W Egipcie od lat nieustannie są prowadzone prace archeologiczne. Niedawno badacze odkryli 16-metrowy papirus zawierający fragmenty Księgi Umarłych. Dokument sprzed ponad 2 tys. lat został znaleziony w grobowcu w Sakkarze przez egipskich archeologów z Ministerstwa Turystyki i Starożytności. Dalsze badana mogą rzucić nowe światło na starożytne egipskie tradycje pogrzebowe. Papirus został przetłumaczony na arabski, a obecnie jest wystawiany w Muzeum Egipskim w Kairze.
Czym była Księga Umarłych w Egipcie?
„Księga umarłych” to współczesny termin opisujący serię starożytnych egipskich zaklęć pogrzebowych, które miały pomóc zmarłym znaleźć drogę do zaświatów. Tam czekał na nich Ozyrys, bóg śmierci i odrodzonego życia. Zapisy były szeroko stosowane w okresie Nowego Państwa (od około 1550 p.n.e. do 1070 p.n.e.).
Papirus został znaleziony zwinięty w trumnie należącej do mężczyzny o imieniu Ahmose. Jak przekazali naukowcy, jego imię jest wymienione około 260 razy. Ahmose żył około 300 r. p.n.e.
W Egipcie znaleziono długi na kilkanaście metrów papirus. To Księga umarłych / fot. Egyptian Ministry of Tourism and Antiquities
Zespół naukowców przeprowadził szeroko zakrojone prace konserwatorskie, aby móc rozwinąć papirus. Księga Umarłych została napisana czarnym i czerwonym atramentem. Jakość pisma wskazuje, że autor był profesjonalistą w swoim fachu. Dokument zawiera również ilustracje. Jedna z nich przedstawia Ozyrysa.
16 metrów może robić wrażenie, ale według ekspertów istnieje wiele manuskryptów o tej samej długości lub jeszcze dłuższych. Cytowany przez Live Science Foy Scalf kierownik archiwów badawczych na Uniwersytecie w Chicago podkreśla, że znane są zwoje Księgi Umarłych, które mierzą ponad 30 metrów.
Życie po śmierci w starożytnym Egipcie
To drugi papirus zawierający teksty z Księgi umarłych, który został znaleziony w Sakkarze w ciągu ostatniego roku. W 2022 roku w pobliżu piramidy faraona Teti (panującego około 2323 p.n.e. do 2291 p.n.e.) znaleziono fragmentaryczny papirus o długości 4 metrów. Również zawierał fragmenty Księgi umarłych. Według podpisu, należał do mężczyzny o imieniu Pwkhaef.
Pwkhaef żył jednak wieki po władcy. Miejsca pochówku, w których znaleziono papirus, pochodzą z XVIII i XIX dynastii egipskiej (1550 p.n.e. do 1186 p.n.e.). Praktyka chowania obok piramidy byłego władcy była wówczas popularna w Egipcie.
Egipskie tradycje pogrzebowe
W Egipcie znaleziono długi na kilkanaście metrów papirus. To Księga umarłych / fot. Egyptian Ministry of Tourism and Antiquities
Egiptolodzy od lat próbują ustalić, jak dokładnie przebiegała procedura balsamowania. Dotarcie do prawdy utrudnia fakt, że była to sztuka zastrzeżona dla garstki osób. Nie zachowały się też żadne oficjalne źródła pisane. Na początku 2023 r. władze Egiptu poinformowały o odkryciu warsztatu do mumifikacji, który znajdował się w starożytnej Sakkarze. Znalezisko rzuciło nowe światło na praktykę balsamowania nieboszczyków.
Nie tylko Egipcjanie mumifikowali zmarłych, jednak to właśnie szczątki znad Nilu są jednymi z najcenniejszych źródeł historycznych. Wiele o pochowanym mówi nie tylko jego sarkofag, ale też przedmioty, z jakimi został pochowany. Co ciekawe, Egipcjanie mumifikowali także zwierzęta. Niedawno międzynarodowy zespół naukowców po raz pierwszy odkrył szczątki gadów w ludzkich grobowcach.
Dzięki postępowi technicznemu naukowcy nie muszą otwierać sarkofagów, żeby zbadać zmarłych. W cyfrowy sposób została otwarta między innymi mumia faraona sprzed 3 tys. lat.
Polscy archeolodzy w Egipcie
Polscy archeolodzy są uważani za światową czołówkę. Szlaki przecierał im Kazimierz Michałowski, nazywany twórcą polskiej szkoły archeologii śródziemnomorskiej. Badacza najbardziej interesował Egipt, gdzie po raz pierwszy trafił w latach 30. XX wieku, przed wybuchem II wojny światowej. W latach 50. ubiegłego wieku razem z innymi archeologami z Polski odkryli fundamenty świątyni faraona Amazisa z VI w. p.n.e.
Następnie w Aleksandrii trafili na łaźnie z czasów Cesarstwa Rzymskiego oraz pierwszy teatr w Egipcie. Kazimierz Michałowski odegrał również ważną rolę podczas przeniesienia kompleksu dwóch świątyń (Abu Simbel) zbudowanych za rządów faraona Ramzesa II powyżej poziomu wody sztucznego Jeziora Nasera.
