Jako Arktykę określa się terytorium otaczające biegun północny. Jest ono ponad dwa razy większe od powierzchni Stanów Zjednoczonych i wynosi 20 milionów km kw. O ten obszar zahacza w sumie osiem państw: Dania (Grenlandia), Islandia, Norwegia, Szwecja, Finlandia, Rosja, Kanada i USA (Alaska). Te kraje wchodzą w skład powołanej w 1996 roku Rady Arktycznej, która sprawuje opiekę nad tymi terenami; z Radą współpracują też organizacje rdzennych mieszkańców, zaś Polska, jako jedno z 13 państw, ma status obserwatora przy Radzie.
Oto, co warto wiedzieć o tej Krainie Lodu.
Arktyka – ciekawostki
- Nazwa Arktyka pochodzi od greckiego słowa Arktos, które odnosi się do dwóch konstelacji gwiazd, które można zobaczyć na północnym niebie: Ursa Major (Wielka Niedźwiedzica) oraz Ursa Minor (Mała Niedźwiedzica).
- Arktyka – w przeciwieństwie do Antarktydy – nie jest kontynentem. O tym, czym różni się Arktyka od Antarktydy, przeczytasz również tutaj.
- Jest ona zamieszkana przez około 4 mln osób, w tym ponad 400 tysięcy jej rdzennych mieszkańców.
- Rdzenna ludność Arktyki to m.in. Inuici, Nieńcy, Czukcze czy Lapończycy.
- Arktyka od dawna jest pod lupą światowych mocarstw – głównie ze względu na duże zasoby ważnych surowców, m.in. ropy naftowej i gazu ziemnego. Szacuje, że pod dnem morskim regionu jest co najmniej 90 miliardów baryłek ropy i ok. 1,67 biliona metrów sześc. gazu ziemnego! Występują tu również bogate złoża klatratu metanu.
Obszar Arktyki jest 2 razy większy od obszaru Stanów Zjednoczonych. Fot. CSA Images/Getty Images
Jak wyglądają dzień i noc na Arktyce?
- Biegun północny jest najbardziej na północ wysuniętym punktem Ziemi.
- W przeciwieństwie do bieguna południowego, który znajduje się na lądzie, biegun północny zlokalizowany jest na lodzie morskim Oceanu Arktycznego.
- Najniższa temperatura zanotowana w Arktyce to minus 68 stopni.
- Średnia temperatura najcieplejszego miesiąca w roku w Arktyce nie przekracza 10oC.
- Arktyka słynie z nocy polarnych. Jest to zjawisko polegające na tym, że podczas zimowych miesięcy słońce przez 24 godziny na dobę „nie wschodzi” i trwa permanentna noc. Zjawisko to występuje tylko na obszarach o szerokości geograficznej wyższej niż 67°23' na obu półkulach. Analogicznie – w miesiącach letnich słońce nie zachodzi.
Jak Arktyka strzeże klimatu Ziemi?
- Dużą część terytorium Arktyki stanowi Ocean Arktyczny. W większej części jest on pokryty lodem.
- Lody Arktyki to ogromny rezerwuar słodkiej wody. Uważa się, że stanowią one około 10 procent ogólnych zasobów świata. Dlatego tak ważne jest, by nie stopniały i nie zmieszały się z wodą słoną. Klimatolodzy od dawna wyjątkowo uważnie obserwują Arktykę. To tutaj rozpoczyna się wiele procesów, które mają ogromne znaczenie dla całej planety.
- Gdyby cały lód Arktyki nagle stopniał, globalny poziom mórz wzrósłby o 24 metry.
- Lód Arktyki jest kluczowy dla utrzymania równowagi klimatycznej na Ziemi. Ten ogromny magazyn zamarzniętej wody odbija światło słoneczne i dzięki temu chłodzi planetę, a także reguluje temperaturę oceanów.
Jakie rośliny można zobaczyć w Arktyce?
- Arktyka znana jest z ekstremalnie niskich temperatur, porywistych wiatrów oraz wszechobecnego śniegu i lodu.
- Obszar, który nie jest zajęty przez wieczny lód, pokrywa arktyczna tundra, ale gleba przez większość z dwunastu miesięcy roku jest zamarznięta.
- Cienka, ale aktywna warstwa gleby rozmraża się na krótki czas, co pozwala na wyrosnąć płytko ukorzenionym roślinom, takim jak to trawy, turzyce, krzewinki, porosty i mchy.
- W Arktyce rośnie bardzo niewiele gatunków drzew (jak karłowate brzozy czy wierzby). Za to doliczono się tu aż 1700 gatunków roślin, glonów i grzybów.
Jakie zwierzęta żyją w Arktyce?
- Mimo bardzo surowego klimatu, jaki tu panuje, Arktyka chwali się bardzo ciekawą fauną. Żyją tu oczywiście niedźwiedzie polarne. Ale też foki, lemingi, maskonury, woły piżmowe, karibu, renifery, walenie, pieśce, puchacze śnieżne, rybitwy, nurzyki, alki czy zające bielaki.
- Arktyczne zwierzęta charakteryzują się zwykle grubym futrem i pokaźną warstwa tłuszczu pod skórą. To rzecz jasna skutek dostosowania się gatunków do panujących warunków.
- Arktycznym fenomenem są narwale. To rzadko spotykane ssaki morskie charakteryzujące się długimi kłami przed nosem. Z tego powodu czasem nazywane są one morskimi jednorożcami.
- Co roku z Arktyki do Meksyku i z powrotem migrują wieloryby szare.
- Arktyka uwielbiana jest przez ptaki, które migrują tu przeważnie z Alaski (i z powrotem).
- Król Arktyki – niedźwiedź polarny (Ursus maritimus) potrafi ważyć 700 kg i mierzyć 2,5 m. Od pewnego czasu jest pod ochroną.
- Wieloryb grenlandzki potrafi dożyć nawet 211 lat.
