Na półkuli północnej 20 marca jest pierwszym dniem wiosny. Ale dla 300 milionów ludzi na całym świecie ten dzień to także początek nowego roku. Nowruz – co oznacza „nowy dzień” – to święto upamiętniające nadejście wiosny i pierwszy dzień roku w Iranie. Stosowany w tym państwie kalendarz słoneczny rozpoczyna się w momencie równonocy wiosennej.
Nowruz obchodzone jest w Iranie i diasporze perskiej od ponad 3000 lat. Jego korzenie sięgają zaratusztrianizmu – religii praktykowanej w starożytnej Persji. W jej ujęciu nadejście wiosny to zwycięstwo światła nad ciemnością. Święto przetrwało islamski podbój Persji w VII wieku i upadek popularności zaratusztrianizmu. Rozprzestrzeniło się po całym świecie wskutek migracji ludności pochodzenia perskiego.
Jak świętuje się Nowruz?
Wiele osób rozpoczyna przygotowania do Nowruz z tygodniowym wyprzedzeniem. W okresie poprzedzającym święto ludzie wykonują rytualne tańce. Napełniają też w swoich domach naczynia wodą, która kojarzy się ze zdrowiem, próbując w ten sposób odpędzić zły los.
Skoki nad ogniskiem w noc Charshanbe Suri / fot. Fatemeh Bahrami/Anadolu via Getty Images
W ostatnią środę przed Nowruz wielu świętuje Charshanbe Suri. To noc, podczas której przeskakuje się nad ogniskami. Inny obyczaj to walenie łyżkami w drzwi, co ma zapewniać pomyślność. Ludzie odwiedzają także cmentarze i składają ofiary dla zmarłych. Podobno ich duchy nawiedzają nasz świat przed Nowruz.
Wiosenne święto koncentruje się na płodności i nowym życiu. Dlatego na wielu stołach pojawiają się nasiona i jajka (podobnie jak podczas Wielkanocy). Gospodarstwa domowe ozdabiają stoły siedmioma symbolicznymi przedmiotami, które nazywają haft-sin. Haft oznacza „siedem”, a „sin” to „s” w języku perskim. Wszystkie przedmioty zaczynają się na tę literę. Należą do nich:
- kiełki (zwykle pszenicy, owsa i innych roślin, które symbolizują odrodzenie),
- senjed (suszone owoce oliwnika wąskolistnego, podobno sprzyjają miłości),
- czosnek (ochrona),
- jabłko (płodność),
- przyprawa sumak (miłość),
- ocet (cierpliwość),
- samanu, budyń z kiełków pszenicy (dobrobyt).
Stół zastawiony haft-sin na Nowruz / fot. Shutterstock
Na stole może znajdować się również Koran, jajka, lustra i tomiki poezji. Chociaż tradycja Nowruz liczy sobie tysiące lat, aspekt kulinarny jest znacznie młodszy. Jak zauważa A. Shapur Shahbazi w „Encyclopedia Iranica”, pojawił się on dopiero w ubiegłym stuleciu.
Kto świętuje Nowruz?
Nowruz ma się dobrze także dziś. Po rewolucji islamskiej w Iranie w 1979 r. nowy rząd podjął próbę likwidacji święta w obawie, że może to zaszkodzić religii państwowej. Nie udało się jednak. Nowruz jest obecnie obchodzone w Iranie jako oficjalne święto państwowe.
Jest to także oficjalne święto w Afganistanie, Albanii, Azerbejdżanie, Gruzji, irackim Kurdystanie, Kazachstanie, Kosowie, Kirgistanie, mongolskiej prowincji Bayan-Ölgii, Tadżykistanie, Turkmenistanie i Uzbekistanie. Powszechnie obchodzi się Nowruz także w Turcji, Indiach i innych krajach zamieszkiwanych przez perską diasporę.
W 2009 roku UNESCO umieściło to święto na swojej liście niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości. W uzasadnieniu napisano, że Nowruz „promuje takie wartości, jak pokój i solidarność między pokoleniami i w rodzinach, a także pojednanie i dobrosąsiedztwo”. 21 marca oficjalnie uznawany jest za Międzynarodowy Dzień Nowruz, chociaż samo święto obchodzone jest między 19 a 22 marca, w zależności od tego, kiedy wypada równonoc wiosenna.
Źródło: National Geographic.
