W poszukiwaniu najstarszego drzewa w Europie, musimy się udać na północ kontynentu. Konkretnie do regionu Dalarna w środkowej części Szwecji, niedaleko granicy z Norwegią. To właśnie tutaj – jak twierdzą naukowcy – znajdziemy prawdopodobnie najstarszy nie tylko na Starym Kontynencie, ale i na całym świecie okaz, liczący ponad 9,5 tys. lat.
Najstarsze drzewo w Europie
Najstarsze drzewo w Europie jest jednocześnie najstarszym drzewem świata. Rosnący na terenie Parku Narodowego Fulufjället świerk liczy przeszło 9,5 tys. lat. Ponad 9000-letni okaz został odkryty w 2004 roku przez parę naukowców z Uniwersytetu w Umeå w północnej Szwecji. Leif Kullman i Lisa Öberg nazwali świerk „Old Tjikko” („Stary Tjikko”) na cześć swojego zmarłego psa, który wabił się Tjikko.
Przeprowadzone wówczas metodą węgla C-14 badania wskazały, że korzenie świerku mają rekordowe 9565 lat. Tym samym można przypuszczać, że jego początki sięgają prawdopodobnie ostatniej epoki lodowcowej.
„Stary Tjikko” jest genetem, czyli rośliną powstałą z jednej zygoty, generującą na przestrzeni wieków nowe odnogi. Dzięki umiejętności klonowania, z obumarłego pnia (po upływie ok. 600 lat) wyrastał kolejny, a świerk mógł zachować swoją żywotność.
W lutym 2023 r. media obiegła informacja, że na skutek intensywnych opadów śniegu i silnych porywów wiatru najstarsze drzewo w Europie straciło swój wierzchołek. Pięciometrowy okaz uległ skróceniu o metr. Władze parku zapewniły jednak, że świerk ma się dobrze i nie grozi mu zniszczenie.
Najstarsze drzewa Europy
Wymieniając najstarsze okazy w Europie, nie sposób nie wspomnieć o cisie z Llangernyw. Walijski cis pospolity, rosnący przy kościele św. Dygaina, liczy sobie ok. 4000–5000 lat. Choć naukowcy spierają się o jego faktyczny wiek, większość z nich jest niemal przekonana, że to jeden z najstarszych okazów nie tylko na Starym Kontynencie, ale i na świecie.
Inny sędziwy okaz również znajduje się na Wyspach Brytyjskich. Szacuje się, że rosnący na cmentarzu we wsi Fortingall w Szkocji cis ma ponad 2000 lat. Niektóre źródła sugerują, że drzewo może liczyć nawet 5000 lat. Ustalenie konkretnej daty uniemożliwia spróchniałe wnętrze cisu.
Ponad 1230 lat liczy sobie pinia o imieniu Italus z Parku Narodowego Pollino na południu Włoch. Drzewo, jak ustalili botanicy z Uniwersytetu Tuscia w Viterbo w Lacjum, wykiełkowało w 789 roku. Przeprowadzone w 2018 r. badania wykazały, że rekordowy okaz cały czas rośnie.
Do miana najstarszego drzewa Europy aspiruje także drzewo oliwne w Ano Vouves na Krecie. Słynny okaz, który cieszy się dużym zainteresowaniem turystów, ma – według różnych źródeł – od 3000 do 5000 lat. Co ważne, „monumentalne drzewo oliwne z Vouves”, jak nazywają je Grecy, nadal produkuje oliwki.
Ile lat ma najstarsze drzewo w Polsce?
Cis pospolity z Henrykowa Lubańskiego na Dolnym Śląsku, którego wiek szacuje się na ok. 1300 lat, to najstarsze drzewo w Polsce. Tytuł drzewnego rekordzisty piastuje od 1945 roku. Niespełna cztery dekady później ustanowiono go pomnikiem przyrody. Co więcej, to najprawdopodobniej najstarsze drzewo w Europie Środkowej.
Przyjmuje się, że cis „Henryk” wykiełkował w okolicach roku 735. Drzewo zostało poważnie uszkodzone w pierwszej połowie XIX w. przez stacjonujących we wsi Kozaków, którzy siekali jego pień szablami. Nie oszczędziły go również działania wojenne oraz huragan z 1989 roku, gdy runęła potężna odnoga cisu.
Wiek najstarszego drzewa Polski budzi jednak sporo wątpliwości. Według Pawła Zarzyńskiego i Roberta Tomusiaka, „przy obliczaniu wieku zastosowano stosunkowo prostą metodykę szacowania, która nie uwzględnia zmian w czasie szerokości słojów rocznych”. Na dodatek „istnieje uzasadnione podejrzenie, że okaz ten powstał ze zrośnięcia się co najmniej trzech pni wyrastających ze wspólnej podstawy”.
Jeśli przyjmiemy tezę, że drzewo powstało ze zrośnięcia się trzech mniejszych okazów, można śmiało stwierdzić, że cis z Henrykowa Lubańskiego jest znacznie młodszy. Wówczas jego wiek możemy szacować na 700–750 lat, tak jak innych najstarszych cisów w naszym kraju.
Ciekawostki o drzewach
- Sekwoja wieczniezielona (Sequoia sempervirens) o nazwie Hyperion to największe drzewo na świecie. Rośnie w Stanach Zjednoczonych i ma ok. 116 metrów wysokości. Rekord wszech czasów należy do ściętego w 1885 r. eukaliptusa królewskiego (Eucalyptus regnans) z Mount Baw Baw w australijskim stanie Wiktoria, który mierzył 143 m.
- Hippomane mancinella zostało wpisane do Księgi Rekordów Guinnessa jako najniebezpieczniejsze drzewo na świecie.
- Koale tulą się do drzew, by uregulować temperaturę organizmu. „Przyklejenie” się do drzewa daje im więc efekt podobny do tego, jaki osiąga człowiek stojący przy otwartej lodówce.
- Dlaczego w Maroku kozy wchodzą na drzewa? Owoce drzew arganowych stanowią główny składnik diety marokańskich kóz. Żeby je zjeść, zwierzęta wchodzą na wysokość nawet do 10 metrów. Pod grubą skórką owoców ukryty jest kozi przysmak, czyli miąższ pokrywający orzechy.
- W 2021 r. naukowcy pracujący na greckiej wyspie Lesbos wykopali skamieniałe drzewo. Znalezisko, które odkryto podczas prac drogowych w geoparku Skamieniały Las, może liczyć nawet 20 milionów lat.
- Lodoicja seszelska ma na największe nasiona na świecie i rośnie tylko na dwóch wyspach. Żadna inna roślina nie rodzi nasion, które ważą aż 18 kg.
- Według badań, na Ziemi znajdują się w sumie ok. 73 tysiące gatunków drzew. Ponad 9 tys. z nich nigdy nie zostało odkrytych ani sklasyfikowanych.
- Pierwsze na świecie drzewa, znane też jako kladoksylopsydy, przypominały długie na około 10 metrów łodygi selera.
- Praprzodkowie współczesnych ludzi byli dobrze przystosowani do wspinania się na drzewa i życia w gałęziach.
Źródła: ptd.pl, archiwum National-Geographic.pl.
