Choć łuki triumfalne zawdzięczamy Rzymianom, to najsłynniejsze z nich znajdują się w Paryżu. Mowa oczywiście o zlokalizowanym na placu Charles'a de Gaulle'a Arc de Triomphe oraz wybudowanym nieopodal Luwru Arc du Carrousel. Jednak jeśli spojrzymy na mapę Europy, zauważymy, że tego typu budowle powstawały w wielu innych krajach na Starym Kontynencie, w tym Polsce. 

Historia łuków triumfalnych

Łuki triumfalne miały upamiętniać wielkie sukcesy militarne i być kolejnym hołdem dla geniuszu zwycięskiego wodza. Pierwsze monumentalne, wolno stojące 1- lub 3-przelotowe bramy arkadowe powstawały już w starożytności. Nie jest tajemnicą, że na przestrzeni wieków wygląd budowli tego typu ewoluował i znacznie różnił się od tych wznoszonych przez Rzymian. Istnieje jednak kilka cech łuków triumfalnych, które zachowały się po dziś dzień. 

Łuki triumfalne od zawsze były symbolem zwycięstwa, mocy i uznania wielkości dla władcy. Nic więc dziwnego, że olbrzymie budowle stawały w ważnych dla lokalnej społeczności miejscach, by przypominały o sile państwa. Niezależnie od okresu powstania, charakterystyczne bramy wznoszone były przeważnie z marmuru, piaskowca lub z białego wapienia, jak w przypadku paryskiego Łuku Triumfalnego. 

O ich wielkości świadczyły również bogate zdobienia, których nieodłącznym elementem były przeróżne kompozycje rzeźbiarskie. Często odwołujące się do życia wodza lub upamiętniające ważne wydarzenia historyczne. W okresie renesansu i kolejnych latach łuki triumfalne, w nawiązaniu do starożytnych wzorców, były ważną częścią pałaców i rezydencji. 

Do naszych czasów nie zachowało się zbyt wiele łuków triumfalnych, wybudowanych przez starożytnych Rzymian. Nie oznacza to jednak, że nie ma ich wcale. Jedna z najstarszych tego typu budowli znajduje się w mieście Orange na terenach dzisiejszej Francji. Łuk Tyberiusza na pamiątkę zwycięstw następcy Oktawiana Augusta nad Germanami i Galami powstał najprawdopodobniej pomiędzy 20 a 26 rokiem n.e.

W samym Rzymie do dziś można podziwiać między innymi Łuk Tytusa z 81 r., przypominający o wygranej Wespazjana i Tytusa w wojnie z Żydami i zdobyciu Jerozolimy. Zwiedzając Forum Romanum, czyli najstarszy plac miejski we włoskiej stolicy, natrafimy również na Łuk Septymiusza Sewera. Wzniesiono go w 203 r. na cześć Septymiusza Sewera oraz jego synów – Karakalli i Gety. 

Z kolei w pobliżu Koloseum natrafimy na Łuk Konstantyna Wielkiego, które budowa rozpoczęła się w 312 roku. Monument powstała z okazji 10. rocznicy objęcia przez legendarnego przywódcę władzy w cesarstwie i uczczenia jego zwycięstwa nad Maksencjuszem, z którym zawzięcie walczył o tron. Budowla stanowiła inspirację dla architektów i artystów późniejszych lat, w tym autorów projektu Arc du Carrousel w Paryżu. 

Łuk Septymiusza Sewera w Rzymie (Fot. DeAgostini/Getty Images)

Łuki triumfalne w Europie

Najsłynniejszy łuk triumfalny w Europie znajduje się w samym sercu Paryża, a dokładnie na placu Charlesa de Gaulle’a, stanowiącego zwieńczenie Pól Elizejskich. To jedno z najchętniej odwiedzanych, obok Wieży Eiffla czy Katedry Notre-Dame, miejsc przez turystów. Łuk powstał w pierwszej połowie XIX wieku i miał upamiętnić tych, którzy zginęli w służbie ojczyzny w czasie rewolucji francuskiej i wojen napoleońskich. 

Budowę paryskiego łuku (Arc de Triomphe) według projektu J.F. Chalgrina rozpoczęto w 1806 roku z rozkazu Napoleona Bonapartego, ówczesnego cesarza Francuzów. Prace zakończono trzy dekady później, gdy na francuskim tronie zasiadł król Ludwik Filip I. Obiekt liczy niemal 50 metrów wysokości i 45 metrów szerokości, co czyni go największym tego typu monumentem na świecie. 

Łuk Triumfalny w Paryżu (Fot. DEA/C. SAPPA/Contributor/Getty Images)

Na Łuku Triumfalnym – poza reliefami – umieszczone zostały również spisy największych bitew w historii Francji i nazwiska zasłużonych dowódców, wśród których nie mogło zabraknąć także Polaków: 

  • gen. Józefa Grzegorza Chłopickiego,
  • gen. Jana Henryka Dąbrowskiego,
  • gen. Karola Otto Kniaziewicza,
  • gen. Józefa Feliksa Łazowskiego,
  • marsz. księcia Józefa Antoniego Poniatowskiego,
  • bryg. Józefa Sułkowskiego,
  • gen. Józefa Zajączka. 

Co więcej, na Łuku wyryte są nazwy pięciu polskich miast – Gdańska, Ostrołęki, Pułtuska, Lidzbarka Warmińskiego i Wrocławia – gdzie walczył Napoleon i jego armia. 

Na przestrzeni lat Łuk Triumfalny był świadkiem wielu historycznych wydarzeń. W grudniu 1840 r. pod monumentem przeszedł kondukt żałobny cesarza Napoleona I, którego zwłoki zostały sprowadzone do Francji po niemal dwóch dekadach z wyspy Świętej Heleny i złożone w Kościele Inwalidów. Z kolei w 1885 r. wystawiona pod Łukiem została trumna wielkiego francuskiego pisarza, Victora Hugo.

Po zakończeniu I wojny światowej Łuk Triumfalny stał się miejscem pamięci o wszystkich poległych w konflikcie żołnierzach armii francuskiej. To właśnie w tym miejscu co roku rozpoczyna się uroczysta defilada wojskowa dla uczczenia przypadającego 14 lipca Święta Narodowego Francji. 

Niewiele osób wie, że w Paryżu znajdują się dwa łuki triumfalne. Budowa ulokowanego nieopodal Luwru Arc du Carrousel również rozpoczęła się w 1806 roku, ale trwała zaledwie dwa lata. Pomnik miał przypominać całemu nardowi francuskiemu o wielkim zwycięstwie Napoleona pod Austerlitz w 1805 r. 

Inne łuki triumfalne w Europie:

  • Łuk Triumfalny w Barcelonie,
  • Brama Brandenburska w Berlinie,
  • Łuk Triumfalny w Bukareszcie,
  • Łuk triumfalny w Vác,
  • Łuk Wignacourta. 

Łuki triumfalne w Polsce

Łuki triumfalne, choć nie tak okazałe jak we Francji czy we Włoszech, znajdziemy również w Polsce. Jednym z nich jest Łuk Napoleona w Ślesinie (woj. wielkopolskie), wzniesiony przez mieszkańców w 1811 lub 1812 roku. Oczekiwali oni na przyjazd francuskiego cesarza, planującego inwazje na Rosję. 

Łuk triumfalny w Jabłonnie (Fot. Maciej Szczepańczyk - Image taken by User:Mathiasrex Maciej Szczepańczyk / CC BY 3.0)

Natomiast we wsi Jabłonna, nieopodal Warszawy, ulokowany jest łuk triumfalny projektu Henryka Marconiego na cześć księcia Józefa Poniatowskiego. Monument wzniesiono w 1837 r. W ramach ciekawostki dodajmy, że w Kamieńcu Podolskim, w południowo-zachodniej części Ukrainy, który w przeszłości wchodził w skład Rzeczypospolitej Obojga Narodów, znajdziemy Łuk Triumfalny ku czci króla Stanisława Augusta Poniatowskiego.