Kazimierz Jagiellończyk (1427–1492) panował od 1447 roku. Królem pozostał aż do śmierci. Był synem Władysława II Jagiełły i Zofii z Holszańskich.

Przyszły władca przyszedł na świat w atmosferze skandalu. Na dworze pojawiła się plotka, że ojcem jest ktoś z nieprawego łoża. Jagiełło, mąż Zofii, miał wówczas 76 lat, co rodziło wątpliwości. Oliwy do ognia dolał książę litewski Witold swoimi niedwuznacznymi komentarzami. Zofia zdusiła te kalumnie w zarodku. Plotki uciszyły się, a gdy książę dorósł, każdy mógł się przekonać, że bardzo przypominał Jagiełłę.

Z czego zasłynął Kazimierz Jagiellończyk?

Bez dwóch zdań najważniejszym wydarzeniem w dziejach panowania tego władcy była wojna trzynastoletnia z zakonem krzyżackim. Poszła po myśli Polaków. Udało się odzyskać zaanektowane przez wojowniczych zakonników Pomorze Gdańskie. 

Wojna wybuchła w 1454 roku. Ludność  w buncie przeciwko krzyżakom wypędzała ich z Torunia, Gdańska, Królewca Grudziądza i Elbląga. Zakonnicy ostali się w Chojnicach, Sztumie i w swojej najważniejszej kwaterze – zamku w Malborku.


Król Kazimierz Jagiellończyk z żoną Elżbietą i swoimi dziećmi / domena publiczna

Początek wojny trzynastoletniej nie był jednak dla Polaków korzystny. Wojska Jagiellończyka, na które składało się słabo wyszkolone pospolite ruszenie, dostały łupnia w bitwie pod Chojnicami. To skłoniło Kazimierza Jagiellończyka do inwestycji w armię. Postanowił stworzyć polską flotę, która pokonała okręty duńskie sprzyjające Krzyżakom.

Twarde rządy braci zakonnych przyczyniły się do tego, że Polaków wspierali nie tylko mieszczanie, ale nawet chłopi, co bez wątpienia przyczyniło się do sukcesu Kazimierza. Polskie wojska dynamicznie zajmowały coraz większe połacie Państwa Zakonnego. W 1457 wkroczyły nawet na chwilę do stolicy krzyżaków – Malborka.

Ostatecznie, 19 października 1466 roku w Toruniu podpisano traktat pokojowy, który zakończył wojnę trzynastoletnią. Krzyżacy pozostali w Prusach, ale zostali uzależnieni od polskich władców. Wielcy mistrzowie byli zmuszeni jako lennicy do oferowania Polsce pomocy wojskowej.

Polityka wewnętrzna króla

Kazimierz Jagiellończyk aktywnie działał na wewnętrznej arenie politycznej. Na mocy przywilejów w Cerekwicy i Nieszawie zagwarantował szlachcie szereg praw. Na przykład zobowiązał się do tego, że nie będzie nakładał nowych podatków i zwoływał pospolitego ruszenia bez uprzedniej akceptacji ze strony sejmików ziemskich. Był to fundament tworzącego się systemu parlamentarnego, zwanego demokracją szlachecką.

Kazimierz Jagiellończyk wzmocnił pozycję państwa względem Kościoła. Zapewnił sobie prawo obsadzania biskupstw. Nieskuteczna była próba reformy skarbowo-wojskowej. Ze względu na ciągły brak gotówki w skarbcu królewskim władca musiał się zadłużać. Pod zastaw trafiały dobra królewskie. W momencie wielkiego kryzysu finansowego Kazimierz Jagiellończyk pod zastaw dał nawet szaty królowej.


W tym dokumencie król zobowiązuje się do zwrotu długu mieście Poznań do Bożego Narodzenia / domena publiczna

Polityka zagraniczna

Kazimierz poślubił Elżbietę Habsburżankę (1436–1505), która urodziła siedem córek i sześciu synów. Elżbieta określana jest czasem „matką królów”, bo jej dzieci stały się protoplastami większości europejskich linii królewskich. Elżbieta była córką cesarza Albrechta II Habsburga, co zdecydowanie pomogło w takim przebiegu kariery politycznej jej dzieci.

Dzięki zabiegom dyplomatycznym dynastia Jagiellonów wyrosła na olbrzymią europejską potęgę. W 1471 roki Kazimierz osadził na czeskim tronie swojego syna, Władysława Jagiellończyka, który później władał też Węgrami. W konsekwencji pod koniec panowania Kazimierza Jagiellonowie władali w Polsce, Wielkim Księstwie Litewskim, w Czechach i na Węgrzech.

Do Polski za panowania Kazimierza Jagiellończyka włączono ziemie gostyńską, rawską i oświęcimską. To dodatkowo przyczyniło się do rozkwitu państwa Jagiellonów. 

Jak wyglądał Kazimierz Jagiellończyk?

Jak na swoje czasy, czyli koniec okresu średniowiecza, król był wysoki. Mierzył 179 cm wzrostu (wiemy to z badań szkieletu z 1973 roku). Miał duże, być może nieco skośne oczy. Twarz miał chudą i podłużną. Przypominał swojego ojca, Władysława Jagiełłę. W okresie dorosłości były łysy od przodu do szczytu głowy. Ponoć seplenił.

Śmierć Kazimierza Jagiellończyka

Niewiele wiadomo o okolicznościach śmierci władcy. Zmarł 7 czerwca 1492 roku w Grodnie, Pochowano go w katedrze na Wawelu. Nagrobek wyrzeźbił Wit Stwosz, słynny niemiecki mistrz, który wówczas już od kilkunastu lat pracował w Krakowie. Uznawano go za najwybitniejszego rzeźbiarza późnego średniowiecza. Kazimierz Jagiellończyk nagrodził artystę w 1489 roku specjalnym medalem za wykonanie ołtarza w kościele Mariackim w Krakowie.

Nagrobek króla to prawdziwe, kunsztownie wykonane dzieło sztuki. Stworzono go z czerwonego kamienia sprowadzonego z Adnet koło Salzburga i wapienia pińczowskiego. Na tumbie przykrytej kamiennym baldachimem spoczywa król. Sposób jego pokazania jest zupełnie wyjątkowy. Eksperci zwracają uwagę na twarz, które jest oddana ekspresyjnie, zupełnie jakby władca był przedstawiony w skurczu agonii.

Po tym, jak grobowiec otwarto po 500 latach w 1973 roku, kilkanaście osób uczestniczących w badaniach zmarło w tajemniczych okolicznościach. Powodem była rozwijająca się w sarkofagu pleśń – kropidlak żółty. O tym zdarzeniu mówiono potem jako o klątwie Jagiellończyka, przez analogię do rzekomej klątwy Tutanchamona. Co ciekawego, władcę złożono do grobu owiniętego jedynie w tkaninę przetykaną złotem, ale bez bielizny czy obuwia.

Źródła: