Kazimierz I Odnowiciel był polskim księciem i władcą w okresie średniowiecza. Nigdy nie został koronowany. Urodził się 25 lipca 1016 r. Był synem Mieszka II i niemieckiej księżniczki Rychezy, córki Erenfrieda Ezzona, palatyna reńskiego. Zmarł 19 marca 1058 roku. Miejsce jego pochówku nie jest znane. Jego dziećmi byli: Bolesław Śmiały, Władysław Herman, Mieszko, Otton oraz Świętosława.

Młodość księcia

W wieku zaledwie dziesięciu lat Kazimierz trafił na naukę do szkoły klasztornej. Sugerowano nawet, że miał zostać zakonnikiem. 
W 1031 roku jego ojciec, Mieszko II, musiał opuścić kraj. Była to konsekwencja kolejnej wyprawy króla niemieckiego Konrada II na ziemie polskie i ataku książąt ruskich: Jarosława Mądrego i Mścisława. Zapewne sam młody książę także salwował się ucieczką.

W 1034 roku Kazimierz znów był jednak w Polsce i w wieku 18 lat na krótko objął władzę, po czym został wygnany. Schronienie znalazł na Węgrzech, w kraju zaś doszło do walk wewnętrznych. Usamodzielniły się Mazowsze (tu władzę na 10 lat przejął Masław) i Pomorze. Doszło też do buntów przeciwko możnym i Kościołowi, co określa się mianem reakcji pogańskiej. Najsilniejsze rozruchy miały mieć miejsce na Śląsku i w Wielkopolsce, a najspokojniej było w Małopolsce. Zapewne była to jedna z przyczyn tego, że później Kraków stał się siedzibą władcy.

Kazimierz Odnowiciel na obrazie Jana Matejki / domena publiczna

Polska w chaosie była łakomym kąskiem dla sąsiadów spragnionych łupów. W 1038 roku książę czeski Brzetysław I zrabował Gniezno, z którego wykradł m.in. relikwie św. Wojciecha i mnóstwo kosztowności, w tym złoto. Według historycznych zapisów w kościele w arcybiskupim grodzie zamieszkały dzikie zwierzęta. 

Duże zniszczenia odnotowano też w Poznaniu i w Gieczu w Wielkopolsce. W tym samym czasie na Polskę najechali Prusowie i Pomorzanie. 

Wielki come back księcia. Co zrobił i z czego zasłynął Kazimierz Odnowiciel?

Przyszedł jednak czas na odnowę, zgodnie z przydomkiem, jaki otrzymał później Kazimierz. Ze względu na niemieckie pochodzenie małżonki książę miał dobre kontakty z zachodnimi sąsiadami. Cesarz Henryk III poparł go również dlatego, że był zaniepokojony rosnącą potęgą Czech.

Kazimierz uzyskał od cesarza niemieckiego pół tysiąca rycerzy i na ich czele wkroczył do Polski. Był rok 1039. Znalazł sojusznika na wschodzie w osobie władcy Rusi, Jarosława Mądrego, który wsparł jego starania o odzyskanie straconych terytoriów. Sojusz z Jarosławem wzmocnił ślub Kazimierza z siostrą władcy Rusi, Dobroniegą.

Wizerunek Kazimierza Odnowiciela pochodzący z XIX w. / obraz Walerego Eljasza-Radzikowskiego

Teraz sprawy nabrały tempa. W 1047 roku poległ Masław, władca Mazowsza. Potem Kazimierz Odnowiciel rozgromił buntowników z północy i zajął Pomorze Wschodnie, a w 1050 roku – Śląsk, co jednak początkowo wzbudziło niezadowoelnie cesarza. W konsekwencji Henryk III zdecydował, że Polska ma płacić coroczny trybut Czechom za Śląsk. Wywołało to trwający wiele lat spór polski-czeski.

Jako swoją siedzibę Kazimierz Odnowiciel obrał Kraków, który pozostał najważniejszym miastem polskich władców aż do XVI wieku.

Odnowiciel zmarł po 18 latach panowania, prawdopodobnie w Poznaniu.

Dlaczego Kazimierz Odnowiciel otrzymał taki przydomek?

Kazimierz uzyskał przydomek „Odnowiciel”, bo to on przywrócił integralność ziem polskich, odbierając te utracone. Oprócz tego przywrócił część zdewastowanych biskupstw. Władca odbudował sieć grodów. Zmienił też zasady funkcjonowania państwa, wprowadzając instytucję beneficjum. Określenie to oznacza przydzielanie dóbr ziemskich konkretnej osobie w zamian np. za służbę wojskową.

Odbudowywany przez niego kraj nazwano drugą monarchią piastowską. 

Ocena rządów Kazimierza Odnowiciela

Mimo że książę miał na swoim koncie sporo sukcesów, wszystkich spraw uregulować nie zdołał. Na przykład nie odzyskał korony polskiej. Zrobił to dopiero jeden z jego synów – Bolesław Śmiały. Poza tym skonfliktował się z Czechami i uzależnił od władców niemieckich. 

Znany historyk Paweł Jasienica stwierdził: „Nie brakowało mu ani talentu wodza, ani odwagi osobistej. Ale sprawy wojny były u niego całkowicie podporządkowane rozumowi męża stanu, który dąży do rzeczywistych korzyści i nigdy ich nie poświęca dla efektu, sławy bitewnej, patetycznego gestu i tym podobnych mgławic”.

Niektórzy badacze twierdzą, że gdyby nie działania tego księcia, państwo Piastów mogło nie odrodzić się po wewnętrznych niepokojach i najazdach sąsiadów i zniknąć z map przed połową XI wieku. 

Źródła: