Grobowiec Tutanchamona (KV62) to jeden z najsłynniejszych zabytków na świecie. Pochowano w nim Tutanchamona, faraona z XVIII dynastii. Tutanchamon rządził starożytnym Egiptem od 1333 do 1323 r. p.n.e. Grobowiec został odkryty przez Howarda Cartera (1874-1939) 4 listopada 1922 roku. Prace sfinansował Lord Carnarvon, który był angielskim arystokratą i wielkim amatorem wykopalisk i archeologii. 

Tutanchamona określa się czasem Tutenchamonem, ale poprawna wersja brzmi Tutanchamon. Elementem imienia faraona jest słowo anch, oznaczające po egipsku życie. Jego symbolem jest popularny hieroglif, tzw. krzyż anch (ankh). To hieroglif wyobrażający dwa związane ze sobą kawałki sznura. Egipscy bogowie ofiarowywali anch, czyli nieśmiertelność faraonom.

Tutanchamon – kim był?

3400 lat temu Amenhotep, drugi z synów faraona Amenhotepa III, później znany jako faraon Echnaton, porzucił swoje rodowe imię oraz religię. Opuścił ówczesną stolicę Egiptu – Teby (dzisiejszy Luksor). Zbudował nowe miasto Achet-Aton (Horyzont Atona), dziś noszące nazwę Amarna. Miało ono być stolicą jego nowego państwa i głównym ośrodkiem nowej religii. Echnaton wraz ze swoją żoną Teje wznieśli tam wielką świątynie poświęconą Atonowi – bogu słońca.

Po śmierci Echnatona jego 10-letni syn Tutanchamon został władcą Egiptu. Powrócił do tradycyjnego egipskiego politeizmu. W wieku 12 lat musiał poślubić księżniczkę Anchesenaton, swoją przyrodnią siostrę. Przeniósł stolicę Egiptu do Memfis. Początkowo nosił imię Tutanchaton, ale w czwartym roku panowania zmienił je jednak na Tutanchamon. Jego żona Anchesenaton zmieniła imię na Anchesenamon.

Badania genetyczne mumii wykazały, że Tutanchamon chorował na malarię i miał płaskostopie prawej nogi i końsko-szpotawą lewą stopę. Przebył też skomplikowane złamanie nogi. Te czynniki doprowadziły do śmierci władcy Egiptu w młodym wieku. W chwili śmierci Tutanchamon miał 19 lat.

Grobowiec Tutanchamona – gdzie jest?

Odkrycie grobowca Tutanchamona było jednym z największych odkryć archeologicznych początku XX wieku. W egipskiej Dolinie Królów wykopaliska prowadzono od końca XVIII wieku. Jednak większość znajdujących się tam grobowców została obrabowana.

Dolina Królów znajduje się w pobliżu egipskiego miasta Luksor. Carter i Carnarvon dostali w 1914 r. koncesję na wykopaliska w tej lokalizacji. Archeolodzy postanowili usunąć znane od dawna pozostałości antycznych baraków dla robotników zatrudnionych przy wykonywaniu grobowców i kopać pod nimi.

W 1922 r. trafili tam na kamienne schody i drzwi. 26 listopada otworzyli komorę grobowca Tutanchamona. Tego dnia padło słynne zdanie, które wypowiedział Carter, zaglądając ze święcą do wnętrza grobowca: „Widzę cudowne rzeczy!". Badania grobowca były wielkim przedsięwzięciem i trwały 8 lat. Przed wyniesieniem zabytków wszystko dokładnie udokumentowano. Wykonane też liczne fotografie prezentujące oryginalne położenie obiektów.

Obecnie w grobowcu znajduje się tylko mumia faraona. Natomiast większość zabytków przeniesiono do Wielkiego Muzeum Egipskiego na Płaskowyżu Giza obok piramid.

Co ciekawe, rabusie dostali się do grobowca już w starożytności, jednak nie udało im się ukraść zbyt wiele kosztowności. Grobowiec krótko potem opieczętowano i dotrwał do naszych czasów.

Sarkofag Tutanchamona

Na odkrywcach wielkie wrażenie zrobiło wyposażenie grobowca Tutanchamona. Znaleziono w nim m.in. trzy łoża, posąg i tron. Wszystkie te obiekty wykonano ze szczerego złota. Wśród znalezisk były też cztery pozłacane rydwany, skrzynie grobowe, trzy trumny w kształcie postaci faraona, włożone jedna w drugą, a także złota maska pośmiertna.

Najcenniejszym znaleziskiem była dobrze zachowana mumia Tutanchamona. Jej badania rozpoczęły się w 1925 r. Mumia była pochowana w sarkofagu wykonanym z kwarcytu, ale jego pokrywa była granitowa. Według naukowców sarkofag pierwotnie był przeznaczony dla innej osoby, ale po śmierci Tutanchamona zmieniono rzeźbienia. Łącznie w grobowcu Tutanchamona znaleziono ponad 5 tys. obiektów.

Maska Tutanchamona

Do cennych zabytków znalezionych w grobowcu Tutanchamona należy też złota maska faraona. Znajdowała się ona na twarzy mumii. Jej waga to 10 kg, a długość to 54 cm.

Maska Tutanchamona była bogato zdobiona:

  • barwionym szkłem,
  • fajansem,
  • kwarcem,
  • karneolem,
  • obsydianem,
  • lapis lazuli.

Na ramionach maski znajdują się hieroglify z zaklęciem z egipskiej „Księgi umarłych”. Maska obecnie znajduje się w muzeum w Kairze.

Klątwa Tutanchamona

Śmierć archeologa George’a Carnarvona dała początek plotkom o klątwie Tutanchamona. Odkrywca zmarł wskutek zainfekowania ranki na policzku, która powstała kilka miesięcy wcześniej po ukąszeniu komara. Powieściopisarka Marie Corelli opublikowała wówczas w kilku gazetach artykuł. Twierdziła w nim, że dotarła do starożytnego arabskiego tekstu mówiącego o tym, iż intruzów zakłócających spokój zmarłych faraonów czeka śmierć z powodu zatrucia truciznami umieszczonymi w grobowcach.

W ciągu ośmiu lat po odkryciu grobowca z klątwą Tutenchamona powiązano śmierć ok. 20 osób. Pojawiały się domysły, że może to być spisek lub efekt działania ukrytych w grobowcu bakterii. Howard Carter ogłosił jednak, że grobowiec Tutanchamona nie zawierał żadnych niebezpiecznych bakterii. Nad wejściem do grobowca nie było też żadnej inskrypcji z klątwą.

Z badań naukowych wynika, że członkowie ekipy odkrywców grobowca Tutanchamona żyli średnio po 70 lat. Howard Carter zmarł 17 lat po otwarciu komory grobowej. Aż do 1934 roku domniemana klątwa nie zabiła żadnej osoby asystującej przy odwijaniu mumii królewskiej. Wygląda na to, że żadnej klątwy lub tajemniczej choroby, której źródłem miał być grobowiec po prostu nie było.

Nie tylko grobowiec Tutanchamona. Odkryto więcej grobowców faraonów

Panuje powszechne przekonanie, że grobowiec Tutanchamona jest jedynym nieobrabowanym grobowcem faraońskim. Nie jest to jednak prawda. Francuski archeolog Pierre Montet przebadał w czasie II wojny światowej kilka grobowców królewskich w egipskiej Delcie Nilu, w miejscowości Tanis. Były to pochówki władców XXI i XXII dynastii: Psusenesa, Amenemopego, Osorkona II i Szeszonka III. Władali Egiptem około 3 tysiące lat temu. 

W grobowcach były wspaniałe kamienne sarkofagi, niektóre wykonane ze srebra, złote maski i biżuteria. Sukces ten przyćmiła jednak wojna i niewiele na ten temat donosiły światowe media, mimo że ranga odkrycia była porównywalna do grobowca Tutanchamona.

Nieznane grobowce są nadal odkrywane w Dolinie Królów, w sąsiedztwie grobowca Tutanchamona. W ostatnich latach archeolodzy natknęli się na dwa, ale nie były tak spektakularne jak ten, należący do młodego faraona.