Panama swoje, USA swoje. Chaos wokół Kanału Panamskiego nie ustaje
Dzisiaj rano Departament Stanu USA ogłosił, że amerykańskie statki będą mogły bez opłat przepływać przez Kanał Panamski. Kilka godzin później Panama zaprzeczyła tym doniesieniom. To kolejna odsłona konfliktu o najważniejszą drogę morską między Atlantykiem a Pacyfikiem.
W tym artykule:
Stany Zjednoczone pochwaliły się sukcesem w sieci społecznościowej X należącej do Elona Muska. Dzisiaj Departament Stanu opublikował w tym serwisie następujący wpis: „Statki rządu Stanów Zjednoczonych mogą teraz przepływać przez Kanał Panamski bez opłat, oszczędzając rządowi USA miliony dolarów rocznie”.
Kilka godzin później informacji zaprzeczył rząd Panamy. Na tej samej platformie zamieścił bardzo lakoniczną wiadomość: „W odpowiedzi na publikację wydaną przez Departament Stanu Stanów Zjednoczonych, Zarząd Kanału Panamskiego, który jest upoważniony do ustalania opłat i innych należności za przepływanie przez Kanał, informuje, że nie dokonał żadnych zmian w opłatach”.
Jednocześnie jednak Panama oznajmiła, że jest gotowa do podjęcia dialogu ze Stanami Zjednoczonymi.
Panama vs USA – o co toczy się spór?
Jak podaje CNN, w ciągu ostatnich 26 lat Stany Zjednoczone zapłaciły łącznie 25,4 mln dolarów za tranzyt okrętów wojennych i łodzi podwodnych przez Kanał Panamski. Czyli około milion dolarów rocznie.
Już to samo może być solą w oku władz w Waszyngtonie. Ale w istocie chodzi o sprawę znacznie poważniejszą. Donalda Trumpa boli wzrost wpływów Chin w Panamie i okolicach. Dlatego właśnie kilka dni temu po raz kolejny powtórzył swoje zapowiedzi dotyczące „odebrania” Kanału Panamskiego i przejęcia kontroli nad tą kluczową drogą wodną.
– Chiny zarządzają Kanałem Panamskim, który nie został przekazany Chinom, tylko został przekazany Panamie przez głupotę – powiedział w niedzielę Trump reporterom. – Ale [Panamczycy – przyp.red.] złamali porozumienie i my go odzyskamy albo wydarzy się coś bardzo potężnego – dodał w swoim stylu prezydent Stanów Zjednoczonych.
Warto dodać, że kilka dni temu w swoją pierwszą podróż zagraniczną udał się nowy Sekretarz Stanu USA Marco Rubio. Wybrał się właśnie do Panamy, by spotkać się z jej prezydentem Raúlem Mulino.
Kto zbudował Kanał Panamski?
Kanał Panamski to licząca nieco ponad 81 km droga morska łącząca Atlantyk z Pacyfikiem. Umożliwia przepłynięcie z jednego oceanu na drugi bez konieczności opływania Ameryki Południowej. Radykalnie skraca to transport morski. Zauważono to już w XIX w., kiedy pierwsze prace w rejonie dzisiejszego kanału podjęli Francuzi. Orędownikiem jego przekopania był Philippe-Jean Bunau-Varilli, francuski inżynier.
Powstaniem Kanału byli również żywo zainteresowani Amerykanie. By to tego doszło, poparli ogłoszenie niepodległości przez Panamę w 1903 roku. Niedługo potem, na mocy traktatu Hay-Bunau-Varilla, Stany Zjednoczone zyskały prawo do zarządzania specjalnie ustanowioną Strefą Kanału o powierzchni ponad 500 mil kwadratowych. Budowa Kanału mogła się rozpocząć.
Trwała dziesięć lat, a oficjalnie Kanał został otwarty w 1920 roku. USA wydały na to 375 mln dol.
Od kiedy Panama zarządza kanałem?
Stany sprawowały kontrolę nad Kanałem do 1977 roku. Wówczas Kanał został zwrócony Panamie. Traktat z 1977 zawierał jednak ważne zastrzeżenie. Pozwala on mianowicie Stanom Zjednoczonym na interwencję militarną w przypadku zakłócenia funkcjonowania szlaku wodnego przez konflikt wewnętrzny lub działania obcego mocarstwa.
Przez pewien czas Panama i USA łącznie zarządzały Kanałem. Pełną kontrolę nad Kanałem Panamczycy przejęli dopiero w 1999 roku. Od 2000 roku operatorem kanału jest Zarząd Kanału Panamskiego, której członkowie są wybierani przez rząd Panamy, ale działają niezależnie.
Kanał Panamski przynosi Panamie ogromne pieniądze. Opłaty pobierane od statków przepływających przez kanał stanowią jedno z głównych źródeł dochodu tego kraju. Według Reutersa w roku fiskalnym zakończonym we wrześniu 2024 zysk z Kanału wynosił 3,45 mld USD (i urósł o 9,5% w stosunku do poprzedniego okresu).
Obecność w tamtym rejonie azjatyckich firm nie jest wymysłem Trumpa. Np. Panama Ports to część spółki zależnej konglomeratu CK Hutchison z siedzibą w Hongkongu. Obsługuje ona terminale po stronie atlantyckiej i pacyficznej kanału. Co ciekawe, jak przypomina CNN, Hutchinson otrzymał pierwszą koncesję na działalność w okolicach Kanału w 1997 r., czyli w czasie, gdy Panama i Stany Zjednoczone wspólnie administrowały tym szlakiem wodnym.
Źródła: National Geographic Polska