Początki polskiej państwowości wciąż pozostają przedmiotem dyskusji historyków. Chyba każdy wie, że pierwszym historycznym władcą naszego kraju był książę Mieszko I, ale wydarzenia, które miały miejsce przed objęciem tronu przez ojca Bolesława I Chrobrego wciąż skrywają wiele tajemnic. W wielu średniowiecznych kronikach wymienia się legendarnych królów z dynastii Popielidów, a przecież Gall Anonim w swoich relacjach wskazał też trzech bezpośrednich poprzedników Mieszka I: Siemowita, Lestka i Siemomysła.
Chronologiczna lista królów Polski
Niektórzy specjaliści są zdania, że postaci wskazane przez Galla powinny być uznane za władców nie dyskusyjnych, a historycznych. Jednak w środowiskach historycznych przeważa przeświadczenie, że ziemie, którymi władali Siemowit, Lestek i Siemomysł stanowiły jedynie część późniejszej Polski. Pewne jest natomiast, że historia polskich królów rozpoczęła się wraz z objęciem tronu przez Bolesława I Chrobrego.
Piastowie, pierwsza historyczna dynastia polskich władców, rządzili krajem od jego powstania aż do 1370 roku. Należy jednak zaznaczyć, że okres ich panowania był przerywany krótkimi rządami Przemyślidów.
Po Piastach rządy w kraju sprawowali Andegawenowie. Po nich nastał czas dynastii Jagiellonów. Śmierć ostatniego monarchy z tego rodu – Zygmunta II Augusta – otworzyła okres bezkrólewia. Kryzys dynastyczny poważnie zagrażał Rzeczpospolitej, konieczne stało się więc ustalenie zasad wyboru kolejnych władców. W wyniku porozumienia szlachty, magnatów i duchowieństwa zapadła decyzja, że każdy kolejny król będzie wybierany poprzez elekcję, której formę ustalono na sejmie konwokacyjnym w 1573 r.
Czas zaborów to najciemniejszy okres w historii Polski i polskiej monarchii. Na mocy porozumienia trzech zaborców, od roku 1795 do 1815, tytuł króla Polski nie był używany. Później, gdy Królestwo Polskie pozostawało w Unii Personalnej z Imperium Rosyjskim, tytuł ten przysługiwał cesarzom Rosji.
Poniżej wymieniamy w porządku chronologicznym wszystkich koronowanych królów Polski, od pierwszego króla z dynastii Piastów, aż po ostatniego władcę Rzeczpospolitej Obojga Narodów.
Bolesław I Chrobry
Syn Mieszka I i czeskiej księżniczki Dobrawy objął tron w 992 roku. Do 1025 roku panował jako książę. 18 kwietnia 1025 roku został koronowany na króla. Należy jednak podkreślić, że wśród historyków wciąż nie ma zgodności w kwestii daty koronacji Bolesława Chrobrego. Wynika to z faktu, że zachowane źródła, wskazujące na ostatnie lata życia króla, nie są zbyt szczegółowe.
Mieszko II Lambert
Syn Bolesława Chrobrego został koronowany tuż po śmierci ojca – 25 grudnia 1025 roku. Jak wskazują zapiski niemieckich kronikarzy, koronacja miała charakter samowolny. W 1031 roku opuścił kraj, tracąc przy tym koronę. Rok później odzyskał władzę, ale jako książę jednej z trzech dzielnic.
Bolesław II Szczodry
Syn księcia Kazimierza Odnowiciela objął władzę w 1058 roku. Nie jest jednak jasne, czy po ojcu odziedziczył całe państwo. W 1076 roku został koronowany na króla. Władzę sprawował do 1076 roku.
Wratysław II Czeski
Koronacja władcy z dynastii Przemyślidów do dziś wzbudza spore kontrowersje. Wasal Henryka IV nie szczędził majątku i krwi rycerzy, by zadowolić władcę Niemiec. W 1075 roku pomógł w stłumieniu saskiej rebelii, 5 lat później wspierał Henryka IV w walkach z Rudolfem z Reinfelden, a w 1081 roku jego armia wkroczyła do Włoch. Cesarz odpłacił mu dopiero w 1085 roku. Wtedy Wratysław II został koronowany na pierwszego króla Czech, a jak wynika z zapisów czeskiego kronikarza Kosmasa, także na króla Polski. Oba tytuły zostały mu nadane dożywotnio, a koniec jego panowania jest datowany na 1092 rok.
Przemysł II
Na kolejnego króla Polska musiała czekać do 1295 roku. Właśnie wtedy na tronie zasiadł Przemysł II – piastowski książę poznański (1257–1279), książę wielkopolski (1279–1296) i książę krakowski (1291–1296). Zmarł w 1296 roku.
Wacław II
W 1300 roku korona Polski spoczęła na skroniach Wacława II – władcy z czeskiej dynastii Przemyślidów. Koronacja odbyła się za zgodą władcy Niemiec, mimo stanowczego sprzeciwu papieża Bonifacego VIII, który nigdy nie uznał jego władzy w Polsce. Na tronie zasiadał do roku 1305.
Władysław I Łokietek
W latach 1320–1333 władzę w Polsce sprawował Władysław I Łokietek. Przy wsparciu polskiego duchowieństwa, wówczas jeszcze książę krakowski uzyskał papieską zgodę na koronację, ale w wyniku nacisków ze strony kurii papieskiej, ceremonia odbyła się nie w Gnieźnie, a w Krakowie.
Kazimierz III Wielki
Po śmierci Łokietka władzę objął jego najmłodszy syn – Kazimierz III, nazwany Wielkim. Koronacja odbyła się 25 kwietnia 1333, mimo początkowego sprzeciwu królowej Jadwigi, która nie chciała przekazać korony swojej synowej.
Ludwik Węgierski
W 1335 roku Ludwik Węgierski zawarł układ z Kazimierzem Wielkim, na mocy którego miał być jego następcą w przypadku braku męskiego potomka. Po śmierci Kazimierza III Wielkiego (5 listopada 1370 r.) węgierski władca przybył do Krakowa, gdzie 17 listopada został koronowany. Władzę dzierżył do 1382 roku.
Jadwiga Andegaweńska
Po śmierci Ludwika Węgierskiego odbył się zjazd rycerstwa w Radomsku, gdzie zadecydowano o koronacji jednej z jego córek – Jadwigi. Ceremonia odbyła się 16 października 1384 roku.
Władysław II Jagiełło
W 1386 roku Jadwiga zgodziła się poślubić Władysława Jagiełłę. Książę litewski przyjął chrzest 15 lutego 1386 roku. Zaślubiny odbyły się 3 dni później, a 4 marca Jagiełło został koronowany.
Władysław III Warneńczyk
Kolejnym królem Polski został starszy syn Władysława Jagiełły i Zofii Holszańskiej. Mimo sprzeciwu możnych, 25 lipca 1434 roku Władysław III został koronowany w katedrze wawelskiej. Władzę sprawował do 1444 roku.
Kazimierz IV Jagiellończyk
Królowie Polski - PRINCIPUM ac REGUM POLONIAE EFFIGIES / Albert Ines - 1655, Wikimedia Commons, CC-BY-SA-4.0
25 czerwca 1447 roku na króla Polski koronowano Kazimierza Jagiellończyka. Wielki książę litewski sprawował rządy na mocy unii personalnej do 1492 roku. Porozumienie przetrwało po jego śmierci do 1569 roku, kiedy zawarta została unia lubelska.
Jan I Olbracht
Następcą Jagiellończyka został jego trzeci syn. Jan I Olbracht został wybrany na władcę (Polska nie była monarchią dziedziczną Jagiellonów) 27 sierpnia 1492 roku. Panował do 1501 roku.
Aleksander Jagiellończyk
12 grudnia 1501 roku na króla Polski został koronowany Aleksander Jagiellończyk, wielki książę litewski. Ceremonię odprawił jego brat i najmłodszy syn Kazimierza Jagiellończyka – arcybiskup gnieźnieński i prymas Polski kardynał Fryderyk Jagiellończyk. Aleksander zasiadał na tronie do 1506 roku.
Zygmunt I Stary
Po śmierci Aleksandra władzę objął jego brat – Zygmunt I, przedostatni przedstawiciel dynastii Jagiellonów. 24 stycznia 1507 roku odbyła się koronacja. Król zmarł 1 kwietnia 1548 roku.
Zygmunt II August
Syn Zygmunta I i Bony Sforzy, ostatni męski władca z dynastii Jagiellonów, został koronowany 20 lutego 1530 roku. Zmarł 7 lipca 1572 roku.
Henryk Walezy
Pierwszy elekcyjny król Polski panował od 11 maja 1573 roku do 18 czerwca 1574 roku. Gdy opuścił Wawel, by objąć tron Francji, nie zrzekł się tytułu, ale szlachta uznała ten gest za abdykację.
Anna Jagiellonka
Po opuszczeniu kraju przez Walezego, szlachta okrzyknęła królem Polski Annę Jagiellonkę, niedoszłą żonę poprzedniego władcy. Wybór nastąpił 15 grudnia 1575 roku. Poselstwo wskazało, że jej mężem zostanie Stefan Batory – książę Siedmiogrodu.
Stefan Batory
Jagiellonka poślubiła Batorego 1 maja 1576 roku, następnie królewska para została koronowana. Należy jednak podkreślić, że faktyczną władzę sprawował już od końca 1575 roku. Król zmarł 12 grudnia 1586 roku.
Zygmunt III Waza
W kolejnej wolnej elekcji na króla Polski wybrano Zygmunta III Wazę. Władca panował od 19 sierpnia 1587 roku do 30 kwietnia 1632 roku.
Władysław IV Waza
Po śmierci Zygmunta III okazało się, że jedynym poważnym kandydatem do tronu jest jego syn. Władysław IV panował od 8 listopada 1632 roku do 20 maja 1648 roku.
Jan II Kazimierz Waza
Po śmierci Władysława IV władzę oddano w ręce jego brata. Jan II Kazimierz Waza zasiadał na tronie polski od 20 listopada 1648 roku. Abdykował 16 września 1668 roku.
Michał Korybut Wiśniowiecki
Szlachta widziała w roli kolejnego władcy niedoświadczonego księcia „Piasta”, który nie mógł zagrozić jej przywilejom. Michał Korybut Wiśniowiecki sprawował władzę od 19 czerwca 1669 roku do 10 listopada 1673 roku.
Jan III Sobieski
Po śmierci Wiśniowieckiego, szlachta wskazała na kolejnego króla Jana Sobieskiego. Władza spoczywała w jego rękach od 21 maja 1674 roku do 17 czerwca 1696 roku.
August II Mocny
Po śmierci Sobieskiego, starania o koronę polską podjął Fryderyk August. Przy poparciu cesarza Leopolda I, 27 czerwca 1697 roku został ogłoszony królem. Abdykował 24 września 1706 roku.
Stanisław Leszczyński
Stanisław Leszczyński zasiadał na tronie Polski od 12 lipca 1704 roku do 8 lipca 1709 roku. Następnie korona wróciła do Augusta II Mocnego, który dzierżył władzę do 1 lutego 1733 roku. 12 września Stanisław Leszczyński ponownie zasiadł na tronie. Abdykował 26 stycznia 1736 roku.
August III Sas
5 października 1733 roku stronnicy Augusta III Sasa, przy wsparciu rosyjskim, ogłosili go królem Polski. Ten wybór stał się bezpośrednią przyczyną wojny o sukcesję. Władzę sprawował do 5 października 1763 roku.
Stanisław August Poniatowski
Ostatnim królem Rzeczpospolitej Obojga Narodów był Stanisław August Poniatowski. Z pomocą stronnictwa Czartoryskich, 7 września 1764 roku zasiadł na tronie. Abdykował 25 listopada 1795 roku.
Kto był najlepszym królem Polski?
W historii Polski zapisało się wielu wybitnych władców, których rządy doprowadziły do rozbudowy i umocnienia kraju. Świetnym przykładem jest choćby Kazimierz IV Jagiellończyk, który doprowadził do zakończenia wojny trzydziestoletniej i przyłączenia utraconych ziem do kraju. Pozytywnie należy ocenić także panowanie Stefana Batorego – króla, który rozumiał, jak ważna jest edukacja i który potrafił stworzyć armię zdolną skutecznie przeciwstawić się potędze Iwana IV Groźnego.
Za najwybitniejszego polskiego króla należy jednak uznać tego, który „zastał Polskę drewnianą, a zostawił murowaną” – Kazimierza III Wielkiego. Ostatni władca z dynastii Piastów objął tron w kraju wyniszczonym długotrwałymi wojnami, jednak to właśnie za jego panowania Polska stała się silnym krajem ze świetnie rozwiniętą gospodarką i ważnym punktem na międzynarodowej mapie politycznej.
Kto był najgorszym władcą Polski?
Nie można jednak stwierdzić, że każdy polski król był wybitnym władcą. Na liście najgorszych można umieścić wiele nazwisk: Jana II Kazimierza Wazę – awanturnika, który w działaniach wojennych odznaczał się wybitną nieroztropnością, Michała Korybuta Wiśniowieckiego – króla namaszczonego przez szlachtę, który niemal doprowadził do wybuchu wojny domowej, a wśród swoich przeciwników uchodził za głupca, czy Stanisława Augusta Poniatowskiego – władcę koronowanego dzięki poparciu carycy Katarzyny II, który wykazywał wyjątkową uległość wobec władczyni Imperium Rosyjskiego.
Komu należy się haniebny tytuł najgorszego króla Polski? Naszym zdaniem najmocniejszym kandydatem jest Henryk Walezy – pierwszy król elekcyjny, który w czasie swoich krótkich rządów nie wykazał najmniejszego zainteresowania sprawami polskimi, a po śmierci swojego brata, Karola IX Walezjusza, w przebraniu opuścił Wawel, by objąć tron Francji.
Kto był najdłużej panującym królem Polski?
Tytuł najdłużej panującego monarchy w historii świata należy się Ludwikowi XIV, który zasiadał na tronie Francji przez 72 lata i 110 dni. Elżbieta II panowała w Wielkiej Brytanii przez 70 lat i 214 dni. Najdłużej panujący koronowany władca Polski – Władysław Jagiełło – rządził przez 48 lat i 3 miesiące.
