Zanim jednak przejdziemy do konkretów, w pierwszej kolejności wyjaśnijmy, czym właściwie jest województwo. Pod tym pojęciem należy rozumieć jednostkę organizacyjną pierwszego, czyli najwyższego stopnia. Wszystkie województwa w Polsce dzielą się na mniejsze jednostki drugiego stopnia, czyli powiaty. Na ich obszarze obowiązuje z kolei podział na jednostki trzeciego stopnia - gminy.
Ile jest województw w Polsce?
W latach 1945-1998, w Polsce obowiązywał podział na 49 województw. W styczniu 1999 roku wprowadzono podział na 16 województw. Takie działanie miało na celu stworzenie większych regionów, które po przystąpieniu Polski do Wspólnoty Europejskiej mogły być konkurencyjne dla jednostek administracyjnych obowiązujących w państwach zachodnioeuropejskich. Wprowadzenie większych województw miało też uzasadnienie ekonomiczne. Połączone jednostki miały być bardziej efektywne w ujęciu gospodarczym, a przy okazji - ich budżet miał być racjonalniej wykorzystywany.
Województwa w Polsce - nazwy i stolice
Województwa Polski są nazywane w nawiązaniu do nazw największych miast z ich obszaru, które są ich stolicami (tzw. miasta wojewódzkie), albo do nazw regionu.
Tak przedstawia się aktualna lista województw (w kolejności alfabetycznej):
województwo dolnośląskie: miasto wojewódzkie to Wrocław,
województwo kujawsko-pomorskie: siedzibą wojewody jest Bydgoszcz, a siedzibą sejmiku województwa - Toruń,
województwo lubelskie: miasto wojewódzkie to Lublin,
województwo lubuskie: siedzibą wojewody jest Gorzów Wielkopolski, a siedzibą sejmiku województwa - Zielona Góra,
województwo łódzkie: miasto wojewódzkie to Łódź,
województwo małopolskie: miasto wojewódzkie to Kraków,
województwo mazowieckie: miasto wojewódzkie to Warszawa,
województwo opolskie: miasto wojewódzkie to Opole,
województwo podkarpackie: miasto wojewódzkie to Rzeszów,
województwo podlaskie: miasto wojewódzkie to Białystok,
województwo pomorskie: miasto wojewódzkie to Gdańsk,
województwo śląskie: miasto wojewódzkie to Katowice,
województwo świętokrzyskie: miasto wojewódzkie to Kielce,
województwo warmińsko-mazurskie: miasto wojewódzkie to Olsztyn,
województwo wielkopolskie: miasto wojewódzkie to Poznań,
województwo zachodniopomorskie: miasto wojewódzkie to Szczecin.
Największe województwo w Polsce
Powierzchnia województw różni się dość wyraźnie. Pod tym względem, największą jednostką administracyjną pierwszego stopnia jest województwo mazowieckie ze stolicą w Warszawie (35558 km kw.). Mazowieckie przoduje też w kwestii liczby mieszkańców. Jak wskazują dane Głównego Urzędu Statystycznego, na koniec 2020 roku województwo mazowieckie zamieszkiwało 5425000 osób.
Drugie pod względem powierzchni jest województwo wielkopolskie (29826 km kw.) ze stolicą w Poznaniu. Populacja w Wielkopolsce jest jednak wyraźnie niższa - drugie największe województwo w Polsce zamieszkuje 3496500 osób (stan na koniec 2020 roku). Pod tym względem, wyraźnie lepiej od wielkopolskiego wypada województwo śląskie (12333 km kw.) ze stolicą w Katowicach, w którym pod koniec 2020 roku mieszkało aż 4492300 osób. Sprawia to, że to właśnie tej jednostce administracyjnej przypada tytuł najgęściej zaludnionego województwa w kraju.
Najmniejsze, zarówno pod względem wielkości, jak i populacji, jest województwo opolskie ze stolicą w Opolu. Pod koniec 2020 roku, obszar o powierzchni 9412 km kw. zamieszkiwało 976800 osób.
Nowe województwa w Polsce
Lista województw nie jest finalnie zamknięta, o czym od czasu do czasu przypominają nam polityczne debaty. Co jakiś czas podnoszone są pomysły utworzenia trzech nowych jednostek administracyjnych pierwszego stopnia. Gdzie miałyby się znajdować?
Zaczynamy od północy kraju, gdzie pojawił się pomysł utworzenia województwa środkowopomorskiego. Miałoby ono obejmować zachodnią część województwa pomorskiego, wschodnią część zachodniopomorskiego i północne obszary województwa wielkopolskiego. Pod względem administracyjnym, jego granice miałyby być zbliżone do tych, które wyznaczały dawne województwo koszalińskie. Stolicom nowej jednostki miałby być Koszalin. Siedziba sejmiku wojewódzkiego miałaby mieścić się w Słupsku.
Zmierzamy w kierunku centrum kraju. Tam zrodził się pomysł wyodrębnienia województwa warszawskiego, które miałoby obejmować stolicę i przylegające do niej powiaty. Według rządzących, takie działanie ma przynieść ogromne korzyści finansowe dla pozostałych miast tworzących województwo mazowieckie, zapewniając lepszy podział środków. Obecnie, Warszawa znacząco zawyża statystyki finansowe całego regionu. Po jej wyodrębnieniu, miałoby się to zmienić.
Idziemy na południe kraju, gdzie ma zostać wyodrębnione województwo częstochowskie (choć niewykluczone, że nowa jednostka administracyjna zyska nazwę "województwo staropolskie", o ile zostanie utworzona). W tym przypadku, kwestie ekonomiczne schodzą na dalszy plan, a na czoło wysuwają się motywy ideologiczne - przywrócenia Częstochowie statusu miasta wojewódzkiego domagają się sami mieszkańcy. Nowa jednostka administracyjna miałaby obejmować północną część województwa śląskiego, środkowo-zachodnią część województwa świętokrzyskiego i południowe rubieże województwa łódzkiego. Co ciekawe, nie wspomina się o włączeniu do nowej jednostki powiatów wschodniej części województwa opolskiego, które historycznie wchodziły w skład województwa częstochowskiego.
Żaden z tych pomysłów nie jest nowy. Temat powraca co jakiś czas, zwykle przy okazji kampanii wyborczych (choć nie tylko). Czy doczekamy się zmian w podziale administracyjnym kraju? Czas pokaże.
