Imponujące rozmachem Chichén Itzá to jedno z najczęściej odwiedzanych miejsc w Meksyku. Ruiny dawnego miasta cywilizacji Majów znajdują się na Półwyspie Jukatan. Tworzą je piramidy schodkowe, arkady z kolumnami i inne kamienne budowle. Szczyt rozkwitu Chichén Itzá przypada na złotą erę cywilizacji Majów między 750 a 1200 r. n.e. Miasto zamieszkiwało wówczas prawie 90 tys. ludzi.
Oglądany jako całość niesamowity kompleks Chichén Itzá ujawnia wiele na temat wizji wszechświata Majów i Tolteków. Ludy te rozwinęły bogatą wiedzę na temat astronomii. Obserwacja nocnego nieba nad Jukatanem pomogła również w stworzeniu miasta.
Kto zbudował Chichén Itzá?
Miasto Chichén Itzá powstało przed 600 r. n.e. Do tego czasu było już jednym z najważniejszych ośrodków cywilizacji Majów na Jukatanie. Choć była to metropolia Majów wiele budynków wchodzących w skład kompleksu Chichén Itzá, jest pozbawionych charakterystycznych elementów wyrafinowanej architektury tego ludu.
– Miasto wznosili przede wszystkim Toltekowie, którzy przybyli na Jukatan pod koniec X wieku i rozpowszechnili tutaj kult Pierzastego Węża Kukulkana. Efektem tej swoistej „współpracy" była fuzja kultury i sztuki obu ludów, której świadectwem są widoczne w całym mieście przedstawienia Chaca, boga deszczu Majów oraz czczonego przez Tolteków Kukulkana – czytamy w „Meksyku", opracowaniu zbiorowym pod redakcją Felicity Laughton.
Fresk w Świątyni Wojowników fot. Universal History Archive/Contributor/Getty Images
Ile lat mają piramidy Majów?
Większość piramid Majów powstała między III a IX wiekiem n.e. Najbardziej rozpoznawalną budowlą Chichén Itzá jest Świątynia Kukulkana, znana również jako Zamek (El Castillo). Ta niezwykła piramida schodkowa świątynia pokazuje, jak wiele dla Majów znaczyła astronomia i obserwacja nieba. Budowę Świątyni Kukulkana rozpoczęto w VIII wieku n.e.
Opracowanie 365-dniowego kalendarza było jednym z największych osiągnięć cywilizacji Majów. Trudno więc się dziwić, że świątynia ma dokładnie 365 stopni – po jednym na każdy dzień roku. Każdy z 4 boków świątyni jest nachylony względem Ziemi pod kątem 90 stopni. Co ciekawe, dwa razy w roku – podczas równonocy wiosennej i jesiennej – na piramidę pada cień przypominający kształtem pierzastego węża, czyli Kukulkana. Gdy na niebie zachodzi słońce, ten cienisty wąż sprawia wrażenie, jakby schodził po stopniach, by w końcu dołączyć do kamiennej głowy węża u podstawy wielkich schodów prowadzących po zboczu piramidy.
Majowie potrafili również wykorzystać architekturę w celu wywoływania efektów dźwiękowych. Stojąc dokładnie przed Świątynią Kukulkana i klaszcząc głośno w dłonie, można usłyszeć dźwięk przypominający odgłosy wydawanego przez kwezale herbowe (Pharomachrus mocinno). Te kolorowe ptaki odkrywały ważną rolę w wierzeniach mieszkańców Jukatanu.
Jak zwiedzić Chichén Itzá?
Główną i najważniejszą budowlą kompleksu Chichén Itzá jest Świątynia Kukulkana. Cały obszar jest jednak znacznie większy i obejmuje również inne kamienne konstrukcje.
- Ślimak (El Caracol) – imponująca i wyrafinowana struktura tego okrągłego budynku ze spiralną klatką schodową wewnątrz była wykorzystywana przez Majów jako obserwatorium astronomiczne. Umiejętności astronomiczne Majów były tak zaawansowane, że mogli nawet przewidywać zaćmienia Słońca.
- Jedynym stałym źródłem wody w Chichén Itzá były cenoty, czyli głębokie studnie krasowe. Od tutejszej cenoty pochodzi nazwa całego miasta. Hiszpańskie zapisy podają, że młode kobiety były żywcem wrzucane do cenot jako ofiary dla boga deszczu Majów, który miał żyć w głębinach studni. Archeolodzy odnaleźli kości, a także biżuterię i inne cenne przedmioty, które kobiety nosiły w swoich ostatnich godzinach.
- Boisko do gry w Chichén Itzá jest największym znanym terenem do grania w przedkolumbijskiej Ameryce. Mierzyło 168 na 70 metrów. Podczas tutejszych gier rytualnych gracze próbowali trafić 5,4-kilogramową gumową piłkę przez kamienne obręcze ustawione wysoko na ścianach kortu. Rywalizacja musiała być naprawdę zacięta, ponieważ przegranych skazywano na śmierć.
Miasto Chichén Itzá widziane z lotu ptaka. fot. VW Pics/Contributor/Getty Images
Dlaczego upadło Chichén Itzá?
Chichén Itzá było czymś więcej niż miejscem kultu religijnego. Był to także liczący się wówczas ośrodek miejski i centrum regionalnego handlu. Po kilku wiekach dobrobytu i napływów innych kultur, takich jak Toltekowie, miasto spotkał tajemniczy koniec. W XV wieku ludzie porzucili Chichén Itzá i przenieśli się do dżungli.
Chociaż pozostawili po sobie niesamowite dzieła architektury i sztuki, mieszkańcy miasta nie zostawili żadnego znanego zapisu, dlaczego porzucili swoje domy. Naukowcy spekulują, że do upadku Chichén Itzá mogły przyczynić się susze, jałowe gleby wyjałowione gleby.
Kiedy odkryto Chichén Itzá?
Zapomniane starożytne miasto Majów zostało na nowo odkryte w połowie XIX wieku przez amerykańskich podróżników Johna Stevensa i Fredericka Catherwooda. Amerykanie natrafili w jukatańskiej dżungli na nietypowe wysokie kopce – nienaturalnie wyglądające na tle zupełnie płaskiego Jukatanu. Pokryte trawą kopce okazały się ruinami dawnych budowli. Stopniowo udało się odsłonić całe miasto.
Chichén Itzá około 1910 roku. fot. ullstein bild Dtl./Contributor/Getty Images
Około 1900 roku Edward Thompson, profesor Harvardu i konsul USA na Jukatanie, nabył hacjendę, na terenie Chichén Itzá. Bez wątpienia zaintrygowany lokalnymi opowieściami o kobietach, które zostały zamienione w bóstwa Majów przez wrzucenie do tutejszej cenoty, Thompson postanowił zlecić zbadanie studni. Po sprowadzeniu specjalnego sprzętu z USA i zejściu na dno cenoty badacze natrafili na złotą i jadeitową biżuterię pochodzącą z różnych regionów Meksyku, a także ludzkie ciała.
Wiele ze znalezionych artefaktów zostało wysłanych do Peabody Museum na Harvardzie, niektóre c nich wróciły później do Meksyku.
Jak dojechać do Chichén Itzá?
Z Polski do Jukatanu można dolecieć bezpośrednim samolotem z Warszawy. Lot operowany przez LOT Charters trwa około 13 godzin.
Chichén Itzá jest dobrze skomunikowane z popularnym wśród turystów wybrzeżem Jukatanu. Zarówno z Cancun, jak i z Playa del Carmen, można dojechać do ruin jednym z lokalnych autobusów. Można też skorzystać z wycieczki zorganizowanej z przewodnikiem.
Podróżując samochodem na własną rękę, warto wyjechać jak najwcześniej, by dotrzeć na miejsce około 8 rano. Uniknie się w ten sposób tłumów turystów, a także gorliwych sprzedawców pamiątek.
Ile kosztuje wstęp do Chichén Itzá?
Bilety wstępu do Chichén Itzá kosztują 571 peso meksykańskich (około 130 złotych). Za bilety dla dzieci w wieku od 3 do 12 lat trzeba zapłacić dużo mniej, bo zaledwie 85 peso (ok. 19 złotych).
