Odkąd człowiek nauczył się budować, chciał wznosić coraz większe, wyższe i wspanialsze budowle. Nie ulega wątpliwości, że to właśnie architektura jest jedną z kluczowych dziedzin, która napędziła rozwój cywilizowanego świata. Wybitne dzieła architektoniczne są najbardziej wyrazistą pamiątką po dawnych cywilizacjach, ale takie samo zainteresowanie stwarzają współczesne obiekty.

Angkor Wat

Naszą listę otwiera najsłynniejsza kompleks świątynny w Kambodży. Mowa o Angkor Wat – największym zabytku sakralnym na świecie. Przyglądając się monumentalnym budowlom, trudno uwierzyć, że zostały wzniesione ręką człowieka. A jednak. Miasto Świątyń powstawało przez ok. 30 lat, a w pracach brało udział ok. 50 tys. robotników i kilka tysięcy artystów, którzy stworzyli kunsztowne rzeźby i płaskorzeźby.

Angkor Wat to pozostałość po imperium Khmerów, które w kambodżańskiej dżungli rozwijało się od IX do XV stulecia. Kompleks zajmujący powierzchnię ok. 163 ha powstał na początku XII wieku, w szczytowym okresie rozwoju państwa khmerskiego, z polecenia króla Suryavarmana II. Władca poświęcił monumentalną świątynię hinduistycznemu bogu Wisznu. Pod koniec XII wieku świątynia zaczęła przekształcać się w obiekt kultu Buddy. 

Bazylika św. Piotra

Znane budowle w Europie można wymieniać niemal w nieskończoność. Jedną z najsłynniejszych bez wątpienia jest Bazylika św. Piotra, wznosząca się w samym sercu Watykanu. 

Pierwsza bazylika, wedle chrześcijańskiej tradycji wzniesiona nad grobem św. Piotra, powstała w 324 roku, z polecenia Konstantyna I Wielkiego. Pięcionawowa świątynia natychmiast stała się miejscem pielgrzymek wyznawców chrześcijaństwa, ale także celem grabieży. W 846 roku papież Leon IV zadecydował o otoczeniu jej murem obronnym.

Na początku XVI wieku świątynia wzniesiona przez Konstantyna była przedstawiała stan, który groził zawaleniem obiektu. Papież Juliusz II zadecydował o zburzeniu bazyliki i wybudowaniu na jej miejscu nowej, równie wspaniałej i okazałej. Kościół powierzył to zadanie najwybitniejszym artystom, m.in. Rafaelowi Santiemu i Michałowi Aniołowi Buonarrotiemu. 

Biały Dom

Kolejna znana budowla na naszej liście to  jeden z najbardziej charakterystycznych symboli Stanów Zjednoczonych. Mowa o Białym Domu, czyli oficjalnej rezydencji prezydentów USA.

Historia tej ikonicznej budowli rozpoczęła się w grudniu 1790 roku. Wtedy prezydent George Washington podpisał akt, na mocy którego rząd federalny miał rezydować w okręgu o powierzchni nieprzekraczającej 10 mil kwadratowych, zlokalizowanym nad rzeką Potomak, między stanami Virginia i Maryland. Pośrodku obszaru nazwanego District of Columbia zaczęto budować nową stolicę.

W październiku 1792 roku wmurowano kamień węgielny pod budowę siedziby prezydentów. 8 lat później oddano do użytku obiekt wzniesiony według projektu Jamesa Hobana. Pierwszym prezydentem, który zamieszkał w okazałej rezydencji, był John Adams.

Burdż Chalifa

Lista obejmująca najbardziej znane budowle nie byłaby kompletna bez najwyższego budynku świata.  Wznoszący się w Dubaju Burdż Chalifa mierzy aż 828 metrów wysokości, co przekłada się na niemal cztery wysokości Pałacu Kultury i Nauki! 

Prace nad wieżą projektu biura Skidmore, Owings and Merrill rozpoczęły się 21 września 2004 roku. Prace zakończyły się 16 sierpnia 2009 roku, a 4 stycznia 2010 roku najwyższy budynek świata został oddany do użytku. 

Początkowo obiekt miał mierzyć 560 metrów. Następnie górną granicę przesunięto na wysokość 650, później 705 metrów. Finalnie stanęło na 828 metrach. Łączna liczba kondygnacji tego giganta to 206, z czego 163 są piętrami użytkowymi.

Empire State Building

Wracamy do Stanów Zjednoczonych. W latach 1931–1973 tytuł najwyższego budynku świata dzierżył nowojorski wieżowiec Empire State Building. Obecnie zajmuje 9. pozycję na liście najwyższych obiektów w USA, ale wciąż pozostaje jedną z najbardziej charakterystycznych ikon, nie tylko stanu Nowy Jork, ale całego kraju.

Mierzący 381 metrów wieżowiec (do dachu, całkowita wysokość wraz z anteną na dachu to 443 metry) stanął na gruzach luksusowego hotelu Waldorf-Astoria, który musiał być rozebrany z powodu uszkodzeń wywołanych przez pożar. Właściwe prace budowlane rozpoczęły się 17 marca 1930 roku. Uczestniczyło w nich 3400 robotników, którzy łącznie wypracowali 7 mln godzin. 1 maja 1931 roku prezydent Herbert Hoover dokonał uroczystego otwarcia budynku. 

Katedra Notre Dame

Ze Stanów Zjednoczonych przenosimy się do Francji. W Paryżu wznosi się jedna z najważniejszych zabytkowych budowli świata – katedra Notre Dame, prawdziwa perła gotyckiej architektury.

XII-wieczny Paryż był jednym z najdynamiczniej rozwijających się miast Starego Kontynentu. Jeden z najważniejszych ośrodków handlowych stanowił też potężne centrum religijne. To właśnie ten status sprawił, że biskup Maurice de Sully zadecydował o budowie wspaniałej świątyni w samym sercu miasta. 

W czerwcu 1163 roku wmurowano symboliczny kamień węgielny. W uroczystości uczestniczył sam papież Aleksander III. Budowa trwała niemal 200 lat, ale pierwsze nabożeństwo odbyło się już w 1182 roku, podczas konsekracji ołtarza. 

Sagrada Familia

Kolejna znana budowla mieści się w Hiszpanii. Sagrada Familia, czyli Świątynia Pokutna Świętej Rodziny to jedna z najbardziej charakterystycznych ikon Barcelony i jedna z największych atrakcji tego miasta.

Za projekt świątyni odpowiadał Antoni Gaudi. Sławny architekt, który poświęcił tej wspaniałej budowli ostatnie 15 lat swojego życia, nie był jednak pierwszym wyborem stowarzyszenia finansującego budowę świątyni. Pierwszy projekt opracował Francisco de Paula del Villar y Lozano. Prace rozpoczęły się w marcu 1882 roku, ale w wyniku konfliktu architekta z przedstawicielami stowarzyszenia, w 1883 roku dalsze prace powierzono Gaudiniemu, który całkowicie zmienił istniejący projekt. Co ciekawe, budowa wspaniałej świątyni trwa do dziś.

Sydney Opera House

Wymieniając największe ikony światowej architektury, nie można pominąć budynku opery w Sydney. Imponujący gmach z betonu, metalu i szkła liczy sobie już 50 lat, a mimo to imponuje tak samo, jak w dniu uroczystej prezentacji.

Decyzja o budowie tego wspaniałego obiektu zapadła w latach 40. XX wieku. W 1957 roku rozstrzygnięto konkurs architektoniczny, w którym wzięło udział 233 projektantów. Autorem zwycięskiego projektu był Jørn Utzon. 2 lata później rozpoczęto budowę.

Skomplikowana konstrukcja sklepienia znacząco wydłużyła czas prac. Pierwotnie zakładano, że oddanie gmachu do użytku nastąpi w 1965 roku. Finalnie, prace trwały 8 lat dłużej.

Taj Mahal

Czas na najbardziej charakterystyczny symbol Indii. Nie ulega wątpliwości, że wzniesiony w Agrze Taj Mahal to najbardziej imponująca ze wszystkich indyjskich budowli i jedna z najbardziej imponujących na świecie.

Słynne mauzoleum zostało wybudowane z polecenia Szahdżahana z dynastii Wielkich Mogołów. Budowla miała upamiętniać jego żonę, która w 1631 roku zmarła przy porodzie ich czternastego dziecka. Jak głosi legenda, przed śmiercią miała zobowiązać władcę do dotrzymania trzech obietnic:

  • miał nie ożenić się ponownie,
  • otoczyć dzieci troską, w
  • znieść na jej cześć budowlę, która upamiętni ją po śmierci.

Pogrążony w smutku Szahdżahan wywiązał się z tych ślubów. 

Budowa wspaniałego mauzoleum rozpoczęła się w 1632 roku, a zakończyła się 22 lata później. W pracach miało uczestniczyć 25 tys. robotników. Podobno po zakończeniu budowy władca rozkazał obciąć im kciuki, by nigdy nie mogli wybudować równie wspaniałego dzieła. Należy jednak podkreślić, że nie potwierdzają tego żadne źródła historyczne.

Więzienie na wyspie Alcatraz

Zestawienie zamyka dość nietypowa budowla. Piękny, monumentalny, kunsztowny, zachwycający – żaden z tych epitetów nie pasuje do nieczynnego zakładu karnego na wyspie Alcatraz, zlokalizowanej na wodach zatoki San Francisco. Mimo to jest jednym z najchętniej odwiedzanych obiektów turystycznych w całych Stanach Zjednoczonych. Nie ulega wątpliwości, że niezwykła popularność tego miejsca wynika z jego historii.

Sama wyspa Alcatraz została poznana już w 1775 roku. W 1849 roku stała się własnością rządu USA. W czasie wojny secesyjnej powstał tam fort, który w 1907 roku został przebudowany na więzienie wojskowe. W 1934 roku obiekt przemianowano na więzienie federalne o zaostrzonym rygorze i dostosowano do nowej funkcji.

Kompleks więzienny składa się z czterech bloków. Najniebezpieczniejszych przestępców osadzano w bloku D. Zmierzch działalności zakładu karnego na wyspie Alcatraz nastał w 1963 roku, kiedy prokurator generalny Robert F. Kennedy uznał, że wysokie koszty utrzymania tego obiektu podważają zasadność jego funkcjonowania. Obecnie nieczynne więzienie odwiedza ok. 1,5 miliona turystów rocznie.