Władysław Jagiełło zasiadał na tronie Polski przez 48 lat. Żaden inny polski monarcha nie panował tak długo. Długowieczny król przeżył kilka żon, ale podobno prawdziwym uczuciem obdarzył tylko jedną. Doczekał się niezbyt licznego (jak na średniowieczne standardy) potomstwa, a następców tronu dała mu dopiero ostatnia żona. Nie zmogły go epidemie. Przeżył uderzenie pioruna, ale pokonało go zwykłe przeziębienie.
Kiedy urodził się Władysław Jagiełło?
Historycy do dziś nie są zgodni w kwestii daty urodzenia Władysława Jagiełły. Do 1990 roku dominował pogląd, że założyciel dynastii Jagiellonów urodził się około 1352 roku, jako drugie dziecko wielkiego księcia Olgierda i księżniczki Julianny. Później badacze zrewidowali ten pogląd i doszli do wniosku, że król był jednak o dekadę młodszy. Jako najbardziej prawdopodobne, wskazali lata 1362 i 1363, choć niektórzy poszerzyli ten zakres i wskazali na lata 1358–1363. W takim przypadku, Władysław Jagiełło byłby szóstym lub ósmym dzieckiem wiekoksiążęcej pary.
Jak było naprawdę? Nie wiadomo. Dziś w obiegu naukowym rok 1362 funkcjonuje jako najbardziej prawdopodobny, ale niektórzy badacze wciąż opowiadają się za pierwotnie ustaloną datą. Tak czy inaczej, to właśnie Jagiełłę wielki książę Olgierd wybrał na swojego następcę, mimo że nie był jego najstarszym synem.
Ile żon miał Władysław Jagiełło?
Jagiełło zdobył władzę na Litwie jako kandydat namaszczony przez swojego ojca. Udało mu się, mimo że miał liczną konkurencję. W 1377 roku, kiedy zmarł Olgierd Giedyminowicz, żyło około 40 potencjalnych władców – synów, wnuków i prawnuków Giedymina.
Władysław Jagiełło / fot. Fine Art Images/Heritage Images/Getty Images
Sprawowanie i utrzymanie władzy w państwie litewskim stanowiło niemałe wyzwanie. Litwa była zaangażowana w liczne spory. Korzystając z zamieszania po śmierci wielkiego księcia, kraj najechała wyprawa polsko-węgierska. Zakusy w kierunku narzucenia swojej zwierzchności zaczęło czynić także państwo krzyżackie. Jagiełło mógł przyjąć chrzest od wielkiego mistrza zakonu krzyżackiego, połączyć się z Rurykowiczami lub zawrzeć unię personalną między Koroną i Litwą. Skorzystał z trzeciego wyjścia.
14 sierpnia 1385 roku Jagiełło wystawił akt krewski. W następnym roku wziął chrzest, przyjął imię Władysław i pojął za żonę dwunastoletnią Jadwigę Andegaweńską, która od 1384 roku zasiadała na polskim tronie.
Pierwsza żona Władysława II zmarła w 1399 roku. Przed śmiercią miała wyrazić życzenie, by Jagiełło pojął za żonę Annę Cylejską, wnuczkę Kazimierza Wielkiego. Dla władcy było to korzystne rozwiązanie, bo jego rządy sankcjonowało małżeństwo z Jadwigą. Król obawiał się, że śmierć żony osłabi jego pozycję. Małżeństwo z córką hrabiego Wilhelma Cylejskiego (spokrewnioną w trzeciej linii z Jadwigą) miało zapewnić mu utrzymanie tronu.
16 lipca 1401 roku do Krakowa zajechał orszak przyszłej królowej. Ślub Władysława Jagiełły z Anną Cylejską odbył się jednak dopiero 29 stycznia 1402 roku. Dlaczego? Król odesłał swoją narzeczoną do klasztoru, by mogła nauczyć się polskiego. Powód mógł być jednak inny. Z zapisków Jana Długosza wynika, że przyszła królowa nie oczarowała Jagiełły swoją urodą. Król miał nawet myśleć o zerwaniu zaręczyn.
Anna Cylejska zmarła 20 lub 21 marca 1416 roku. Król wciąż nie miał męskiego potomka, więc sukcesja tronu nie była zabezpieczona. Nie miał więc czasu (prawdopodobnie także ochoty, bo związek Jagiełły z Cylejską nie należał do udanych) na długą żałobę.
2 maja 1417 roku poślubił Elżbietę Granowską. Trzecie małżeństwo Władysława II wywołało niemały skandal, bo córka Ottona z Pilczy była trzykrotną wdową z licznym potomstwem. Możni krakowscy wytykali królowi także jej niemłody wiek (w dniu ślubu miała ok. 47 lat) i brak królewskiego pochodzenia. Poza tym Elżbieta Granowska była córką Jadwigi Melsztyńskiej, która w 1386 roku została matką chrzestną Jagiełły. Ich związek uważano więc za niejako kazirodczy.
Trzecia żona króla zmarła 12 maja 1420 roku. Jagiełło ożenił się po raz czwarty. 7 lub 24 lutego 1422 roku poślubił siedemnastoletnią Zofię Holszańską, córkę Andrzeja Holszańskiego.
Prawie wszystkie małżeństwa Jagiełły były przemyślanymi posunięciami politycznymi. Prawie, bo jedynie Elżbietę Granowską, której zarzucano, że omotała króla czarami, pojął za żonę z miłości. Trzecia żona Jagiełły była krytykowana jako niegodna korony królowej, jednak możni nie byli łaskawi także dla Anny Cylejskiej i Zofii Holszańskiej. W ich przypadku krytyka była jednak intrygą o charakterze politycznym. Obu kobietom zarzucano niewierność, jednak nigdy nie potwierdzono tych pomówień.
Jak wyglądał Władysław Jagiełło?
Jagiełło był do tego stopnia rozczarowany urodą swojej drugiej żony (Jan Długosz określił Cylejską jako kobietę szpetną), że obraził się na swoich swatów. Tu nasuwa się jednak pytanie: czy sam miał wiele więcej do zaoferowania w tej kwestii? Otóż, nie.
Jan Długosz opisywał króla jako mężczyznę niskiego wzrostu, o ściągłej twarzy. Z zapisków kronikarza wynika, że król miał długą i szczupłą szyję, był prawie całkowicie łysy, miał małe oczy i duże uszy. Opis ten należy uznać za wiarygodny, bo właśnie w taki sposób król został przedstawiony na malowidle ruskich artystów zdobiącym kaplicę zamkową w Lublinie (dzieło ukończono w 1418 roku) i na wykonanym za życia monarchy nagrobku.
Ile dzieci miał Władysław Jagiełło?
Następców tronu dała królowi dopiero Zofia Holszańska. Małżeństwo z Jadwigą Andegaweńską zaowocowało narodzinami Elżbiety Bonifacji, 22 czerwca 1399 roku, ale 13 lipca dziewczynka zmarła. Anna Cylejska urodziła tylko jedno dziecko, córkę Jadwigę. Natomiast małżeństwo z Elżbietą Granowską nie zaowocowało dziećmi.
Po śmierci trzeciej żony, król znalazł się w trudnym położeniu. Był już wiekowym władcą i wciąż nie miał męskiego potomka, ku uciesze politycznych adwersarzy i wrogów Korony. Mogłoby się wydawać, że gdy pojął za żonę młodą Zofię Holszańską, czym prędzej zabierze się za konsumpcję związku. Nic bardziej mylnego. Podczas nocy poślubnej Jagiełło zasnął u boku swojej wybranki. W pierwszy roku trwania małżeństwa prawie nie widywał żony, bo częściej niż na Wawelu przebywał w rozjazdach.
Królewska para doczekała się pierwszego dziecka dopiero w 1424 roku. Pod koniec października urodził się Władysław, pierwszy syn króla. W 1426 roku Zofia urodziła drugiego syna, Kazimierza, jednak chłopiec nie dożył do drugich urodzin. W 1427 roku królowa po raz trzeci zaszła w ciążę i w listopadzie urodziła syna, któremu po zmarłym bracie nadano imię Kazimierz.
Kiedy zmarł Władysław Jagiełło?
Władysław II Jagiełło zmarł 1 czerwca 1434 roku, więc jak na średniowiecznego władcę żył bardzo długo, nawet jeżeli za właściwy rok urodzenia przyjmiemy 1362. Król nie poddał się malarii ani zapaleniu płuc. Nawet grom z nieba nie zakończył jego życia. Bo trzeba wspomnieć, że gdy 12 sierpnia 1419 roku udał się w drogę do Środy, jego powóz trafił piorun.
Sarkofag Władysława Jagiełły / ryc. PHAS/Universal Images Group via Getty Images
Padły wówczas cztery konie ciągnące karocę, a także konie wojewodów, rycerzy, podczaszego i pokojowca (który jechał na wierzchowcu monarchy). Piorun śmiertelnie raził dwóch służących króla, którzy podpierali powóz. Kiedy rycerze podbiegli do władcy, zastali go dygoczącego z przerażenia. Jego szaty pachniały siarką, ale Jagiełło był cały i zdrowy.
Jak zmarł Władysław II Jagiełło? Pokonało go przeziębienie. W kwietniu 1434 roku król wyruszył w podróż do Halicza. 30 kwietnia orszak zatrzymał się we wsi Medyka. Nocą król wyruszył do lasu, by posłuchać śpiewu słowika. To była chłodna pora. Wiekowy władca przeziębił się. Wkrótce zmogła go gorączka. Stan króla pogarszał się, a medycy nie potrafili temu zaradzić.
Szukasz więcej fascynujących informacji na temat świata roślin i zwierząt, odkryć archeologicznych i nieskończonego Wszechświata? Zaprenumeruj magazyn „National Geographic Polska". Najnowszą ofertę znajdziesz na tej stronie.
