Krzywa Wieża w Pizie to jedna z najbardziej znanych i najczęściej odwiedzanych budowli globu. Wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO zabytek odwiedza rocznie blisko 10 milionów turystów. Prawdziwym grzechem byłoby nieuwiecznienie wizyty na Placu Cudów (wł. Piazza del Duomo) na zdjęciu. Oczywiście w charakterystyczny sposób, czyli „podpierając” budynek wyciągniętymi rękami.

W 2023 roku mierząca niespełna 55 metrów wysokości wieża w Pizie obchodziła 850-lecie. Budowa Torre pendente di Pisa rozpoczęła się dokładnie 9 sierpnia 1173 r. i podzielono ją na trzy etapy. Podczas trwających niemal 200 lat prac dzwonnica niespodziewanie zaczęła się lekko przechylać, czego powodem był wybór niewłaściwego podłoża. Wykorzystał to m.in. Galileusz w swoim eksperymencie z przełomu XV i XVI w. Włoski uczony zrzucający kule o różnych masach z Krzywej Wieży, udowodnił, że czas trwania spadku swobodnego nie zależy od masy ciała. 

Krzywa Wieża w Pizie jest jedną z najpopularniejszych atrakcji turystycznych we Włoszech (Fot. Juan Garcia Hinojosa/Shutterstock)

Pierwsze próby „wyprostowania” wieży rozpoczęły się w XIX wieku. Niestety, okazało się to kompletnie nieskuteczne i przyniosło skutek dokładnie odwrotny od zamierzonego. Pod koniec XIX w. odchylenie osiągnęło 5,24 stopnia. Eksperci ostrzegali, że jeśli przechylenie przekroczy 5,44 st., budynek może runąć.

Tak się jednak nie stało, ale gdy nachylenie wyniosło 5,5 st., podjęto decyzję o zamknięciu obiektu w celu jego wzmocnienia i ustabilizowania. Przeprowadzenie prac powierzono grupie inżynierów pod kierunkiem profesora geotechniki Michele Jamiolkowskiego z Politechniki w Turynie. Jak zaznaczają przedstawiciele Opera Primaziale Pisana, organizacji opiekującej się budowlą, obecnie „stan zdrowia Krzywej Wieży w Pizie jest znakomity”. Odchylenie wieży od pionu wynosi niecałe 4 stopnie.

Krzywa Wieża w Ząbkowicach Śląskich

Niewiele osób wie, że aby zobaczyć krzywą wieżę wcale nie trzeba jechać do Włoch. Podobną konstrukcję znajdziemy również w Polsce, a dokładniej w Ząbkowicach Śląskich, oddalonych o ok. 70 km od Wrocławia. „Śląska Piza” jest największym tego typu obiektem w kraju. Mierzy 34 metry wysokości, czyli o 20 m mniej niż jej pizański odpowiednik. Z kolei jej obecne odchylenie od pionu wynosi 2,12 m. 

Choć dziś Krzywa Wieża w Ząbkowicach Śląskich uchodzi za jedną z największych atrakcji regionu, nie wiadomo, kiedy dokładnie powstała i dlaczego. Wśród historyków pojawiła się teoria, że budowla jest pozostałością przedlokacyjnego zamku. Inny natomiast twierdzą, że wieża była częścią bramy miejskiej. Ostatnia koncepcja zakłada, że śląska wieża – podobnie jak ta znajdująca się w Pizie – miała służyć jako dzwonnica. Co zresztą miało miejsce od XV wieku aż do czasów II wojny światowej. 

Krzywa Wieża w Ząbkowicach Śląskich (Fot. Sergey Dzyuba/Shutterstock)

W 1858 roku w wyniku pożaru wieża uległa zniszczeniu, szczególnie jej górna część. Początkowo władzę miasta chciałby rozebrać budynek, jednak ostatecznie podjęto decyzję o odbudowie uszkodzonych fragmentów. Wówczas „śląska Piza” otrzymała zwieńczenie w kształcie jaskółczych ogonów, które możemy podziwiać do dzisiaj.

W ramach zakończonych w 1860 r. prac remontowych dobudowano od strony południowej także niewielką wieżyczkę ze spiralną klatką schodową. 

Dlaczego wieża w Ząbkowicach Śląskich jest krzywa?

Pytanie o to, dlaczego wieża w Ząbkowicach Śląskich jest krzywa, również od wieków zostaje bez odpowiedzi. Powodem miały być wstrząsy tektoniczne, które nawiedziły tę część Polski 15 września 1590 roku. Do takiego obrotu spraw mogło doprowadzić również rozmoknięcie gruntu, przyczyniające się do osiadania budynku. 

Do ciekawych wniosków doszli eksperci prowadzący badania tuż po pożarze. Dowiedli oni, że wieża od samego początku była pochylona. Autorzy projektu chcieli w ten sposób wyróżnić się na tle innych polskich miast.

Co więcej, przed wydarzeniami z 1858 r. w górnej części budynku, która uległa zniszczeniu, widniał napis: „Nazywam się Johannes Gleiß, wybudowałem tę wieżę krzywą z pilnością” (niem. Ich heiß Johannes Gleiß, hab diesen Turm schieff gebaut mit Fleiß). Nie ma jednak żadnych dokumentów potwierdzających te słowa. 

Przypomnijmy, że Krzywą Wieżę znajdziemy również w mieście Mikołaja Kopernika. Toruńska baszta ochronna wybudowana została w drugiej połowie XIII wieku. Jej odchylenie do pionu – spowodowane przesunięciem się gliniastego podłoża – wynosi 1,46 m. Legenda głosi, że kto bez zachwiania stanie przy wieży, ma czyste sumienie. 

Źródło: dolnyslask.travel.