Na Cyprze znajduje się Olimp, ale wbrew często powielanej opinii, nie jest to mityczna siedziba bogów Hellady. Ta jest położona między północną a środkową częścią Grecji i oddziela dwie historyczne krainy: Macedonię i Tesalię. Nie znaczy to jednak, że ta piękna wyspa nie ma nic wspólnego z mitologią. Według greckich podań, to właśnie u wybrzeży Cypru, przy skałach zwanych Petra tou Romiou, z piany morskiej miała narodzić się Afrodyta. Podobno opłynięcie tej formacji ma zagwarantować wieczną młodość. Istnieje też miejscowa legenda, według której opłynięcie skały nocą, w blasku księżyca, zapewni szczęście w miłości. Jakie jeszcze ciekawostki na temat Cypru warto poznać?

Z czego słynie Cypr?

Cypr może poszczycić się niezwykle bogatą historią. Należy podkreślić, że dzieje trzeciej co do wielkości wyspy na Morzu Śródziemnym należą do najdawniejszych na świecie. Najstarsze odkryte tam ślady dawnych cywilizacji są datowane na IX tysiąclecie przed naszą erą. Na przestrzeni wieków Cypr znajdował się pod wpływem wielu kultur. Zainteresowanie tym obszarem wynikało przede wszystkim z jego strategicznego położenia na styku Europy, Azji i Afryki.

O ile osadnictwo na Cyprze rozpoczęło się w neolicie, to prawdziwa wielka kolonizacja nastąpiła w epoce miedzi i postępowała w kolejnych okresach dziejowych. Cypr należy utożsamiać z Alasziją, wymienianą w egipskich, hetyckich i babilońskich tekstach. W chalkolicie wyspa była największym importerem miedzi. W epoce brązu na Cyprze osiedlili się przedstawiciele kultury mykeńskiej i Fenicjanie. W kolejnych stuleciach wyspa znajdowała się pod wpływem m.in. Greków, Rzymian, Turków i Brytyjczyków.

Niezwykle bogata historia wyspy jest zapisana w licznych ruinach i zabytkach. Wystarczy wskazać choćby na stanowiska archeologiczne w Salaminie, Kurionie czy Pafos. Nie można pominąć także średniowiecznych zamków (Kantara, Kolossi, św. Hilariona) i weneckich fortyfikacji. Dokładnie tak, Cypr to nie tylko plaża i morze, ale także wspaniałe zabytki, będące namacalnym świadectwem działalności dawnych kultur.

Kuchnia na Cyprze

Cypr to także wspaniała kuchnia. Miejscowa tradycja kulinarna jest tak samo barwna, jak historia tego pięknego kraju. Łączy w sobie najlepsze cechy śródziemnomorskie i południowoeuropejskie. Uwidaczniają się w niej przede wszystkim wpływy greckie i tureckie, ale także arabskie i brytyjskie. Na cypryjskim stole nie może zabraknąć oliwy z oliwek i świeżych warzyw, przede wszystkim pomidorów, bakłażanów, ogórków i pietruszki. Główne składniki to natomiast jagnięcina, cielęcina, drób, ryby i owoce morza.

Skoro o cypryjskich specjałach mowa, trzeba wspomnieć, że kraj ten słynie z wina i sera. Commandaria, słodkie i esencjonalne wino deserowe, jest znana i ceniona od bardzo dawna. Głębokim smakiem wyśmienitego trunku zachwycał się sam Ryszard Lwie Serce, a później także sułtan Sulejman II. Słynny na niemal całym świecie jest też cypryjski ser halloumi, najlepszy do smażenia i grillowania.

Warosia na Cyprze

O cypryjskich kurortach słyszał chyba każdy. Jednym z najwspanialszych była Warosia, czyli dzielnica portowej Famagusty. Luksusowy ośrodek, zapełniony ekskluzywnymi hotelami i restauracjami, powstał w połowie ubiegłego wieku. W czasach świetności kurortu istniało tam kilkadziesiąt hoteli i apartamentowców, niemal sto lokali rozrywkowych, kilkadziesiąt teatrów, kin i muzeów. Gościli tam możni tego świata, gwiazdy kina i estrady, między innymi Elizabeth Taylor i Brigitte Bardot.

Dziś wspaniała Warosia bardziej niż luksusowy kurort przypomina miasto duchów. Cypr ma w swojej historii wyjątkowo burzliwy rozdział. W 1974 roku miejscowa ludność musiała uciekać przed inwazją turecką (o tym później). W rezultacie jeden z najnowocześniejszych obszarów turystycznych opustoszał. Od 8 października 2020 roku niektóre obszary kurortu są dostępne dla turystów i dawnych mieszkańców, ale tylko w ograniczonym zakresie.

Konflikty na Cyprze

Cypr to w praktyce dwa państwa: Republika Cypryjska i Turecka Republika Cypru Północnego. Przy czym należy podkreślić, że drugie z wymienionych jest uznawane wyłącznie przez Turcję, Pakistan i Bangladesz. Dlaczego doszło do podziału wyspy?

Cypr jest położony w odległości ok. 80 km od Grecji i ok. 70 km od Turcji. To właśnie te dwie całkowicie odmienne kultury od wielu wieków kształtują stosunki na wyspie. Początki greckiego osadnictwa na wyspie są datowane na 1400 rok p.n.e. Okres panowania tureckiego rozpoczął się dopiero w 1573 roku i trwał 305 lat. 

Przez długi czas Grecy utrzymywali poprawne stosunki z Turkami osmańskimi. Sytuacja zaogniła się dopiero w 1830 roku, kiedy imperium zaczynało tracić swoją pozycję na arenie międzynarodowej. Zaczęto wówczas mówić o zjednoczeniu wyspy z Grecją (idea enosis).

W 1878 roku rządy po Turcji objęła Wielka Brytania. To dodatkowo podsyciło wzajemną niechęć. Brytyjczycy mieli interes w pozyskaniu przychylności Greków, więc kilkukrotnie składali obietnicę zjednoczenia wyspy z zamorską macierzą. W praktyce nie zamierzali jednak oddawać obszaru położonego w strategicznym punkcie. Asertywna polityka Londynu w końcu doprowadziła do powstania Cypryjskiej Organizacji Wyzwolenia Narodowego. Rozpoczęły się wówczas walki zbrojne i akcje sabotażowe. 

W odpowiedzi Londyn stworzył oddziały składające się z tureckich Cypryjczyków i wysłał je do pacyfikacji partyzantów. Wówczas między obiema nacjami pojawiła się wzajemna wrogość i nienawiść. Turcja zaczęła wtedy propagować ideę taksim, czyli podziału wyspy między Greków i Turków.

W 1959 roku oba kraje zaczęły dążyć do porozumienia, w ramach którego odrzucono obie idee i utrzymano wpływy brytyjskie. 17 lutego 1960 roku w Londynie rozpoczęła się konferencja zjednoczeniowa, jednak narzucony wówczas system polityczny przyczynił się tylko do pogłębienia antagonizmu. W 1963 roku rozpoczęły się trwające niemal rok starcia. W marcu 1964 roku, na mocy rezolucji uchwalonej przez Radę Bezpieczeństwa ONZ, zwaśnione strony zostały wezwane do zaniechania działań zbrojnych. 

W 1967 roku wybuchły kolejne zamieszki, w wyniku których śmierć poniosło kilkaset osób. Wojna wisiała w powietrzu i gdyby nie interwencja amerykańskiej dyplomacji, najprawdopodobniej doszłoby do konfliktu.

15 lipca 1974 roku Gwardia Narodowa przeprowadziła pucz. Pięć dni później Turcja przypuściła inwazję na wyspę. Do 1 września w tureckim posiadaniu znalazło się ok. 37 proc. wyspy. Pod wpływem nacisków ze strony Wielkiej Brytanii i Stanów Zjednoczonych, Grecja powstrzymała się od zbrojnej odpowiedzi.

Czego nie wolno na Cyprze?

W związku z tym, że od niemal 50 lat nie udało się rozwiązać problemu cypryjskiego, sytuacja na wyspie wciąż jest napięta. Muszą o tym pamiętać wszyscy odwiedzający ten kraj. 

W 2003 roku granica między północną a południową częścią wyspy została otwarta, ale wiele obszarów znajduje się pod kontrolą wojska. Nie można ich fotografować, podobnie jak innych strategicznych miejsc, m.in. lotnisk, portów i mostów. Osoba, która zostanie na tym przyłapana, może mieć skonfiskowany aparat. Oczywiście osoby nieupoważnione nie mogą też wkraczać na tereny wojskowe. Takie działanie wiąże się z odpowiedzialnością karną. 

Zwierzęta na Cyprze

Wystarczy o polityce. Skupmy się na przyrodzie. Na górzystych terenach wyspy można spotkać muflony. Warto pamiętać, że zwierzęta te są tam objęte ochroną. Leśna fauna to przede wszystkim lisy, dziki, sarny i żbiki. Należy wspomnieć, że na Cyprze występuje 26 gatunków płazów i gadów. Niektórzy przedstawiciele ostatniej z wymienionych gromad to zwierzęta jadowite, ale zagrożenie dla człowieka stanowi jedynie żmija nosoroga. 

Na Cyprze można spotkać flamingi, ale wyłącznie w okresie zimowym. Obszar występowania tych pięknych ptaków to dwa Słone Jezioro Akrotiri w Limassol i Słone Jezioro w Larnace.

Interesującym mieszkańcem wyspy jest też mysz cypryjska. Na Cyprze pojawiła się 9–10 tys. lat przed człowiekiem, ale za odrębny gatunek została uznana dopiero w 2004 roku.