Groby królów i książąt Polski, zwłaszcza przedstawicieli dynastii Piastów, rozproszone są po całej Polsce. Znajdziemy je m.in. w Płocku, Wrocławiu, Opolu czy Legnicy. W przypadku koronowanych głów przeważają pochówki w Krakowie, lecz nie wszyscy polscy królowie znaleźli miejsce wiecznego spoczynku na Wawelu. Co ciekawe, tylko jeden król został pochowany w Warszawie i to dopiero pod koniec poprzedniego stulecia. Oto praktyczny przewodnik po królewskich nekropoliach.
Groby królów Polski – Poznań
Chociaż to w archikatedrze w Gnieźnie odbyły się koronacje pięciu pierwszych królów Polski, pierwszą monarszą nekropolią była katedra w Poznaniu. Powszechnie uważa się, że to właśnie tutaj spoczęli książę Mieszko I i jego syn król Bolesław I Chrobry. W Złotej Kaplicy, domniemanym miejscu pochówku władców, znajduje się ich wspólny pomnik oraz symboliczny grobowiec.
Tradycja głosi, że poznańska katedra była też miejscem wiecznego spoczynku kilku następców króla Bolesława. Wśród nich znajdują się m.in. Mieszko II Lambert i Kazimierz I Odnowiciel. Z całą pewnością zaś pochowano tu króla Przemysła II, który został zamordowany w Rogoźnie w 1296 r.
Groby Piastów w Krakowie
Najwięcej grobów polskich królów znajdziemy w katedrze na Wawelu. To tam od czasów panowania Władysława I Łokietka koronowano kolejnych władców Polski. Katedra na Wawelu stała się jednocześnie królewską nekropolią.
Kamienny gotycki nagrobek Łokietka z lat 1341–1346 ufundował jego syn Kazimierz III Wielki. On także został pochowany w wawelskiej katedrze. Początkowo w skromnym grobie, a następnie – za panowania króla Ludwika I – w nowym, bardziej okazałym. Na Wawelu znalazła też miejsce wiecznego spoczynku królowa Jadwiga Andegaweńska wraz ze swoją córeczką Elżbietą Bonifacją. Pierwotnie pochowano ją w prezbiterium na lewo od ołtarza głównego, lecz w 1949 r. szczątki monarchini przeniesiono do sarkofagu dłuta Antoniego Madeyskiego.
Groby Jagiellonów w Krakowie
Na Wawelu znajdują się też groby większości przedstawicieli dynastii Jagiellonów. Władysław II Jagiełło jeszcze kilka lat przed śmiercią zlecił budowę swojego nagrobka. Jego autorstwo pozostaje nieznane, choć pojawiła się hipoteza, że mógł on być dziełem samego włoskiego mistrza Donatella. Jego syn Kazimierz IV Jagiellończyk spoczął z kolei w sarkofagu dłuta niemieckiego rzeźbiarza Wita Stwosza, który znajduje się w południowo-zachodnim narożniku Katedry Świętokrzyskiej. Kolejny przedstawiciel dynastii Jan I Olbracht także został pochowany na Wawelu, w kaplicy, którą nazwano jego imieniem. Nagrobek monarchy składa się z dwóch części wykonanych przez dwóch różnych artystów – jednej z czerwonego wapienia z Gran, drugiej zaś z wapienia pińczowskiego.
W kaplicy Zygmuntowskiej znaleźli z kolei miejsce wiecznego spoczynku dwaj ostatni Jagiellonowie – Zygmunt I Stary i Zygmunt II August. Nagrobek Zygmunta I Starego wykonał w latach 30. XVI wieku, a więc jeszcze za jego życia, włoski rzeźbiarz Bartolomeo Berecci. Kiedy w 1572 r. zmarł Zygmunt II August, jego siostra Anna Jagiellonka zleciła budowę jego nagrobka. Zlecenie przyjął kolejny włoski rzeźbiarz na dworze – Santi Gucci. On też odpowiadał za nagrobek królowej Anny w tej samej kaplicy oraz jej męża Stefana Batorego w kaplicy Mariackiej.
W 1906 r. w katedrze wawelskiej umieszczono też symboliczny grób króla Władysława III Warneńczyka, który zginął w bitwie pod Warną, a jego ciała nigdy nie znaleziono. Za jego budowę odpowiadał Antoni Madeyski, ten sam, który stworzył sarkofag królowej Jadwigi.
Groby królów elekcyjnych w Krakowie
W krypcie pod kaplicą Wazów możemy z kolei odnaleźć groby Zygmunta III i Jana II Kazimierza oraz członków ich rodzin, a w osobnej krypcie – króla Władysława IV, jego pierwszej żony Cecylii Renaty i dwojga dzieci.
Król Michał Korybut Wiśniowiecki początkowo spoczywał w Kaplicy Świętokrzyskiej, po czym w 1858 r. przeniesiono go do Krypty św. Leonarda. Znajduje się tam również sarkofag jego następcy Jana III Sobieskiego, który pierwotnie spoczywał w kościele kapucynów w Warszawie, lecz na początku 1734 r. został przeniesiony na Wawel. W tym samym czasie w wawelskiej katedrze odbył się również pogrzeb króla Augusta II Mocnego.
Grobowiec Stanisława Augusta Poniatowskiego w Warszawie. Fot. Adrian Grycuk
Który król Polski spoczywa w Warszawie?
Chociaż Warszawa już za panowania króla Zygmunta III stała się stolicą Polski, znajduje się tu tylko jeden królewski grób. W bazylice archikatedralnej św. Jana Chrzciciela spoczywa ostatni polski monarcha Stanisław August Poniatowski i to dopiero od końca zeszłego stulecia. Pierwotnie spoczywał w kościele św. Katarzyny Aleksandryjskiej w Petersburgu, lecz w 1938 r. szczątki władcy przeniesiono do Wołczyna koło Brześcia Litewskiego, gdzie przyszedł na świat. Z kolei 14 lutego 1995 r., niemal dwieście lat po swojej śmierci, król powrócił do Warszawy i został pochowany w katedrze, w której niegdyś przyjmował z rąk prymasa Władysława Łubieńskiego królewską koronę.
Którzy królowie Polski spoczywają za granicą?
Część polskich królów znalazła miejsce wiecznego spoczynku poza granicami Polski. Do dziś nie ma pewności, gdzie pochowano Bolesława II Śmiałego – legenda głosi, że w klasztorze w Ossiach, w którym miał zakończyć życie, pokutując za zabójstwo biskupa Stanisława. Obecnie badacze skłaniają się jednak ku tezie, że spoczywa w klasztorze benedyktynów w Tyńcu.
Król Polski i Czech Wacław II został pochowany w kościele św. Jakuba w Zbrasławiu, a król Polski i Węgier Ludwik I z dynastii Andegawenów w katedrze w Székesfehérvár, która w 1543 r. została sprofanowana przez Turków, a pół wieku później spłonęła. Grób Henryka Walezego odnajdziemy w bazylice w Saint-Denis koło Paryża. Sarkofag Aleksandra Jagiellończyka – w katedrze w Wilnie. Nagrobek Stanisława Leszczyńskiego w kościele Notre-Dame-de-Bonsecours w Nancy. A sarkofag Augusta III – w katedrze Świętej Trójcy w Dreźnie.
