W tym artykule:

  1. Ig Noble 2023 – lista zwycięzców
  2. Kim jest Jan Zalasiewicz?
  3. Znaczenie Ig Nobli
  4. Ceremonia wręczenia Ig Nobli
  5. Ig Noble – kontrowersje
  6. Polskie Ig Noble
Reklama

– Prawie każdy nowy pomysł jest – zdaniem większości ludzi – śmiechu warty. Ale śmieszność wcale nie decyduje o tym, czy idea jest wartościowa – mówi Marc Abrahams. To jeden z pomysłodawców konkursu Ig Noble (Ig Nobel Prize). Oraz redaktor naczelny równie zwariowanego czasopisma „Annals of Improbable Research” (roczniki badań nieprawdopodobnych).

Jego przygoda z nauką „poważną inaczej” rozpoczęła się w 1990 r. Został wówczas redaktorem naczelnym czasopisma naukowego. – Szybko zorientowałem się, że istnieje wiele ciekawych dokonań, które nie mają szansy na jakiekolwiek oficjalne wyróżnienie – wspomina. Postanowił więc, wspólnie z grupą podobnie myślących osób, promować badania dziwaczne, zabawne, ale – i to warunek konieczny – zmuszające do myślenia.

Ig Noble 2023 – lista zwycięzców

Kto otrzymał „anty-Nobla” w tym roku? Oto lista zwycięzców:

Już wiadomo, kto ma większe poczucie humoru - mężczyźni czy kobiety

Eksperymenty pokazały, że panowie są zabawniejsi, bo potrzebne jest im to do znalezienia partnerki. Panie są mniej zabawne, bo wieki patriarchatu sprawiły, że kobietom i dziewczynkom ”nie w...
Mężczyźni naprawdę są zabawniejsi od kobiet? Naukowcy potwierdzają stereotyp
Getty Images
  • kategoria geologia i chemia – dr Jan Zalasiewicz (brytyjski geolog polskiego pochodzenia) zastanawiał się, dlaczego wielu naukowców lubi lizać skały. Tytuł pracy naukowej, opublikowanej w czasopiśmie „The Paleontological Association Newsletter” brzmiał „Eating Fossils”;
  • kategoria literatura – badacze z międzynarodowego zespołu sprawdzili, jak czują się osoby powtarzające jakieś słowo wiele, wiele, wiele, wiele, wiele razy;
  • kategoria inżynieria mechaniczna – międzynarodowy zespół „ożywiał” martwe pająki, by wykorzystać je jako narzędzia chwytające;
  • kategoria zdrowie publiczne – badacze z USA i Korei Południowej za wynalezienie Stanford Toilet. To toaleta naszpikowana elektroniką, badającą wydaliny użytkownika;
  • kategoria komunikacja – uczeni z międzynarodowego zespołu przebadali ludzi, którzy są ekspertami w mówieniu wspak;
  • kategoria medycyna – międzynarodowy zespół anatomów policzył włosy w nosach martwych ludzi, by porównać ich (włosów) liczbę;
  • kategoria żywienie – badacze z Japonii sprawdzili, jak na smak jedzenia wpływa używanie elektronicznych pałeczek i słomek;
  • kategoria edukacja – zespół z wielu krajów badał zjawisko nudy wśród uczniów i nauczycieli;
  • kategoria psychologia – trzech badaczy (w tym słynny Stanley Milgram) sprawdzali, jak wielu przechodniów spojrzy w górę, widząc kogoś patrzącego w górę;
  • kategoria fizyka – międzynarodowy zespół sprawdził, czy aktywność seksualna sardeli europejskiej (anchois) wpływa na mieszanie się wód oceanicznych.

Kim jest Jan Zalasiewicz?

Jan Zalasiewicz dorastał w Manchesterze, gdzie jego rodzice osiedlili się po II wojnie światowej. Wcześniej wydostali się z Syberii z armią Andersa. Dziś dr Zalasiewicz pracuje na University of Leicester. Zajmuje się przede wszystkim badaniem czwartorzędowych i paleozoicznych skał osadowych.

Obiektem jego badań jest też tzw. antropocen. To epoka nieodwracalnych i na niespotykaną dotąd skalę zmian w środowisku naturalnym, które powoduje najbardziej dominujący gatunek na Ziemi – człowiek. Przez szereg lat dr Zalasiewicz był także przewodniczącym Komisji Stratygraficznej brytyjskiego Towarzystwa Geologicznego.

W publikacji „Eating Fossils” dr Zalasiewicz pisze, że lizanie skał przez naukowców podczas badań terenowych może mieć sens. Po nawilżeniu kamiennej powierzchni lepiej widać jej detale. Z kolei sam smak może dostarczyć wstępnych informacji o składzie chemicznym obiektu.

Znaczenie Ig Nobli

Ig Noble od lat robią karierę medialną. Któż inny wyciągnąłby na światło dzienne prace związane z homoseksualną nekrofilią u kaczek krzyżówek? Albo błyskawiczną metodę rozpalania grilla (z użyciem ciekłego tlenu)? Czy też szczegółową analizę przedmiotów, które można znaleźć w ludzkim odbycie? Oto inne przykłady:

A są to wszystko – wbrew pozorom – dokonania całkiem poważnych naukowców, opłacanych najczęściej z publicznych funduszy. I choć dzięki nim nie powstanie raczej żaden nowy lek na raka, to są one niezbędnym elementem nauki, która nie byłaby sobą bez nieposkromionej, dziecinnej wręcz ciekawości.

Dlaczego warto żartować z nauki? Wśród zawodów cieszących się najwyższym prestiżem społecznym od lat prym wiodą uczeni. Konkretnie – profesorowie wyższych uczelni. Z badań opinii publicznej wynika, że ok. jedna trzecia Polaków chciałaby, by ich dzieci zostały naukowcami. A jednak zadziwiająco rzadko zwracamy uwagę na to, co owi naukowcy mówią np. o globalnym ociepleniu, szczepionkach czy chociażby zdrowym trybie życia.

Dr Randy Olson, biolog morski i zarazem reżyser prześmiewczych filmów „Flock of Dodos: the Evolution-Intelligent Design Circus” i „Sizzle: A Global Warming Comedy” uważa, że to wina ich wizerunku. Są tak mądrzy i tak poważni, że aż nudni – dlatego ludzkość ich poważa, ale nie słucha.

Ceremonia wręczenia Ig Nobli

Ceremonia wręczenia Ig Nobli w niczym nie przypomina pompatycznej gali noblowskiej. Może z wyjątkiem tego, że i na niej pojawiają się autentyczni nobliści. Niektórzy próbują swych sił na scenie, występując w specjalnie na tę okazję przygotowanych mini-operach.

Inni byli główną nagrodą w konkursie dla publiczności „wygraj randkę z noblistą”. Jeszcze inni zamiatali scenę (do tradycji należało, że publiczność zarzuca ją papierowymi samolocikami). Od czasów pandemii ceremonia jest organizowana bez publiczności.

Impreza jest huczna, nieprzewidywalna, a do tego obowiązuje na niej kategoryczny zakaz przynudzania. Gdy laureat Ig Nobla próbuje wygłosić drętwą przemowę, interweniuje niewinnie wyglądająca ośmiolatka, która powtarza: „Nudzi mi się, proszę przestać” do skutku. Słynne są też związane z ceremonią wykłady z cyklu 24/7. Szanowany naukowiec ma opowiedzieć o całkiem poważnym zagadnieniu w 24 sekundy (!), a potem podsumować swe wystąpienie w siedmiu słowach. I to tak, by każdy zrozumiał!

Ig Noble – kontrowersje

Sama idea Ig Nobli jest jednak bardzo często źle rozumiana i przez media, i przez wielu jej laureatów. Do historii przeszedł apel pewnego szacownego brytyjskiego uczonego. Zażądał on, by jego krajan nie brać pod uwagę w tak niepoważnym, uwłaczającym angielskiej godności konkursie. Na szczęście nikt nie potraktował jego prośby serio.

Inna sprawa, że sprawcy zamieszania z premedytacją podnoszą intelektualną poprzeczkę. Przyznają bowiem nagrody nie tylko uczonym, ale także pseudonaukowcom, szarlatanom, oszustom, autorom dziwacznych wynalazków, a nawet politykom. Laureatem literackiego Ig Nobla jest np. Erich von Däniken (nieustraszony tropiciel kosmitów) oraz pani, która utrzymuje, że odżywia się wyłącznie powietrzem. W dziedzinie ekonomii wyróżnieni zostali urzędnicy skazani za gigantyczne nadużycia finansowe.

Mamy nadzieję, że Ig Noble zachęcą ludzi do samodzielnego oceniania, co jest dobre, a co złe, co jest cenne, a co bezwartościowe. To lepsze niż bezkrytyczne przyjmowanie do wiadomości werdyktu jakiejś ważnej persony – mówi Abrahams.

Polskie Ig Noble

Wśród laureatów Ig Nobli już wcześniej byli Polacy. Nasi uczeni zaistnieli m.in.:

Oto najzabawniejszy żart świata. Czy po 20 latach śmieszy tak samo?

Czy znasz najzabawniejszy żart świata? Internauci wybrali go spośród 40 tysięcy dowcipów.
Oto najzabawniejszy żart świata. Czy po 20 latach śmieszy tak samo?
fot. PhotoAlto/Frederic Cirou/Getty Images
  • w 1993 r. w dziedzinie literatury. 15 polskich kardiologów znalazło się w gronie współautorów pracy naukowej „An International Randomized Trial Comparing Four Thrombolytic Strategies for Acute Myocardial Infarction”, pod którą podpisanych było łącznie 978 osób;
  • w 2001 r. w dziedzinie ekonomii. Nagrodę dostał wówczas Wojciech Kopczuk za pracę na temat związków daty śmierci z podatkiem od spadków;
  • w 2019 r. w dziedzinie biologii. Uczeni z Uniwersytetu Gdańskiego byli współautorami odkrycia, że martwe karaluchy amerykańskie mają inne właściwości magnetyczne niż żywe;
  • w 2022 r. w dziedzinie medycyny. Badacze z Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego wykazali, że pacjenci onkologiczni, poddawani radio– i chemioterapii rzadziej cierpieli z powodu szkodliwych skutków ubocznych, jeśli podawano im lody.
Reklama

Źródła: Annals of Improbable Research, archiwum NG, Wikipedia.

Reklama
Reklama
Reklama