Pająk topik jako jedyny tak sprawnie nurkuje. Pomaga mu w tym dzwon

Spis treści:

1. Klasyfikacja i wygląd pająka topika
2. Gdzie występuje pająk topik?
3. Niezwykłe adaptacje do życia pod wodą
4. Tryb życia i zachowania pająka topika
5. Ciekawostki o pająku topiku

Pająk topik (Argyroneta aquatica) to jedyny znany gatunek pająka, który spędza całe życie pod wodą. Ten niezwykły pajęczak zamieszkuje słodkowodne zbiorniki Europy i Azji, wykorzystując unikalne adaptacje do życia w środowisku wodnym.

Klasyfikacja i wygląd pająka topika

Pająk topik należy do rodziny Dictynidae i jest jedynym przedstawicielem rodzaju Argyroneta. Znany jest również jako pająk nurkujący lub pająk wodny. Charakteryzuje się ciemnobrązowym głowotułowiem i szarym odwłokiem. Ciało pająka pokryte jest gęstymi, hydrofobowymi włoskami. To one pozwalają mu zatrzymywać powietrze pod wodą, przy okazji nadając srebrzysty wygląd.

Co ciekawe, samce są większe od samic. Osiągają długość do 18,7 mm. Taka odwrotna niż u większości pająków zależność wynika z większej aktywności samców, które muszą przemierzać znaczne odległości w poszukiwaniu partnerek. Podczas zalotów samce wykonują specyficzne ruchy nóg i dotykają samic, co jest formą komunikacji. Samice preferują większe samce, co może być związane z ich lepszą zdolnością do obrony i zapewnienia potomstwa.

Gdzie występuje pająk topik?

Pająk topik zamieszkuje słodkowodne zbiorniki, takie jak stawy, jeziora, kanały i bagna. Preferuje czyste wody o niskim pH i ubogim natlenieniu, bogate w roślinność wodną, do której może mocować swoje podwodne schronienia.

Topik występuje w całej Europie, od Hiszpanii po Rosję, a także w Azji – od Syberii po Japonię. W Polsce spotykany jest w wielu regionach, najczęściej w północno-wschodniej i wschodniej Polsce, gdzie nadal są relatywnie najlepiej zachowane siedliska wodno-błotne. Mimo że nie jest gatunkiem objętym ścisłą ochroną prawną, to jego środowisko naturalne jest wrażliwe na działalność człowieka, w tym eutrofizację wód, przekształcenia hydrologiczne oraz zanieczyszczenia chemiczne. Ze względu na swoją ekologiczną specyfikę i ograniczone wymagania siedliskowe, pająk topik bywa uważany za naturalny wskaźnik stanu ekologicznego środowisk słodkowodnych w Polsce.

Modelowanie przewiduje, że w najgorszym scenariuszu emisji gazów cieplarnianych zasięg występowania topika może się zmniejszyć o 29% w ciągu najbliższych 10 lat. To kwalifikowałoby go do kategorii „narażony” według kryteriów IUCN.

Niezwykłe adaptacje do życia pod wodą

Najważniejszym przystosowaniem pająka topika do życia pod wodą jest budowa dzwonu nurkowego. To specjalne schronienie z pajęczyny, wypełnionego powietrzem.

Jak działa dzwon nurkowy?

Dzwon nurkowy przypomina fizyczne skrzela – umożliwia pająkowi wymianę gazową z wodą. Pająk przymocowuje pajęczynę do roślin, a następnie wprowadza do niej pęcherzyki powietrza z powierzchni, które przenosi dzięki hydrofobowym włoskom na ciele.

Dzwon pełni funkcje:

• miejsca odpoczynku i polowania,
• komory lęgowej,
• przestrzeni zimowania.

Powietrze w dzwonie jest regularnie odnawiane. To pozwala pająkowi na przebywanie pod wodą przez wiele dni bez konieczności częstego wynurzania się na powierzchnię.

Tryb życia i zachowania pająka topika

Topik jest drapieżnikiem. Poluje na wodne bezkręgowce, takie jak larwy owadów, skorupiaki i drobne ryby. Ofiary są łapane w pobliżu dzwonu i zjadane wewnątrz schronienia. Poluje z zasadzki, czając się w dzwonie nurkowym i atakując ofiary, które zbliżą się do jego schronienia. Używa jadu do paraliżowania ofiar, a następnie wstrzykuje enzymy trawienne, które rozkładają tkanki ofiary, umożliwiając ich strawienie.

Samce budują własne dzwony w pobliżu samic i tworzą z nimi połączenia. Samica składa 30–70 jaj wewnątrz swojego dzwonu. Młode wykluwają się po ok. 3 tygodniach i pozostają w dzwonie przez kilka kolejnych tygodni, aż będą gotowe do samodzielnego życia.

Pająk topik jest aktywny przez cały rok, ale jego aktywność zmienia się w zależności od pory roku. W okresie zimowym pająk pozostaje w dzwonie nurkowym, który zapewnia mu ochronę przed niskimi temperaturami. Dzwon działa jako izolator termiczny, a pająk może regulować jego wielkość w zależności od potrzeb. Dzięki temu topik jest w stanie przetrwać zimę pod wodą bez konieczności wynurzania się na powierzchnię.

Znaczenie ekologiczne pająka topika

Pająk topik odgrywa ważną rolę w ekosystemach wodnych jako regulator populacji wodnych bezkręgowców. Sam z kolei stanowi pokarm dla ryb i ptaków wodnych.

Jest wrażliwy na zanieczyszczenie wód i utratę siedlisk. Jego naturalne środowiska w Polsce są często objęte przepisami dotyczącymi ochrony przyrody.

Ciekawostki o pająku topiku

1. Topik to jedyny pająk na świecie, który cały czas żyje pod wodą.
2. Jego dzwon nurkowy inspiruje naukowców do tworzenia hydrofobowych powłok i nowych technologii oddychania podwodnego.
3. Badania nad nim pomagają lepiej zrozumieć biologię organizmów wodnych i ich adaptacje środowiskowe.
4. Pająk topik może regulować temperaturę wewnątrz dzwonu nurkowego. To pomaga mu przetrwać w zmiennych warunkach cieplnych zbiornika wodnego.
5. Genetycznie topik nie różni się znacznie od lądowych pająków, co oznacza, że jego przystosowanie do życia w wodzie wynika głównie z cech fizjologicznych i behawioralnych, a nie dużych zmian ewolucyjnych.
6. Jest badany jako bioindykator czystości wód, ponieważ nie występuje w zbiornikach zanieczyszczonych chemicznie ani w wodach silnie eutrofizowanych.

Źródło: National Geographic Polska