Zarejestrowano tajemnicze sygnały radiowe. Mogą pochodzić spoza naszej Galaktyki
Kilka lat temu radioteleskop działający na pustyni w Zachodniej Australii zaobserwował coś bardzo dziwnego. Był to silny sygnał radiowy, który „migał” jak pulsar, ale miał wyjątkowo długie przerwy pomiędzy kolejnymi impulsami. Szukający rozwiązania tej zagadki astronomowie znaleźli inne, podobne sygnały.
Spis treści:
W 2022 roku międzynarodowy zespół astronomów analizujący archiwalne dane zebrane przez Murchison Widefield Array (MWA), radioteleskop znajdujący się w Australii, natrafił na obiekt emitujący okresowe impulsy radiowe. Sygnał był emitowany przez 30–60 sekund co 18,18 minuty. Obserwowano go aż do marca 2018 roku, kiedy nagle zniknął. Sygnał pochodził z odległości czterech tysięcy lat świetlnych.
Obiekt ten został nazwany GLEAM-X J162759.5-523504.3. Przejawiał zaskakującą regularność i długość cyklu wysyłanych sygnałów. Najczęściej obserwowane impulsy radiowe, jak te generowane przez pulsary czy magnetary, mają okresy mierzone w milisekundach lub sekundach. Tymczasem tak długie i regularne cykle są rzadkością.
Magnetar czy biała dziura?
Jednym z rozwiązań miała być też tzw. biała dziura. Jest to hipotetyczny obiekt astrofizyczny, który jest teoretycznym „odwróceniem” czarnej dziury. O ile czarna dziura pochłania materię i światło, uniemożliwiając im ucieczkę z jej horyzontu zdarzeń, to biała dziura działa odwrotnie. Nie pozwala niczemu przedostać się do jej wnętrza i emituje materię oraz energię na zewnątrz.
Gdy jedni astrofizycy próbowali rozwikłać zagadkę, inni trafili na podobny sygnał. Odnaleziono go w 2023 roku w danych obserwacyjnych MWA. Znaleziono coś emitującego pięciominutowe „porcje” fal radiowych co 22 minuty. Spojrzenie na dane archiwalne wykazało, że źródło sygnału było aktywne od co najmniej 1988 roku. Obiekt emitujący sygnały znajduje się w odległości 15 tysięcy lat świetlnych i został nazwany GPM J1839-10.
Teraz znaleziono trzeci, oddalony o około 5000 lat świetlnych obiekt emitujący tak nietypowe sygnały. Ma on najdłuższy jak dotąd okres, emitując błyski o długości od 30 do 60 sekund co 2,9 godziny. I tym razem wiemy, co emituje tak tajemnicze sygnały. Jest to maleńki czerwony karzeł na orbicie podwójnej z jeszcze mniejszą gwiazdą, białym karłem.
Daleko poza Drogą Mleczną
– Nasze nowe odkrycie nazwane GLEAM-X J0704-37 znajduje się daleko poza płaszczyzną Drogi Mlecznej, więc w pobliżu jest tylko kilka gwiazd. Teraz jesteśmy pewni, że w szczególności jeden układ gwiezdny generuje fale radiowe – mówi astrofizyczka Natasha Hurley-Walker z węzła Curtin University w Międzynarodowym Centrum Badań Radioastronomicznych (ICRAR) w Australii.
Czerwonych karłów w Drodze Mlecznej jest mnóstwo. Stanowią one najliczniejszą kategorię gwiazd w Galaktyce. Gdyby zwykły czerwony karzeł mógł po prostu generować emisję radiową o długim okresie, jaką obserwujemy w przypadku GLEAM-X J0704-37, to prawdopodobnie obserwowalibyśmy ich znacznie więcej. Sugeruje to, że jest coś niezwykłego w tym obiekcie. Coś, co trudno dostrzec.
Zespół uważa, że tym czymś jest najprawdopodobniej biały karzeł, zapadnięte jądro pozostałe po martwym słońcu. Te ultragęste obiekty mają masę do 1,4 Słońca, upakowane w kulę gdzieś pomiędzy wielkością Ziemi i Księżyca.
Układ podwójny
Według obliczeń zespołu, układ podwójny może składać się z czerwonego karła o masie około 0,32 masy Słońca i białego karła o masie 0,8 masy Słońca. Jeśli obie gwiazdy znajdują się na wystarczająco bliskiej orbicie, biały karzeł może pobierać materiał z czerwonego karła. Proces ten może skutkować ciągłymi wiązkami emisji z biegunów białego karła. Nie widzimy tych wiązek, ale gdy uderzają one w czerwonego karła, mogą powodować jego tymczasowe rozjaśnienie, tak jak w przypadku układu podwójnego AR Scorpii.
Następnym krokiem będzie przeprowadzenie dalszych obserwacji, zarówno w zakresie fal radiowych, jak i ultrafioletowych, w celu znalezienia bezpośrednich dowodów na istnienie białego karła. Jeśli zostanie to potwierdzone, oznaczałoby to, że GLEAM-X J0704-37 jest pulsarem typu biały karzeł – jednym z najrzadszych rodzajów gwiazd w Drodze Mlecznej.
Źródło: IOPscience
Nasza autorka
Ewelina Zambrzycka-Kościelnicka
Dziennikarka i redaktorka zajmująca się tematyką popularnonaukową. Związana z magazynami portali Gazeta.pl oraz Wp.pl. Współautorka książek „Człowiek istota kosmiczna”, „Kosmiczne wyzwania” i „Odważ się robić wielkie rzeczy”.