Tym razem szczęście uśmiechnęło się do Jacka Ukowskiego – prezesa Stowarzyszenia im. Św. Korduli, który prowadził poszukiwania z detektorem metalu w Wysokiej Kamieńskiej w pobliżu torów kolejowych, kilkanaście kilometrów od Wolina.
Bulla papieska – ważny dokument
Bullą nazywa się zarówno urzędowy dokument papieski, ale też metalową pieczęć zamocowaną na tym dokumencie. Oczywiście, po samym dokumencie nie zachował się ślad. Z kolei bulla przetrwała fragmentarycznie. Napis widoczny na przedmiocie jest niekompletny. Mimo to udało się dokonać wstępnej identyfikacji nadawcy ważnego dokumentu.
– Zachowane litery i ikonografia mogą być przyporządkowane takim papieżom jak:
- Benedykt XI (1303–1304),
- Klemens V (1305–1314),
- Benedykt XII (1334–1342),
- Klemens VI (1342–1352).
Bullę można więc datować na lata pomiędzy 1303 a 1352 – przekazał Grzegorz Kurka, dyrektor Muzeum Historii Ziemi Kamieńskiej.
Trzy bulle odkryte w ostatnim czasie w Zachodniopomorskiem. Fot. Grzgorz Kurka/Muzeum Historii Ziemi Kamieńskiej
Miejsce odkrycia jest zaskakujące
Grzegorz Kurka wskazuje, że miejsca znalezienia zabytku jest nietypowe. Z reguły takie artefakty odkrywa się w większych ośrodkach miejskich, na przykład w Gdańsku czy Krakowie. Podobne znaleziska za każdym razem są sensacją. Tymczasem w tym przypadku mamy znalezisko na obrzeżach małej miejscowości. Skąd się tam wzięła?
Jakie opcje widzi naukowiec? – Jedna z wersji zakłada, że została ona zdeponowana tutaj wtórnie, np. podczas budowy nowej nawierzchni drogi, kolejna, że została zagubiona, przez osobę, dla której mogła stanowić pewnego rodzaju pamiątkę – wylicza dyrektor muzeum. – Najbardziej spektakularna wersja zakłada, że bulla została zniszczona w drodze do adresata i porzucona przy skraju drogi. Droga znajduje się w odległości 11 kilometrów od Golczewa, gdzie w XIV wieku na zamku rezydowali biskupi kamieńscy. (…) Być może dokument papieski był dedykowany biskupom, lub kanonikom kamieńskim – wskazuje badacz.
Do naszych czasów w Golczewie ostała się jedynie monumentalna wieża zamkowa, która jest obecnie nieco zaniedbaną atrakcją turystyczną.
Zachodniopomorskie nie garnki, a bulle rodzi
Grzegorz Kurka przypomina, że na przestrzeni ostatnich kilku lat do zbiorów Muzeum Historii Ziemi Kamieńskiej trafiły jeszcze dwie bulle. Pierwsza zachowała się w całości. Pochodzi z czasów tzw. niewoli awiniońskiej papieża Benedykta XII (1334-1342). Odkryły ją w 2020 roku Kinga i Jolanta Igras na polu w okolicach Kamienia Pomorskiego.
Na awersie w medalionach widoczny jest święty Piotr z opadającymi włosami i długą bródką i Paweł z kręconymi włosami i krotką bródką. Na rewersie w dwóch rzędach zachowało się imię papieża.
Kolejną bullę znaleziono w 2023 roku w trakcie prac archeologicznych przy ulicy Wilków Morskich w Kamieniu Pomorskim. Tym razem szczęście uśmiechnęło się do Mariusza Polewczyńskiego i Jacka Ukowskiego (który teraz odkrył kolejną bullę!) – członków Stowarzyszenia im. Św. Korduli.
Była to zachowana w połowie średniowieczna ołowianej bulla papieża Innocentego VIII.
Bulle w Polsce
Jak informuje Muzeum Historii Ziemie Kamieńskiej, na terenie Polski odkryto tylko kilkanaście tego typu zabytków i uchodzą one za wyjątkowe.
Dotychczasowe znaleziska pochodzą z Gdańska na terenie Starego Miasta, Kołbacza na terenie opactwa, Krakowa na Wawelu, Poznania na Ostrowie Tumskim, Grodna na zamku, Wrocławia na Nowym Targu, z Grzybowa pod Kołobrzegiem.
Najcenniejszą bullą w Polsce jest bez wątpienia bulla gnieźnieńska z XII wieku. To ważny dokument dla językoznawców, bowiem zawiera ponad 400 polskich nazw miejscowych i osobowych, spisanych w oryginalnej formie. Powodem jej wydania było zniesienie zwierzchności arcybiskupstwa magdeburskiego nad polskim Kościołem. Obecnie bulla jest przechowywana w Gnieźnie.
