Te choroby odpowiadają za większość przedwczesnych zgonów. Statystyki są zatrważające

Spis treści:

1. Większość narzuca sobie szalone tempo
2. Co wywołuje choroby cywilizacyjne?
3. O jakich chorobach mowa?
4. Choroby cywilizacyjne dotyczą nie tylko krajów wysoko rozwiniętych
5. Czy chorobom cywilizacyjnym można zapobiec?

Rozwój cywilizacyjny nieustannie pcha społeczeństwo do przodu, ale pociąga za sobą także wiele negatywnych skutków. Zdaniem ekspertów, choroby będące następstwem szybkiego rozwoju cywilizacji każdego roku doprowadzają do śmierci około 40 milionów osób na świecie, co przekłada się na ok. 70% wszystkich zgonów. Brzmi nierealnie? A jednak to prawda.

Większość narzuca sobie szalone tempo

5.30, w sypialni słychać dźwięk budzika. Z trudem otwierasz oczy, bo pięć godzin snu to za mało, by organizm mógł w pełni zregenerować się po trudnym dniu, ale nie ma wyjścia. Musisz wstać. Po szybkiej toalecie w pośpiechu zakładasz ubrania, nalewasz kawę do termicznego kubka i pędzisz do samochodu.

Śniadanie? A kto ma na to czas? Może później zamówisz coś do biura. Może. O ile wystarczy czasu. W drodze do pracy znów utkwiłeś w korku. Nerwowo zerkasz na zegarek. Jeżeli się spóźnisz, pewnie pożegnasz się z kwartalną premią. Całe szczęście, dotarłeś na czas.

Na biurku piętrzy się stos papierów. Wszystko trzeba zrobić na ASAP-ie, a pewnie i tak nie obejdzie się bez zabierania pracy do domu. Zanim położysz się spać, obejrzysz kilka odcinków serialu w serwisie streamingowym, bo przecież trzeba znaleźć czas na relaks. Dobrze, że to piątek. Jutro będzie można odstresować się na mieście. Kilka drinków i głośna muzyka pozwoli zapomnieć o trudnym tygodniu, a w niedzielę wreszcie będziesz mógł odespać.

Znajomy schemat? Coraz więcej osób narzuca sobie tempo, za którym trudno nadążyć, nie znajdując przy tym ani chwili na self-care. To po prostu nie może nie odbić się na zdrowiu, zarówno fizycznym, jak i psychicznym.

Żyjemy w środowisku, które nie jest dobrym miejscem do życia

Nasze niewłaściwe nawyki nie są jedynym problemem. Wystarczy rozejrzeć się, by stwierdzić, że środowisko miejskie (a większość Polaków mieszka właśnie w miastach) nijak sprzyja zdrowemu stylowi życia. Wszechobecny hałas, zanieczyszczone powietrze, deficyt obszarów naturalnych – niestety, to wszystko przyczynia się do pogorszenia zdrowia i dodatkowo potęguje odczuwany na co dzień stres.

Jak to się ma do chorób cywilizacyjnych?

Każdy z tych czynników jest ceną, którą my, jako społeczeństwo, płacimy za galopujący postęp cywilizacyjny. Należy jednak dodać, że nie jest to koszt ostateczny, bo nasze nawyki i środowisko, w którym żyjemy, mają bezpośrednie przełożenie na nasz stan zdrowia.

Mówiąc o chorobach cywilizacyjnych, nazywanych też chorobami społecznymi, na myśli trzeba mieć szerzące się globalnie, niezakaźne jednostki chorobowe, które są następstwem szeroko rozumianego postępu cywilizacyjnego. Jednostki chorobowe, o których mowa, prowadzą do niepełnosprawności i mogą być przyczyną przedwczesnej śmierci.

Co wywołuje choroby cywilizacyjne?

Wcześniej wspomnieliśmy, że nasz styl życia i środowisko, w którym żyjemy, to czynniki mające bezpośrednie przełożenie na nasz stan zdrowia. Rozbijmy to na czynniki pierwsze.

Przyczyny chorób cywilizacyjnych należy dzielić na:

• bezpośrednie – do których można zaliczyć siedzący tryb życia i wynikający z takowego brak aktywności fizycznej, niewłaściwą dietę (monotonną i źle zbilansowaną, obfitującą w żywność przetworzoną, cukry proste, tłuszcze zwierzęce i sól), nadużywanie tytoniu, alkoholu i kofeiny, deficyt snu i funkcjonowanie w warunkach przewlekłego stresu;
• pośrednie – jak postępujące uprzemysłowienie i będące tego następstwem zanieczyszczenie środowiska, promieniowanie jonizujące i hałas.

Przyczyny bezpośrednie to czynniki, za które sami jesteśmy odpowiedzialni. Żeby oszczędzić czas, wybieramy samochód lub środki komunikacji zbiorowej. Doba nierzadko okazuje się za krótka, by porządnie się wyspać. Przyzwyczailiśmy się do permanentnego stresu do tego stopnia, że takie warunki wydają się nam zupełnie normalne. Jakby tego było mało, nie dość, że jemy nieregularnie, to w dodatku często sięgamy po wysokoenergetyczne produkty, obfitujące w cukry, tłuszcze i chemiczne „polepszacze”.

Na czynniki pośrednie nie mamy wpływu. Przyszło nam żyć w środowisku uprzemysłowionym i skutki tego odczuwamy na każdym kroku.

O jakich chorobach mowa?

Jakie są choroby cywilizacyjne? Wymienione wyżej czynniki mogą wywołać cały szereg schorzeń. Większość jednostek chorobowych, wywołanych postępem cywilizacyjnym, koncentruje się w obszarze:

• sercowo-naczyniowym,
• przewodu pokarmowego,
• układu oddechowego,
• psychiki.

Lista chorób cywilizacyjnych jest długa i nie sposób opisać wszystkich w jednej publikacji. Poniżej wymieniamy schorzenia występujące najczęściej.

Nadciśnienie i miażdżyca

Nadciśnienie należy do najczęstszych czynników ryzyka wystąpienia chorób serca. Z kolei miażdżyca należy do najczęściej występujących schorzeń układu krążenia. Oba schorzenia często są następstwem niewłaściwego stylu życia. Wymieniając możliwe przyczyny, należy wskazać na czynniki takie jak:

• niewłaściwa dieta (nadmierne spożywanie tłuszczów nasyconych i soli, niedobór magnezu, potasu i wapnia),
• brak aktywności fizycznej,
• otyłość,
• palenie tytoniu i nadużywanie alkoholu,
• przewlekły stres.

Choroby metaboliczne

Schorzenia metaboliczne stają się coraz powszechniejsze na całym świecie. Do największych problemów należą cukrzyca i otyłość.

Cukrzyca typu 2 jest spowodowana odpornością na insulinę lub upośledzeniem produkcji insuliny. Najczęściej dotyczy dorosłych. Dzieci dotyka głównie cukrzyca typu 1, spowodowana niedostateczną produkcją insuliny przez trzustkę. Poza predyspozycjami genetycznymi, do głównych czynników rozwoju tej choroby należą:

• nadciśnienie,
• brak aktywności fizycznej,
• wysoki poziom cholesterolu,
• nałóg tytoniowy,
• otyłość.

Mówiąc o otyłości, na myśli należy mieć stan, w którym doszło do nagromadzenia tkanki tłuszczowej w stopniu stanowiącym zagrożenie dla zdrowia. Przyczyny otyłości są złożone i mają charakter indywidualny, społeczno-ekonomiczny i środowiskowy. Poza predyspozycjami genetycznymi, brakiem aktywności fizycznej i błędami dietetycznymi, do głównych przyczyn należą czynniki takie jak:

• urbanizacja,
• automatyzacja,
• przyjmowanie niektórych leków,
• zaburzenia endokrynologiczne,
• zaburzenia psychiczne,
• polityka ekonomiczna.

Choroby nowotworowe

Wszystkie choroby nowotworowe łączy wspólny mianownik – niekontrolowany wzrost komórek tworzących guzy lub nacieki. Z danych WHO wynika, że nowotwory są drugą najczęstszą przyczyną zgonów na świecie, zaraz po chorobach układu krążenia. Wysoką częstość występowania tych chorób należy przypisać przede wszystkim czynnikom związanym ze stylem życia, do których należą:

• nałóg tytoniowy,
• nadużywanie alkoholu,
• błędy dietetyczne,
• brak aktywności fizycznej,
• otyłość.

Choroby psychiczne

Wymieniając choroby cywilizacyjne, nie można pominąć chorób psychicznych. Jak wynika z szacunków WHO, na świecie aż 970 milionów osób doświadcza zaburzeń psychicznych. To jednak z najwyższych cen, jakie płacimy za postęp. Żyjemy w biegu i w przewlekłym stresie. Kontakty międzyludzkie coraz częściej ograniczamy do elektronicznych środków komunikacji i mediów społecznościowych.

Choroby psychiczne stanowią też poważny problem wśród osób ubogich. W ich przypadku do pogorszenia stanu psychicznego przyczyniają się przede wszystkim niebezpieczne warunki życia, zły stan zdrowia fizycznego i stresujące sytuacje, z którymi mają do czynienia na co dzień.

Choroby cywilizacyjne dotyczą nie tylko krajów wysoko rozwiniętych

Może się wydawać, że wymienione schorzenia w największym stopniu dotyczą mieszkańców krajów, w których przemysł działa „pełną parą”, a konsumpcyjne społeczeństwo goni za pieniądzem. Nic bardziej mylnego. Z danych WHO wynika, że przedwczesna śmierć w następstwie chorób cywilizacyjnych stanowi największy problem w państwach o niskich i średnich dochodach i wśród ludzi ubogich we wszystkich krajach.

Osoby ubogie są w największym stopniu narażone na bezpośrednie czynniki ryzyka. To właśnie w tej grupie społecznej najpoważniejszym problemem są nałogi związane z nadużywaniem tytoniu i alkoholu. Ubóstwo uniemożliwia zakup wysokiej jakości produktów żywnościowych, co w konsekwencji przekłada się na permanentne błędy żywieniowe.

Czy chorobom cywilizacyjnym można zapobiec?

Trudno jest mówić o zapobieganiu chorobom cywilizacyjnym, skoro nie mamy wpływu na wszystkie czynniki, które je wywołują. Można jednak znacząco ograniczyć ryzyko ich wystąpienia i częściowo skompensować skutki życia w środowisku uprzemysłowionym. Jak? Przede wszystkim modyfikując swój styl życia.

Podstawowe działania profilaktyczne to:

• stosowanie zdrowej, prawidłowo zbilansowanej diety,
• podejmowanie aktywności fizycznej dostosowanej do wieku i stanu zdrowia,
• zdrowy, regularny sen,
• redukcja ilości przyjmowanych używek lub całkowita rezygnacja z ich stosowania,
• unikanie przewlekłego stresu,
• regularne wykonywanie profilaktycznych badań lekarskich,
• poszerzanie świadomości na temat chorób cywilizacyjnych.

Nasz autor

Artur Białek

Dziennikarz i redaktor. Wcześniej związany z redakcjami regionalnymi, technologicznymi i motoryzacyjnymi. W „National Geographic” pisze przede wszystkim o historii, kosmosie i przyrodzie, ale nie boi się żadnego tematu. Uwielbia podróżować, zwłaszcza rowerem na dystansach ultra. Zamiast wygodnego łóżka w hotelu, wybiera tarp i hamak. Prywatnie miłośnik literatury.