W czasach prekolumbijskich Inkowie byli najpotężniejszą cywilizacją w Ameryce Południowej. W zaledwie kilka dekad, stworzyli ogromne imperium, które podporządkowało sobie znaczną część kontynentu.

Wymieniając ciekawostki o Ameryce Południowej, nie można nie pochylić się nad najpotężniejszą cywilizacją, która zamieszkiwała tamtejsze ziemie. Początki rozwoju społeczeństwa Inków sięgają XI wieku, ale faktyczny rozwój imperium nastąpił po 1438 roku, gdy władzę w państwie objął Inka Pachacuti. Schyłek jednej z najpotężniejszych cywilizacji prekolumbijskich nastąpił niespełna 100 lat później.

Inkowie nie znali pisma, więc nie istnieją żadne zapiski z czasów prekolumbijskich, które pozwoliłyby poznać nieco bliżej ich niezwykłą kulturę. Niemal wszystko, co dziś wiemy na ten temat, jest zasługą wytężonej pracy archeologów.

Kim byli Inkowie?

Inkowie to jedna z rdzennych cywilizacji prekolumbijskiej Ameryki Południowej. Ich przodkowie – Mochica – pojawili się tam jeszcze przed naszą erą. Jednak faktyczny początek dynamicznego rozwoju tej cywilizacji jest datowany na XI wiek.

Przed 1438 rokiem tworzyli królestwo Cuzco, usytuowane w malowniczej dolinie Andów. Wówczas państwo Inków zajmowało powierzchnię 40 tys. km kw. W wyniku podbojów zbrojnych i pokojowych traktatów, z czasem włączyli do swojego państwa ziemie dzisiejszego Peru i Ekwadoru oraz częściowo obszary dzisiejszego Chile, Kolumbii i Argentyny.

W szczytowym okresie rozwoju, inkaskie imperium obejmowało większą część zachodniego wybrzeża Pacyfiku (wzdłuż pasma Andów). Zajmowało powierzchnię ok. 2 mln. km kw. Nowe wielkie państwo nazwano Tawantin Suyu, co można przetłumaczyć jako „cztery zjednoczone regiony”. Miasto Cuzco zyskało rangę stolicy królestwa.

Jak żyli Inkowie?

W okresie szczytowego rozwoju, państwo Inków było zamieszkane przez ok. 12 mln. osób. Mieszkańcy imperium trudnili się przede wszystkim rolnictwem. Uprawiali ziemniaki, kukurydzę, bawełnę, komosę ryżową i kokę. Część najniższych warstw społecznych trudniła się także hodowlą zwierząt – świnek morskich, lam i alpak. 

Chłopi najczęściej byli wolnymi ludźmi (choć warto wspomnieć, że część z nich pełniła funkcję służebną). Żyli w plemienno-terytorialnych wspólnotach i posiadali ziemię na własność. Każdy z nich był jednak zobowiązany do uiszczania daniny poprzez uprawę ziemi państwowej. 

Inkaskim zwyczajem było zawieranie związków małżeńskich w młodym wieku. Średni wiek dziewcząt wychodzących za mąż to 16 lat, natomiast mężczyzn – 20 lat. Tradycyjnie przedstawiciele wyższych klas mogli mieć kilka żon. Mężczyźni z niższych warstw społecznych żenili się tylko z jedną kobietą. 

Czy w społeczeństwie Inków obowiązywała hierarchia?

Inkaskie społeczeństwo było ściśle zhierarchizowane. Na czele imperium stał cesarz – Sapa Inca. Władca był postrzegany jako istota boska. Drugą najważniejszą osobą w imperium był kapłan – Willaq Umu. Tę funkcję najczęściej pełnił brat panującego władcy lub inna spokrewniona z nim osoba. Syn cesarza był z kolei zwierzchnikiem sił zbrojnych.

Największym poważaniem w społeczeństwie cieszyła się warstwa inteligencka, którą tworzyli kapłani, poeci i filozofowie. Pełnili oni funkcję nauczycieli, nazywanych Amawtakuna. Należy jednak zaznaczyć, że edukacja była dostępna wyłącznie dla dzieci pochodzących z wyższych klas i potomków władców podbijanych terenów (Inkowie najczęściej zachowywali struktury władzy na zajmowanych ziemiach). Dzieci z niższych klas były nauczane przez swoich rodziców. 

Co budowali Inkowie?

O poziomie rozwoju cywilizacyjnego Inków najlepiej świadczą wznoszone przez nich budowle. Mimo że nie znali koła i wozów, wybudowali mierzącą ok 40 tys. km sieć dróg, łączących poszczególne fragmenty imperium. Trakty brukowane wielokątnymi kamieniami znacząco ułatwiały komunikację i zarządzanie rozległymi terenami. Wzdłuż nich wznoszono składy żywności i tambos – gospody z miejscami noclegowymi.

Imperium Inków w dużej mierze obejmowało tereny górskie, więc wiele części dróg trzeba było łączyć mostami. Te wznoszone przez Inków miały konstrukcję wiszącą. Liny nośne wykonywano z włókien agawy. 

O architektonicznym kunszcie tej niezwykłej cywilizacji świadczyły jednak nie drogi i mosty, a potężne budowle wznoszone z kamiennych bloków bez użycia zaprawy. Jak Inkowie budowali imponujące obiekty sakralne i budynki państwowe? Używali do tego kamieni o różnej wielkości. Bloki skalne były dzielone wzdłuż linii pęknięcia, następnie doszlifowywano je w taki sposób, żeby móc uzyskać odpowiednią powierzchnię styku poszczególnych elementów muru.

Co istotne, Inkowie nie używali zaprawy do łączenia bloków. Ściany budynków były nachylone pod odpowiednim kątem (średnie odchylenie wynosiło od 5 do 10 stopni). To, w połączeniu z precyzyjnym spasowaniem kamieni, zapewniało niebywałą stabilność. Obiekty nie ulegały odkształceniu nawet podczas trzęsień ziemi, które nie należą tam do rzadkości.  

Czy Inkowie składali ofiary z ludzi?

Krwawe rytuały nie były niczym niezwykłym w państwie Inków. W Peru archeolodzy dość często odkrywają miejsca na szczytach gór i wulkanów, gdzie składane były ofiary z dzieci, w ramach rytuału capacocha. Inkowie wierzyli, że po rytualnej śmierci najmłodsi stają się kimś w rodzaju pośrednika między bogami a ludźmi. Ofiary składano z powodu klęsk żywiołowych, nieurodzaju lub koronacji nowego władcy. Przed śmiercią dzieci były odurzane liśćmi koki i środkami halucynogennymi. 

Dlaczego cywilizacja Inków upadła?

Jak zginęli Inkowie? Upadek tej potężnej cywilizacji był wypadkową trzech czynników: najazdu konkwistadorów, epidemii ospy i wojny domowej. Pierwsze próby podbicia inkaskiego imperium przez oddziały, którym przewodził Francisco Pizarro, zakończyły się fiaskiem. Tej sztuki dokonał dopiero w 1532 roku, gdy kraj był zdziesiątkowany przez choroby i osłabiony krwawą wojną o sukcesję.

Hiszpański przywódca łatwo pojmał sprawującego władzę Atahualpę, a gdy ten odmówił poddaństwa i nawrócenia na chrześcijaństwo, został stracony. W 1533 roku Hiszpanie zajęli stolicę imperium. W 1572 roku z rąk konkwistadorów zginął ostatni inkaski przywódca – Tupac Amaru. 

Pozostałe ciekawostki o Inkach

Powyżej wymieniliśmy najważniejsze i najbardziej interesujące ciekawostki na temat Inków. To jednak nie koniec zaskakujących faktów dotyczących tej niezwykłej cywilizacji. 

  • Na początku XVI wieku, imperium Inków obejmowało niemal całe południowoamerykańskie wybrzeże Pacyfiku.
  • Inkascy mężczyźni byli pozbawieni zarostu lub mieli tylko skromne owłosienie na twarzy. Właśnie dlatego, hiszpańskich konkwistadorów Inkowie nazywali „brodaczami”.
  • Choroby, które do inkaskiego państwa przynieśli ze sobą Europejczycy, dosłownie dziesiątkowały populację Indian. Zdaniem ekspertów, zmniejszyły liczebność Inków o kilkadziesiąt procent. Należy więc uznać, że była to jedna z największych katastrof demograficznych w historii. 
  • Wbrew powszechnej opinii, epidemia ospy ogarnęła państwo Inków jeszcze przed najazdem konkwistadorów.
  • Inkowie nie byli troskliwymi rodzicami i nie chodzi tu wyłącznie o składanie ofiar z własnego potomstwa. W czasach rozwoju imperium, śmiertelność wśród niemowląt kształtowała się na wysokim poziomie. Właśnie dlatego inkaskie małżeństwa skupiały się na wychowywaniu dzieci dopiero, gdy te osiągnęły trzeci rok życia. 
  • Inkowie budowali drogi, ale nie znali koła. 
  • Imperium Inków było potężniejsze niż państwo Azteków. Ci drudzy z łatwością podporządkowali sobie większość sąsiednich osad, ale nigdy nie poradzili sobie z żadnym z inkaskich miast. W dużej mierze wynikało to z faktu, że Aztekowie byli ludem znacznie bardziej prymitywnym niż Inkowie, a ich potęga miała charakter wyłącznie lokalny. 
  • Pierwsza próba podbicia Inków zakończyła się wielką porażką konkwistadorów. Francisco Pizarro był przekonany, że wyrusza na wojnę z małą społecznością. Szybko przekonał się, że przyjdzie mu walczyć z 12-milionową potęgą.
  • Inkaskie państwo składało się z czterech regionów nazywanych suyu. Te z kolei były podzielone na prowincje. 
  • Granice wszystkich regionów przecinały się w stolicy państwa.
  • Czy Inkowie znali żelazo? Otóż tak. Z tego metalu wykonywali niektóre zdobienia oraz narzędzia służące do obróbki kamiennych bloków.
  • Inkaskie drogi były jednym z najważniejszych osiągnięć tej cywilizacji, ale paradoksalnie przyczyniły się też do jej upadku. Hiszpańscy konkwistadorzy mogli łatwo przemieszczać się po całym imperium, co znacząco przyczyniło się do rozprzestrzenienia epidemii ospy.