Gdy mowa o żonie Władysława Jagiełły, większość osób myśli o Jadwidze Andegaweńskiej – pierwszej koronowanej na króla kobiecie w historii Polski. Nie można jednak zapomnieć, że założyciel dynastii Jagiellonów przysięgę małżeńską składał czterokrotnie. Anna Cylejska była drugą żoną monarchy. Dziś jest już nieco zapomniana przez historię, jednak warto przypomnieć sobie burzliwe dzieje jej małżeństwa z Władysławem II. Niewiele było bowiem koronowanych głów niewieścich, które w swoim czasie wzbudzały tak silne kontrowersje.
Pochodzenie Anny Cylejskiej
Anna Cylejska urodziła się pod koniec 1380 lub na początku 1381 roku. Jedyna córka Anny Kazimierzówny, córki samego Kazimierza Wielkiego, i hrabiego Wilhelma von Cilli nie miała dzieciństwa usłanego różami. Gdy Anna skończyła jedenaście lat, zmarł jej ojciec. Dorastającą dziewczyną i jej matką zaopiekował się Herman II von Cilli, kuzyn hrabiego Wilhelma. W 1394 roku Anna Kazimierzówna wyszła za mąż za Ulryka, księcia Teck. Wyjechała wówczas do Wirtembergii i opuściła swoją córkę.
Herman II przewidywał dla podopiecznej najwyżej skromny mariaż. Gdy skończyła siedemnaście lat, był już przekonany, że czeka ją staropanieństwo. Jego przewidywania nie sprawdziły się. Pod koniec 1400 roku do Celje zajechało poselstwo reprezentujące króla Władysława II. Posłańcy przedstawili Hermanowi pomysł połączenia węzłem małżeńskim polskiego władcy i młodej hrabianki. Ten bez wahania przyjął propozycję. Dlaczego Jagiełło wybrał na żonę właśnie Annę Cylejską?
Jak wyglądała Anna Cylejska?
Teoretycznie hrabianka miała wszelkie atuty, by dostąpić zaszczytu zamążpójścia za władcę. Miała piastowskie korzenie, więc królewskiemu związkowi byli przychylni zarówno możni krakowscy, jak i najwyżsi dostojnicy kościelni. Króla zapewniano o jej nieprzeciętnej urodzie, zatem monarcha mógł być spokojny, że jego wybranka będzie godnie reprezentowała godność królowej. Co mogło pójść nie tak?
Anna Cylejska / ryc. Marceli Krajewski, Wikimedia Commons, public domain
Pogłoski o urodzie Anny Cylejskiej okazały się mocno przesadzone. Podobno nie mogła równać się pod tym względem z Jadwigą Andegaweńską, którą Jan Długosz opisywał jako cudną i wdzięczną postać, użyczoną królowi w darze przez niebiosa. Z kolei Annę określano jako szpetną.
Historia małżeństwa Anny Cylejskiej i Władysława Jagiełły
Ponoć druga żona Władysława Jagiełły została namaszczona przez samą Jadwigę Andegaweńską. Królowa Polski zmarła w 1399 roku, niebawem po urodzeniu córeczki. Przed śmiercią miała wyrazić życzenie, żeby kolejną królową była kobieta, w której żyłach płynie piastowska krew. Na swoją następczynię miała wyznaczyć Annę Cylejską.
Czy tak właśnie było? Co do tego nie ma żadnej pewności. Nie można wykluczyć, że małżeństwo Jagiełły z daleką krewną Andegaweńskiej było po prostu przemyślanym ruchem politycznym. Związek Władysława II z córką Ludwika Węgierskiego nie zaowocował wydaniem na świat syna, a ich córeczka zmarła cztery dni przed matką. Skoro sukcesja polskiego tronu nie była zabezpieczona, Jagiełło nie mógł sobie pozwolić na długą żałobę.
Poza tym w tamtym czasie król wciąż jeszcze był postrzegany przez pryzmat litewskiego pochodzenia. Małżeństwo z Piastówną mogło umocnić jego władzę i tak bez wątpienia się stało. Jako że Anna Cylejska była w trzeciej linii spokrewniona ze zmarłą królową, związek wymagał papieskiej dyspensy. Bonifacy IX był przychylny temu małżeństwu, więc 23 kwietnia 1401 roku udzielił jej bez żadnego oporu.
Orszak przyszłej królowej zajechał do Krakowa 16 lipca 1401 roku. Jak wynika z zapisków Jana Długosza, król nie był zachwycony urodą swojej przyszłej małżonki. Podobno był do tego stopnia rozczarowany Cylejską, że pogniewał się na swoich swatów. Król miał nawet myśleć o zerwaniu zaręczyn.
Do tego nie doszło, ale Jagiełło odesłał swoją narzeczoną do klasztoru, podobno po to, by nauczyła się polskiego. Zaślubiny odsunięto, jednak finalnie i tak doszło do zawarcia małżeństwa. Ślub odbył się 29 stycznia 1402 roku, w katedrze na Wawelu.
Podniosłą uroczystość zaszczycili swoją obecnością możni z całej Europy, między innymi książę litewski Witold z małżonką. Zjawiła się także Anna Kazimierzówna, której Cylejska nie widziała od lat. Małżonka władcy została koronowana na królową 25 lutego 1403 roku.
Na najwyższych szczeblach władzy w średniowiecznej Europie małżeństwa rzadko były zawierane z miłości. Także ten związek nie miał nic wspólnego z uczuciem. Podobno Władysław Jagiełło kochał tylko swoją trzecią żonę, Elżbietę Granowską. Istnieje jednak różnica między związkiem dla celów politycznych a związkiem typowo nieudanym. Małżeństwo Władysława Jagiełły i Anny Cylejskiej z całą pewnością nie było szczęśliwe, ani nawet poprawne.
Króla i królową łączyły chłodne, wręcz oziębłe relacje. Jagiełło stronił od towarzystwa swojej małżonki. Na Wawelu pojawiał się okazjonalnie. Władysław II nie był dobrym mężem, z kolei Cylejska nie była wybitną królową. Nie tylko nie miała urody swojej poprzedniczki. Z Andegaweńską nie mogła równać się także w kontekście zaangażowania politycznego. Swoją rolę ograniczyła wyłącznie do pełnienia funkcji reprezentacyjnych.
Czy Anna Cylejska była niewierną żoną?
Po pewnym czasie, po krakowskim dworze zaczęły krążyć plotki o królowej. Podobno widywano, jak różni rycerze wchodzą do jej komnaty o późnej porze. Oskarżenia padły m.in. na Jakuba z Kobylan i Mikołaja Chrząstowskiego. Potwierdzeniem niewierności Cylejskiej miał być dziwny incydent – komnata królowej zapadła się bez żadnego wyraźnego powodu. Jagiełło był przekonany, że ten dziwny wypadek stanowił rezultat tego, w jaki sposób Anna spędzała noce pod jego nieobecność.
Jaki los spotkał domniemanych kochanków królowej? Jakub został uwięziony na trzy lata. Z kolei Mikołaj zdecydował się dobrowolnie opuścić królewski dwór. Królową oczyszczono z zarzutu niewierności, ale to nie ucięło plotek, bo później pojawiły się kolejne oskarżenia. Annę podejrzewano o romansowanie z Andrzejem Tęczyńskim i Mikołajem Kurowskim, arcybiskupem gnieźnieńskim. Autorem pomówień był Klemens z Moskorzewa, starosta krakowski.
Także te pogłoski nie doczekały się potwierdzenia, a z czasem sam ich autor miał wycofać się ze swoich oskarżeń. Zatem czy Anna Cylejska rzeczywiście była niewierną żoną? Prawdopodobnie nie. Historycy są zdania, że plotki na temat rzekomych romansów były intrygą, która miała zaszkodzić królowi. Warto wspomnieć o podejrzeniach, według których to sama Cylejska miała być autorką pogłosek na swój temat. Podobno w ten sposób zaniedbywana przez męża królowa chciała zwrócić na siebie jego uwagę.
Dzieci Anny Cylejskiej
Nawet jeżeli była to prawda, intryga Anny nie przyniosła oczekiwanego rezultatu. Pierwszego dziecka królewska para doczekała się dopiero po siedmiu latach od zawarcia związku małżeńskiego. 8 kwietnia 1408 roku urodziła się dziewczynka, której nadano imię Jadwiga, na cześć pierwszej żony Władysława II. Istniały podejrzenia, że królewna nie jest potomkinią Jagiełły, a jednego z rzekomych kochanków Anny. Król jednak nie przejął się tym zbytnio. Nie był zazdrosny o żonę, a i tak jego celem było spłodzenie syna.
Śmierć Anny Cylejskiej
O tym, że małżeństwo Jagiełły i Cylejskiej było wybitnie nieudane, najlepiej świadczy reakcja władcy na wieść o chorobie królowej. Anna zaczęła podupadać na zdrowiu pod koniec 1415 roku. Na początku 1416 roku było już jasne, że jej stan jest poważny.
Królowa nie wstawała z łóżka, ale gdy Jagielle doniesiono o problemach zdrowotnych jego żony, ten nie pospieszył do Krakowa. Zamiast tego, w pierwszej kolejności udał się do klasztoru na Łysej Górze. Dopiero gdy kolejny goniec przybył z informacją, że jej stan jest krytyczny, król udał się na Wawel. Anna Cylejska zmarła 20 kub 21 marca 1416 roku. Ciało królowej spoczęło w katedrze na Wawelu.
Szukasz więcej fascynujących informacji na temat świata roślin i zwierząt, odkryć archeologicznych i nieskończonego Wszechświata? Zaprenumeruj magazyn „National Geographic Polska". Najnowszą ofertę znajdziesz na tej stronie.
