Cuviera wzorce podobne do amyloidu. Białka te są wykorzystywane przez inne organizmy morskie, takie jak wąsonogi.
Te same badania wykazały, że ogórki morskie nie zawsze broniły się w ten sam sposób. Stworzenia te rozstały się ewolucyjnie z jeżowcami około 537 milionów lat temu. Najwyraźniej trująca pajęczyna okazała się bardziej skuteczna od kolców.
Po wyrzucie toksyny ogórek morski samodzielnie amputuje swój narząd Cuviera. Podobne zachowanie zaobserwowano u jaszczurek „gubiących” ogony. Po zaledwie 15 dniach strzykwy znów są gotowe bronić się przed drapieżnikami.
Ciekawostki o ogórkach morskich
Pomimo mało zachęcającego wyglądu i brutalnych zachowań pod wodą, ogórki morskie są uważane w Chinach za afrodyzjak. Co jeszcze warto wiedzieć o strzykwach? Oto najbardziej zaskakujące ciekawostki:
- Ogórki morskie nie mają mózgu. Wystarcza im prymitywny układ nerwowy, dzięki któremu wyczuwają otoczenie.
- Różnią się wielkością, przy czym najmniejsze mają zaledwie kilka milimetrów długości, a największe nawet powyżej metra.
- Dieta ogórków morskich składa się głównie z alg, małych skorupiaków i innych substancji organicznych.
- Ogórki morskie są ważną częścią ekosystemu oceanu i odgrywają istotną rolę w utrzymaniu czystości dna oceanu.
- Występują w różnych kolorach, od różowego, przez żółty, po brązowy.
Źródło: PNAS
