Upadek Cesarstwa Rzymskiego w 476 roku doprowadził w Europie Zachodniej do chaosu. Podzielone królestwa toczyły zaciekłe wojny. Ludzie walczyli o przetrwanie, sztuka i edukacja prawie zniknęły. Europa wkroczyła w średniowiecze, a dokładniej w jego chaotyczny, wczesny okres.
W tych trudnych czasach, w 742 roku urodził się chłopiec o imieniu Karol. Później stał się znany jako Carolus Magnus, Karol Wielki albo Charlemagne. Przydomek odnosił się zarówno do jego wysokiego, jak na tamte czasy, wzrostu – 184 cm – jak i dokonań. Ten spadkobierca dynastii Karolingów stał się jednym z największych przywódców Europy.
Europa przed Karolem Wielkim
W czasach przed Karolem Wielkim siły muzułmańskie ruszyły na północ do Europy. Popierani przez potężnego kalifa Damaszku, berberyjscy muzułmanie – rdzenni mieszkańcy Afryki Północnej, znani również jako Maurowie – zajęli Hiszpanię w 711 roku. Pozostali tam przez ponad 700 lat. Muzułmanie mieli teraz prawie całkowitą kontrolę gospodarczą i polityczną nad Morzem Śródziemnym.
Muzułmanie przekroczyli Pireneje i wkroczyli do Królestwa Franków, zyskując kolejną nazwę: Saraceni. Odo z Akwitanii, frankoński książę stawił im czoła w Tuluzie w 721 r. Nie zdołał powstrzymać natarcia muzułmanów. Wówczas wezwał na pomoc innego Franka, Karola Młota – dziadka Karola Wielkiego.
Dynastia Karolingów
Karol Młot był nieślubnym synem frankońskiego szlachcica, który został władcą Królestwa Franków. Połączył swoje siły z księciem Odo, by stawić czoła Saracenom. Dzięki jego talentom militarnym Frankowie odparli Maurów w bitwie pod Tours w 732 roku. W ciągu następnych kilku lat miały nastąpić inne najazdy muzułmanów. Jednak Frankowie, zjednoczeni pod wodzą Karola, udowodnili, że można ich powstrzymać.
Karol Młot dał początek nowej dynastii Karolingów. Pepin Krótki, jego syn, uzyskał papieskie błogosławieństwo i został pierwszym formalnym królem Karolingów. Podpisał pakt z przywódcami kościelnymi, obiecując, że w zamian za wspieranie Kościoła zawsze będzie chronił papiestwo w Rzymie i chrześcijaństwo na całym świecie. Pepin był ojcem Karola Wielkiego.
Karol Wielki dochodzi do władzy
Dokładne miejsce urodzenia Karola Wielkiego nie jest znane. Historycy na ogół zgadzają się, że jest to Liège w dzisiejszej Belgii albo Aachen (Akwizgran) w dzisiejszych Niemczech. Podobnie niewiele wiadomo o jego dzieciństwie. Prawdopodobnie był kształcony w dziedzinie polityki, języków obcych i strategii militarnej, chociaż był analfabetą.
Wiadomo, że Pepin zmarł w 768 r. Wtedy rozpoczęły się rządy Karola Wielkiego. Choć nie od razu – Karol miał brata Karlomana, z którym początkowo musiał podzielić się władzą. Jednak Karloman zmarł w 771 r. Wówczas Karol odziedziczył ziemie rozciągające się od dzisiejszej Francji po Holandię i część zachodnich Niemiec.
Dążąc do zjednoczenia wszystkich ludów germańskich w jedno królestwo i nawrócenia swoich poddanych na chrześcijaństwo, Karol Wielki rozpoczął serię kampanii wojskowych. Było to ponad 50 bitew, z których większość prowadził osobiście. Wkrótce po objęciu władzy podbił większość Europy kontynentalnej. W tym potężnych Longobardów (w dzisiejszych północnych Włoszech), Awarów (azjatyckich koczowników na terenach współczesnej Austrii i Węgier) oraz Bawarczyków.
Pokonanie Sasów przez Karola Wielkiego / fot. Universal History Archive/Getty Images
Pokonanie Sasów, germańskiego plemienia pogan, zajęło mu jednak trzy dekady. Kulminacja nastąpiła podczas masakry w Verden w 782 r. Wtedy Karol Wielki miał skazać na śmierć około 4500 Sasów, którzy odmówili przyjęcia chrześcijaństwa.
Nowy cesarz Karol Wielki
Oddanie Karola Wielkiego chrześcijaństwu zostało docenione w Boże Narodzenie 800 r. Wtedy papież Leon III koronował go na cesarza w Bazylice św. Piotra w Rzymie. Karol stał się pierwszym cesarzem, który rządził Europą od upadku Cesarstwa Rzymskiego.
Chociaż nie zdobył potem żadnego znaczącego terytorium, powstała konfederacja, która przetrwała tysiąc lat – Święte Cesarstwo Rzymskie. Po kilkunastu latach nawet władcy Bizancjum formalnie uznali go za prawdziwego cesarza zachodniorzymskiego, spadkobiercę antycznego Rzymu i obrońcę wiary chrześcijańskiej.
Renesans karoliński
Jako cesarz Karol Wielki wprowadził reformy kulturowe, gospodarcze i religijne. Zapoczątkowały one tzw. renesans karoliński. Choć sam był niepiśmienny, władca cenił naukę, sztukę i literaturę. Dbał też o edukację. Sprowadzał na swój dwór uczonych, zachęcał do nauki łaciny. Stanowił inspirację dla innych monarchów, takich jak król Anglii Alfred Wielki. Za rządów cesarza doszło do opracowania minuskuły karolińskiej – ustandaryzowanej formy pisma, która stała się podstawą współczesnych europejskich drukowanych alfabetów.
Karol Wielki przeprowadził także gruntowne reformy gospodarcze. Wprowadził w Europie tę samą srebrną walutę – denara – ułatwiając handel ponad granicami. Podzielone niegdyś regiony Europy znów były połączone sieciami handlowymi. Kontynent rozkwitał.
Akwizgran – stolica imperium
Karol Wielki rządził z wielu miast w całym imperium. Jego główną kwaterą był Akwizgran w dzisiejszych Niemczech. Był niewielki w porównaniu z wieloma ważnymi miastami w całej Europie. Jednak w ciągu zaledwie około 50 lat rozkwitł, stając się nowym centrum cywilizacji. Karol nakazał wybudować tam pałac i katedrę. W pałacu znajdowała się szkoła, do której rekrutowano najlepszych nauczycieli w kraju.
Koronacja cesarza Karola Wielkiego / fot. APIC/Getty Images
Niewiele z tych budynków przetrwało do dziś. Jednak kaplica pałacowa, będąca częścią katedry w Akwizgranie, pozostaje przykładem stylu karolińskiego.
Koniec dynastii Karolingów
W ostatnim roku panowania Karol Wielki koronował swojego syna, króla Akwitanii Ludwika Pobożnego, na współcesarza. Kiedy zmarł w 814 roku, Ludwik został jedynym cesarzem. Imperium Karola Wielkiego nie miało jednak odpowiedniej infrastruktury, aby przetrwać.
Ludwik Pobożny sprawował władzę do 840 r. Brakowało mu umiejętności politycznych i militarnych. Po jego śmierci imperium Karolingów się rozpadło. Historycy zgadzają się jednak, że pod rządami Karola Wielkiego zaczęło się kulturowe odrodzenie Europy.
Źródło: National Geographic
