Wydobycie gazu łupkowego szkodzi nie tylko środowisku. Zagrożone są miliony ludzi

Spis treści:

1. Na czym polega szczelinowanie?
2. Rozkwit szczelinowania
3. Zarzuty wobec szczelinowania hydraulicznego
4. Wpływ szczelinowania hydraulicznego na zdrowie
5. Czy szczelinowanie hydrauliczne powoduje trzęsienia ziemi?
6. Czy szczelinowanie hydrauliczne powinno być kontynuowane?

Możliwe, że słyszałeś o wpływie tej metody wydobycia ropy i gazu na środowisko, ale jej skutki sięgają znacznie dalej. W latach 2007–2016 produkcja ropy naftowej w Stanach Zjednoczonych wzrosła o 75%, a produkcja gazu ziemnego o 39%, głównie dzięki ogromnemu wzrostowi wykorzystania szczelinowania. Metoda ta miała być stosowana również w Polsce. Choć branża przeżywa rozkwit, wielu naukowców zajmujących się klimatem oraz społeczności lokalne sprzeciwiają się tej metodzie. Ale czym właściwie jest szczelinowanie hydrauliczne i dlaczego budzi tyle kontrowersji?

Na czym polega szczelinowanie hydrauliczne?

Szczelinowanie hydrauliczne to technika wydobycia paliw kopalnych – głównie metanu, który jest głównym składnikiem gazu ziemnego – ze skał znajdujących się głęboko pod ziemią. Gaz ten jest powszechnie wykorzystywany do ogrzewania domów, w procesach przemysłowych oraz do wytwarzania około 25% energii elektrycznej w USA. Metan znajduje się w małych kieszeniach pomiędzy warstwami łupków, które powstały z pradawnych osadów morskich. Aby go wydobyć, wierci się otwór o głębokości około 1,5 kilometra, a następnie poziomo, by dotrzeć do jak największej ilości gazonośnych skał.

Po wywierceniu otworu, zwanego szybem, wzmacnia się go stalową rurą, a następnie wykorzystuje tzw. „pistolet perforacyjny”, by zrobić drobne otwory w ścianie odwiertu. Do odwiertu wtłaczana jest pod wysokim ciśnieniem mieszanina wody i piasku, która przebija się przez otwory. Woda rozsadza skałę, a piasek utrzymuje szczeliny otwarte. Ciśnienie wypycha kieszenie ropy i gazu z powrotem na powierzchnię. Jednym z głównych problemów środowiskowych tego procesu jest zużycie ogromnych ilości wody – od 5,5 do 60 milionów litrów na jeden odwiert. Dodatkowo woda zawiera substancje chemiczne, które zapobiegają korozji sprzętu i zmniejszają tarcie. Po zakończeniu procesu część tej wody wraca na powierzchnię — bywa oczyszczana i spuszczana do cieków wodnych, ponownie wykorzystywana albo wstrzykiwana głęboko pod ziemię.

Rozkwit szczelinowania

Technika ta została opracowana w 1947 roku, a komercyjnie wdrożona dwa lata później. Inwestycje i rozwój technologii doprowadziły do boomu szczelinowania oraz znacznego wzrostu produkcji ropy i gazu w USA na początku XXI wieku. Zwolennicy szczelinowania podkreślają, że spalanie gazu ziemnego emituje o połowę mniej gazów cieplarnianych niż węgla, co może pomagać w walce z globalnym ociepleniem. W przemówieniu z 2014 roku prezydent Barack Obama powiedział: Jeśli gaz ziemny zostanie wydobyty bezpiecznie, może być „paliwem pomostowym”, które napędzi naszą gospodarkę przy mniejszej emisji dwutlenku węgla powodującego zmiany klimatyczne.

Stowarzyszenie Niezależnych Producentów Ropy i Gazu w USA twierdzi, że szczelinowanie hydrauliczne „stworzyło miliony miejsc pracy, obniżyło ceny energii, poprawiło jakość powietrza, wzmocniło bezpieczeństwo narodowe i uczyniło z USA światowe mocarstwo energetyczne”. Jednak niektóre raporty medialne sugerują, że liczby dotyczące zatrudnienia zostały zawyżone, a początkowy boom zatrudnienia zakończył się spadkiem miejsc pracy z powodu niskich cen ropy i gazu – obniżanych właśnie przez nadmiar surowców ze szczelinowania hydraulicznego.

Zarzuty wobec szczelinowania hydraulicznego

Jednym z największych zarzutów wobec szczelinowania hydraulicznego jest emisja metanu – gazu cieplarnianego znacznie silniejszego niż dwutlenek węgla. Badanie z Uniwersytetu Cornella z 2019 roku powiązało wzrost ilości metanu w atmosferze z rozwojem szczelinowania hydraulicznego. Inne badania wskazują na problemy zdrowotne w społecznościach położonych w pobliżu odwiertów. Szczelinowanie hydrauliczne uwalnia zanieczyszczenia powietrza – m.in. przez płomienie spalające metan i wycieki węglowodorów z szybów. Związki te reagują z tlenkami azotu pochodzącymi z silników diesla maszyn wiertniczych, tworząc nisko zawieszony smog.

– Wiemy na przykład, że w rejonie Front Range w Kolorado smog wytwarzany przez odwierty ropy i gazu przewyższa ilość smogu pochodzącego z pojazdów. To główne źródło zanieczyszczenia – mówi Sandra Steingraber, główna badaczka w Science and Environmental Health Network i współzałożycielka Concerned Health Professionals of New York. Zaznacza również, że istotnym źródłem emisji są stacje kompresorowe, które sprężają gaz w rurociągach. Stacje te wykorzystują silniki spalinowe, które emitują cząstki stałe i inne zanieczyszczenia wpływające na układ sercowo-naczyniowy, oddechowy i neurologiczny ludzi.

EPA (Agencja Ochrony Środowiska USA) wykazała również, że szczelinowanie hydrauliczne może zanieczyszczać wodę pitną. Płyny używane do szczelinowania mogą przedostawać się do wód gruntowych. Nieodpowiednie ich oczyszczanie i utylizacja stwarzają zagrożenie dla zdrowia ludzi i środowiska. Przegląd chemikaliów uwalnianych do powietrza i wody podczas szczelinowania hydraulicznego wykazał obecność 55 związków rakotwórczych, w tym 20 powiązanych z białaczką i chłoniakiem.

Wpływ szczelinowania hydraulicznego na zdrowie

Steingraber podkreśla, że 17,6 miliona Amerykanów mieszka w promieniu 1,5 km od odwiertów ropy i gazu. Jest współautorką kompendium badań nad skutkami zdrowotnymi szczelinowania, które wskazują m.in., że:

• w wiejskich rejonach Alberty dzieci rodziły się z niższą masą urodzeniową, wcześniactwem i wadami rozwojowymi;

• dane z ponad 15 milionów pacjentów Medicare wykazały, że osoby starsze mieszkające w pobliżu odwiertów mają większe ryzyko przedwczesnej śmierci;

• badanie w Pensylwanii wykazało dwukrotnie wyższe ryzyko białaczki u dzieci mieszkających w pobliżu odwiertów w czasie życia płodowego.

W kompendium czytamy również, że „inne udokumentowane skutki zdrowotne to m.in. nasilenie objawów astmy, wyższy wskaźnik hospitalizacji, interwencji karetek, wizyt na ostrym dyżurze, problemów z oddychaniem i wysypek”. – To kryzys zdrowia publicznego – mówi Steingraber.

Czy szczelinowanie hydrauliczne powoduje trzęsienia ziemi?

Szczelinowanie hydrauliczne może również powodować trzęsienia ziemi. Nie tyle sam proces szczelinowania, co wstrzykiwanie odpadów płynnych głęboko pod ziemię pod wysokim ciśnieniem. Badania powiązały wzrost liczby wstrząsów w zachodnim Teksasie z tą praktyką. Według U.S. Geological Survey szczelinowanie hydrauliczne odpowiada za 2% trzęsień ziemi w Oklahomie. Największe znane trzęsienie spowodowane szczelinowaniem hydraulicznym miało siłę 4,0 w skali Richtera i wystąpiło w Teksasie w 2018 roku.

Czy szczelinowanie hydrauliczne powinno być kontynuowane?

Zwolennicy twierdzą, że obawy związane z wpływem szczelinowania hydraulicznego na zdrowie i trzęsieniami ziemi są przesadzone lub „po prostu nieprawdziwe”. Inni są odmiennego zdania. Robert Howarth z Uniwersytetu Cornella i emerytowany profesor inżynierii Anthony Ingraffea napisali w 2011 roku– Gaz łupkowy nie jest czysty i nie powinien być traktowany jako paliwo przejściowe. Powinien pozostać w łupkach, a społeczeństwo musi skupić się na efektywności energetycznej i rozwoju odnawialnych źródeł energii.

Tymczasem mieszkańcy terenów objętych szczelinowaniem hydraulicznym żyją w cieniu niepewności i lęku. Jak powiedział jeden z mieszkańców w badaniu przeprowadzonym w Kolorado – Jesteśmy królikami doświadczalnymi. Oni uczą się na bieżąco... Nie wiemy, jakie będą skutki za 20 lat.

źródło: National Geographic