Cywilizacja Majów nie przestaje zaskakiwać i wciąż jest pełna tajemnic. Z każdym kolejny odkryciem naukowym badacze wiedzą coraz więcej o majańskiej tradycji, historii i zwyczajach. Zaledwie w lipcu tego roku opublikowano badania, które wykazały, że przyczyną upadku tej starożytnej cywilizacji były dotkliwe konsekwencje zmian klimatycznych.
Większość miast Majów była zanieczyszczonych rtęcią
Okazuje się jednak, że nie były to jedyne problemy dawnych mieszkańców Ameryki Środkowej. W artykule opublikowanym na łamach czasopisma naukowego „Frontiers in Environmental Science” naukowcy opisują, jak Majowie doprowadzili do zanieczyszczenia ziemi rtęcią. To, co najbardziej niepokoi badaczy to fakt, że w niektórych miejscach zatrucie jest tak duże, że wciąż stanowi zagrożenie dla zdrowia.
Autorzy badań przeanalizowali tereny większości Mezoameryki, którą zamieszkiwali Majowie. To Meksyk, Gwatelama, Belize, Salwador i Honduras. Archeolodzy zwracają uwagę na to, że we wszystkich dawnych ośrodkach kultury i miastach Majów odnajdowano m.in. naczynia wypełnione rtęcią oraz artefakty pomalowane cynobrem. Badacze twierdzą, że między 250 a 1100 r. n.e. ludność ta bardzo często używała rtęci oraz produktów, które ją zawierała.
Dlaczego Majowie tak chętnie korzystali z rtęci?
– Zanieczyszczenie środowiska rtęcią zwykle występuje we współczesnych obszarach miejskich lub krajobrazach przemysłowych. Trudno wyjaśnić odkrycie rtęci, która występuje tak głęboko w ziemi, na której przed laty istniały miasta Majów. Musieliśmy skupić się na dogłębnej archeologicznej analizie regionu, aby określić, w jaki sposób na przestrzeni wieków, Majowie używali rtęci – twierdzi dr Duncan Cook, profesor geografii na Australijskim Uniwersytecie Katolickim i główny autor odkrycia.
Badacze podkreślają, że starożytni Majowie używali rtęci zarówno do celów dekoracyjnych, jak i podczas rytuałów np. pogrzebowych. Uczeni odkryli, że zazwyczaj korzystano z zawierającego rtęć cynobru. Ale niektóre rzadkie zapisy archeologiczne wykazują, że korzystano także z płynnej formy pierwiastka, która jest najbardziej niebezpieczna. Takie przypadki odnotowano m.in. w Quiriqua w Gwatemali, El Paraiso w Hondurasie oraz w meksykańskim Teotihuacán.
Czy rtęć była pośrednią przyczyną problemów cywilizacji Majów?
Autorzy zwracają uwagę, że to pierwsze tak duże badania, w których dokonano przeglądu wszystkich danych, które dotyczą stężenia rtęci w glebie na stanowiskach archeologicznych Majów. Okazało się, że poziom zanieczyszczenia był największy w okresie klasycznym ich historii.
Co więcej, dotyczy to prawie wszystkich stanowisk z wyjątkiem jednego. Stężenia wahają się od 0,016 ppm w Actuncan w Belize do 17,16 ppm w Tikal w Gwatemali. Naukowcy zaznaczają przy tym, że minimalny próg zatrucia wynosi już 1 ppm.
Naukowcy sugerują, że rtęć, która była składnikiem m.in. majańskich farb, które pokrywały tarasy, podłogi i ceramiki mogła przez lata zostać „wypłukana”, a następnie przedostała się do gleby. – Czerwony barwnik cynobru był wartościową, a nawet świętą substancją dla Majów. Ci ludzie nie zdawali sobie sprawy z tego, jak śmiertelnie niebezpieczna jest rtęć – twierdzi dr Nicholas Dunning, współautor badania i profesor na Uniwersytecie Cincinnati.
Badacze uważają, że rtęć, którą wykorzystywali Majowie, mogła być wydobywana z północnych i południowych regionów Mezoameryki, a następnie transportowana do reszty kraju. Naukowcy zastanawiają się teraz, czy tak duża ilość rtęci, która jest niezwykle niebezpieczna dla zdrowia i życia, mogła być pośrednią przyczyną kryzysów lub problemów społeczno-kulturowych cywilizacji Majów.
Dlaczego rtęć jest szkodliwa?
Rtęć jest pierwiastkiem chemicznym z grupy metali przejściowych. Jest jedynym metalem, który występuje w normalnych warunkach w stanie ciekłym. Rtęci używali już Rzymianie m.in. do ługowania piasków rzecznych, w celu wydobycia z nich srebra i złota. W czasach średniowiecznych alchemicy próbowali stworzyć złoto poprzez połączenie siarki z rtęcią.
Należy jednak pamiętać, że jest to metal, który w dużym stężeniu jest niezwykle niebezpieczny dla człowieka. Zatrucie może prowadzić do skutków przewlekłych, takich jak:
- uszkodzenie ośrodkowego układu nerwowego nerek i wątroby,
- upośledzenie wzroku i słuchu,
- paraliż,
- w najgorszym wypadku może dojść nawet do śmierci.
