Żaby żyją na naszej planecie od 250 mln lat. Te płazy przetrwały wielkie katastrofy – w tym tę, która zmiotła z powierzchni Ziemi dinozaury. Poznajcie zadziwiające ciekawostki o żabach.

Biologiczne ciekawostki o żabach

  • Najmniejsze czworonogi świata odkryto w południowo-wschodniej części Nowej Gwinei. To żaby należące do rodzaju Paedophryne, których dorosłe osobniki mierzą zaledwie 7,7–9 mm. Żyją wśród mchu i opadłych liści w górzystych okolicach. Równie małe płazy żyją w wilgotnych lasach południowo-zachodniej Afryki. Dorosły artrolept karłowaty (Arthroleptis parvulus) osiąga długość ok. 7,5 mm. Artrolepty są tak małe, że do oddychania właściwie nie są im potrzebne płuca. Wymiana gazowa odbywa się w większej części przez skórę.
  • Za największą żabę uznawany jest afrykański goliat płochliwy (Conraua goliath). Mierzy on 32 cm długości i waży do 3,25 kg. Występuje w Kamerunie i Gwinei Równikowej. W naturalnym środowisku osiąga wiek do 15 lat.
  • Za najbardziej jadowitego płaza na świecie uważany jest drzewołaz złocisty (Dendrobates auratus). To niepozorna, kolorowa żabka, zamieszkująca lasy Ameryki Środkowej i Południowej. Jad wydzielany przez jej gruczoły grzbietowe zawiera batrachotoksynę, 250 razy silniejszą od strychniny. Do zabicia człowieka wystarczy zaledwie 0,00001 grama tej substancji. Śmierć następuje wskutek paraliżu mięśni, zaburzeń pracy układu krążenia i oddechowego. Indianie z Ekwadoru wykorzystywali jad drzewołaza do zatruwania strzał, które dzięki temu mogły powalić zwierzę wielkości bawołu.
  • Płazy z rodzaju Rhacophorus potrafią latać. Robią to, wyciągając szeroko wszystkie cztery nogi, rozczapierzając palce stóp i wyginając grzbiet w łuk. Błony między palcami służą im jak spadochron. Stąd ich nazwa – nogolotki. W ten sposób potrafią przebyć nawet ponad 15 metrów. Można je znaleźć tam, gdzie otoczenie jest wystarczająco wilgotne i nie brakuje owadów. Wydzielina ich skóry jest wodoodporna i skutecznie zapobiega utracie cennej wody z organizmu.
  • Niektóre żaby mają kły. Używają ich do walki między sobą o terytorium i partnerów. Służą im one także do polowania na ofiary o twardych skorupach. Dzięki kłom mogą też odganiać drapieżniki.
  • Żaby z gatunku Hyalinobatrachium fleischmanni zwiększają swoją przezroczystość dwu- lub trzykrotnie podczas snu. W tym czasie są bowiem znacznie bardziej narażone na atak drapieżników. Aby zniknąć im z oczu, „przechowują” swoje czerwone krwinki w wątrobie.
  • Samice żab trawnych (Rana temporaria) cechuje wyjątkowe zachowanie, które ma na celu uniknięcie natrętnych zalotników. Badacze zaobserwowali, że płazy te udają, że nie żyją, aby nie doprowadzić do kopulacji.

Ekologiczne ciekawostki o żabach

  • Żaby są zagrożone wyginięciem. Do tej pory wymarło kilkaset gatunków płazów, a co trzeci jest tym poważnie zagrożony. Dotyczy to przede wszystkim rejonów tropikalnych, ale nawet na naszym podwórku źle się dzieje. Spadek liczebności dotknął blisko 60 proc. gatunków europejskich płazów.
  • Szkodzą im zmiany klimatyczne. W wyższych temperaturach żaby żyją bardziej intensywnie, a więc i krócej. I żyją gorzej – ich delikatna skóra musi być cały czas wilgotna, potrzebują też wody, by się rozmnażać. Nawet stosunkowo niewielka susza może oznaczać dla nich zagładę.
  • – Żabie udka można kupić w szkolnych stołówkach w Europie, w azjatyckich supermarketach i wykwintnych restauracjach na całym świecie – wylicza dr Corey Bradshaw z University of Adelaide. Roczne zapotrzebowanie rynku sięga ponad miliarda udek. Skutki już widać. Jadalne płazy zaczęły znikać z ekosystemów w Europie, Ameryce Północnej, Indiach i Bangladeszu. Podobny kryzys zaczął się w Indonezji, która jest czołowym eksporterem żabiego mięsa.
  • Chorobotwórczy grzyb Batrachochytrium dendrobatidis doprowadził do wymarcia ponad 200 gatunków żab. Cały czas się rozprzestrzenia (m.in. wskutek globalnego handlu żabimi udkami). Naukowcy nie mają jak go zatrzymać. Środki przeciwgrzybicze stosowane na wielką skalę zniszczyłyby w środowisku także pożyteczne grzyby. Leczenie pojedynczych zainfekowanych płazów, choć szlachetne, zmienia niewiele.

Żaba polująca na dinozaury

70 mln lat temu na Ziemi żył płaz atakujący dinozaury. Naukowcy nadali mu łacińską nazwę Beelzebufo ampinga, co można przetłumaczyć jako szatańska żaba zbrojna. Mierzyła nawet 40 cm długości (nie licząc nóg!), ważyła do 4 kg, a przy tym była okryta pancerzem i agresywna. Prawdopodobnie zachowywała się tak, jak współczesne żaby rogate, z którymi jest spokrewniona. Zastawiała pułapki, czekając nieruchomo na zdobycz. Silne szczęki i szeroki pysk umożliwiały szatańskiej żabie polowanie na całkiem sporą zwierzynę – od owadów i małych jaszczurek po młode dinozaury.

Dla naukowców było zaskoczeniem, że szczątki gigantycznego płaza znaleźli na Madagaskarze. Tymczasem żaby rogate można dziś spotkać w Ameryce Południowej. Być może lądy te były połączone ze sobą i z tym, co znamy dziś jako Półwysep Indyjski jeszcze w epoce późnej kredy. Dopiero potem rozdzieliły się, tworząc odrębne ekosystemy.

Żaby w przyszłości

Amerykański paleontolog Peter Ward w książce „Future Evolution” pisze o ewolucji płazów. Wychodzi od tych gatunków ropuch, które na wysokości gardzieli mają służące do komunikacji, nieraz bardzo duże rezonatory. Co by było, zastanawia się Ward, gdyby nagle u tych żab pojawiała się zdolność rozszczepiania cząsteczki wody na tlen i wodór (np. na skutek elektrolizy wody)?

Żaby mogłyby wówczas zacząć przechowywać lekki wodór w rezonatorach, które zaczęłyby się powiększać. Ten nowy biologiczny mechanizm umożliwiłby im dłuższe skoki, a następnie unoszenie się w powietrzu. W takim przypadku nogi nie byłyby tym stworzeniom dłużej potrzebne – zamieniłyby się w swobodnie zwisające macki. Żaby – choć właściwie nie byłyby to już żaby, tylko np. cepelinoidy – raptownie powiększyłyby rozmiary ciała, tak by nie stać się ofiarą ptaków drapieżnych.