Artemida (gr. Ártemis) to grecka bogini. Była córką Zeusa i Leto. Jej bratem był Apollo (Apollin). Łatwo poznać ją w sztuce po atrybutach, którymi były łuk i strzały. Wiązano ją z taki zwierzętami jak łania, jeleń i niedźwiedź. Uważana jest za jedną z najważniejszych postaci wśród bogów greckich. W mitologii rzymskiej identyfikowno ją z boginią Dianą.
Jak wyglądała Artemida?
Artemidę przedstawiano w sztuce greckiej jako wiecznie młodą dziewicę. Była typem „dzikiej” dziewczyny, która miała bzika na punkcie polowań. W ręku najczęściej dzierżyła łuk i strzały.
Czy Artemida miała męża?
Artemida była dziewicą i nigdy nie związała się z nikim. Homer opisywał ją jako piękną kobietę, opiekującą się młodymi chłopcami i dziewczętami. Była dość wybuchowa i ceniła swoją niezależność. Uważa się, że patronowała Amazonkom. Podobnie jak one, Artemida była wojowniczką i łowczynią niezależną od mężczyzn.
Ciekawostki na temat Artemidy
Artemida była jedną z ulubionych bogiń na terenach wiejskich. Zapewne jest to związane z tym, że patronowała dzikiej przyrodzie. Tam, w górach, lasach i pośród bagien tańczyła. Ceniła sobie towarzystwo nimf.
Bogini ta występowała w wielu mitach greckich. Na przykład wspólnie ze swoim bratem, Appolinem, zabiła dzieci mitologicznej królowej greckich Teb, Niobe. Appolon zabił sześciu jej synów, a Artemida sześć córek z pomocą swojej ulubionej broni – łuku. Niobe znieważyła matkę Appolina i Artemidy. To była bezpośrednia przyczyna mordu. Artemida opisana jest też w mitach, w których zabiła gigantów, m.in. Grationa i potwory. Wśród nich byli Bufagos (pożeracz byków) i Aloadzi (synowie Posejdona).
Artemidę szczególnie irytowało zabijanie przez innych jeleni, nad którymi sama roztaczała opiekę, ale też polowała na nie. I tak heros Herakles miał za zadanie złapanie jelenia o złotych rogach. Nie chciał go jednak zabić, tylko pojmać żywcem. Po roku gonitwy – poddał się i zabił szlachetne zwierzę. Rozsierdziło to Artemidę, którą jednak ostatecznie udało się Heraklesowi udobruchać.
Inny mit opowiada o myśliwym z Teb, Akteonie. W czasie polowania przypadkiem natknął się na kąpiącą się nagą Artemidę. Za karę zamieniła go w jelenia. Po chwili rozszarpały go jego własne psy myśliwskie.
O tym, że Artemida była złośliwa świadczy mit z Agamemnonem w roli głównej. Gdy w Aulidzie oczekiwał ze swoim okrętem na sprzyjające wiatry, aby wyruszyć na Troję, zorganizował polowanie. Ustrzelił jelenia, co skomentował następującymi słowy: „Sama Artemida nie potrafiłaby go tak zabić!”. Oczywiście bogini usłyszała te słowa i zesłała ciszę morską. Jedyną opcją na jej przebłaganie było złożenie córki króla w ofierze. Mimo że została złożona w ofierze, to w ostatniej chwili bogini podmieniła ją na łanię, a córkę Agamemnona porwała i umieściła w świątyni, jako kapłankę kultu swojej osoby.
Greccy myśliwi stawiali na cześć Artemidy kapliczki i jej wizerunki w celu zapewnienia sobie pomyślnych łowów. Po udanym polowaniu składali jej głowę lub skórę zabitego zwierza. Jeden z miesięcy w starożytnych Atenach poświęcony był Artemidzie. Był to Elafebolian.
Kult Artemidy, a później Diany
Artemidę czczono we wszystkich górzystych obszarach starożytnej Grecji, m.in. w krainie Sparty, w Arkadii, Lakonii czy w Elidzie. Najsłynniejszym miejsce jej kultu był Efez, gdzie znajdowała się świątynia poświęcona azjatyckiej bogini płodności identyfikowanej właśnie z Artemidą. Wewnątrz znajdował się jej posąg kultowy o wielu piersiach.
Kult Artemidy rozkwitał prawdopodobnie już na Krecie lub na kontynencie greckim przed IV wiekiem p.n.e. W starożytnym Rzymie czczono ją jako Dianę.
Dlaczego program NASA nazywa się Artemis/Artemida?
NASA, czyli Narodowa Agencja Aeronautyki i Przestrzeni Kosmicznej postanowiła nazwać nowy program powrotu astronautów na Księżyc imieniem starożytnej bogini – Artemis. Stało się to dlatego, że Artemida jest mitologiczna grecka boginią Księżyca i siostra bliźniaczką Apolla.
Nazwa programu ma na celu powiązanie tego programu z misjami Apollo, w ramach których ponad 50 lat temu ludzie po raz pierwszy wylądowali na Księżycu.
Co ciekawe, statek kosmiczny, w którym znajdzie się załoga astronautów nazywa się Orion. W mitologii greckiej Orion jest towarzyszem łowów Artemidy, którego ostatecznie bogini przeszywa strzałą i zabija. Po śmierci umieściła go na sklepieniu niebieskim i można go do dzisiaj podziwiać w postaci jednego z zimowych (na naszej półkuli) gwiazdozbiorów.
Źródła:
- Grimal P., Słownik mitologii greckiej i rzymskiej, Wrocław 1987
- Kopaliński W., Słownik mitów i tradycji kultury, Warszawa 1985
- Piszczek Z. (red.), Mały słownik kultury antycznej, Warszawa 1966