Ta dzielnica Wilna posiada własną konstytucję. Zarzecze to jedna z mało znanych atrakcji
Myśląc o atrakcjach stolicy Litwy do głowy przychodzi przede wszystkim wileńskie Stare Miasto wraz ze słyną Ostrą Bramą. Mało kto wie jednak, że na północ od tego zabytku znajduje się społeczny fenomen, który warto wziąć pod uwagę planując wycieczkę po litewskim mieście.
- Olaf Kardaszewski
Spis treści:
Zarzecze (org. Užupis) leży na wschód od Starego Miasta. Od centrum Wilna dzielnicę oddziela rzeka Wilejka, która wpada następnie do głównego stołecznego cieku wodnego – Wili. To właśnie dzięki naturalnej granicy rzecznej miejscowi zaczęli nazywać te tereny Zarzeczem, zwracając uwagę na odizolowany i peryferyjny charakter tej części miasta.
Od zaniedbanej dzielnicy do artystycznej enklawy
Obraz Užupis podlegał zmianom na przestrzeni lat. Przed II wojną światową dzielnica była zamieszkiwana głównie przez mniejszość żydowską, która stanowiła część niezwykle licznej społeczności wyznania mojżeszowego w Wilnie. Lata Holokaustu przyniosły masową zagładę dotychczasowych mieszkańców Zarzecza, co doprowadziło do zupełnego opustoszenia tych terenów.
Domy, w których wcześniej kwitł lokalny handel i rzemiosło, przeobraziły się w pustostany służące za schronienie dla osób w kryzysie bezdomności. Dodatkowo na degradację dzielnicy wpłynęły lata kiedy tereny Wilna stały się częścią ZSRR. Radziecka administracja nie zajęła się odbudową zniszczonych fragmentów miasta (w tym Užupis) oraz nie wyposażyła tych terenów w miastotwórczą infrastrukturę.
Dopiero w latach 70 XX w. do Zarzecza powróciło miejskie życie. Wszystko za sprawą społeczności artystycznych, które zaczęły osiedlać się na wschodnim brzegu Wilejki. Niskie koszty życia oraz dostępność przestrzeni służących do artystycznych działań sprawiły, że po odzyskaniu niepodległości Litwy w 1990 r. Užupis stało się centrum artystycznego życia stolicy, którego miano nosi do dzisiaj.
Dzielnica z własną konstytucją
Lokalni artyści z Zarzecza w 1997 r. ogłosili składająca się z 41 artykułów Konstytucję Republikę Užupis. Dokument miał być świadectwem niezależności dzielnicy, w której każdy ma nieograniczone prawo wolności i swobody wypowiedzi. Konstytucja, którą w formie ulicznej instalacji można zobaczyć na wileńskiej ulicy Paupio zawiera między innymi postulaty takie jak:
- człowiek ma prawo do gorącej wody, ogrzewania w zimie i do dachu z dachówki;
- człowiek ma prawo się mylić;
- człowiek ma prawo do leniuchowania i nic nierobienia;
- człowiek ma prawo kochać kota i opiekować się nim;
- pies ma prawo być psem;
- człowiek ma prawo być szczęśliwy i nieszczęśliwy;
- człowiek powinien pamiętać swoje imię.
Dokument został przetłumaczony na kilkadziesiąt języków (w tym na język polski), co udowadnia jego uniwersalny i włączający przekaz.
Mimo tego, że republika nie jest uznawana przez żadne państwo, posiada ona swoją instytucjonalną strukturę, hymn czy nawet ambasadorów w innych krajach świata. Prezydentem Republiki Užupis jest jej założyciel oraz współtwórca konstytucji – poeta Romas Lileikis. Jego funkcja ma jednak jedynie charakter symboliczny polegający na artystycznym reprezentowaniu dzielnicy.
Ambasadorowie również mają funkcję umowne – są to sympatycy Zarzecza, którzy popularyzują wartości konstytucji na całym świecie. Na zarzecznych ulicach można również spotkać symboliczną walutę EuroUžas, którą da się wymienić na kufel piwa w niektórych lokalnych barach.
Co zobaczyć w Užupis?
Największą atrakcją dzielnicy jest jej artystyczny charakter, którego doświadczyć można, spacerując wśród tamtejszych kamienic. W budynkach mieszczą się liczne restauracje, kawiarnie i galerie sztuki. Na głównym placu republiki możemy natrafić na Anioła Zarzecznego, który stanowi centrum całego obszaru dzielnicy. Ważnym punktem jest również rzeka Wilejka, przy której natrafić można na Rzeźbę Syrenki (znajduję się pod mostem) oraz tablicę oznajmiającą o przekraczaniu granicy Zarzecza.
Najważniejszym świętem republiki są Obchody Dnia Niepodległości 1 kwietnia. Tego dnia w dzielnicy mają miejsce różne parady, koncerty i inne happeningi artystyczne. Jednym z nich jest na przykład możliwość przybicia pamiątkowego stempla wizowego z Užupis. Trzeba jednak pamiętać, że umieszczenie takiego znaczka w oficjalnym paszporcie może utrudniać podróżowanie po niektórych zakątkach świata.
Źródła: BBC, roadtripbus.pl, uzupiorespublika.com
Nasz autor
Olaf Kardaszewski
