Nasza planeta uformowała się ok. 4,54 mld lat temu z dysku protoplanetarnego. Była to spłaszczona chmura pyłów i gazów, która powstała z mgławicy słonecznej: obłoku materii, który dał początek Słońcu.

Cały Układ Słoneczny rodził się jednocześnie. Podczas gdy w środkowej części dysku materia zapadała się grawitacyjnie, czyli – w uproszczeniu – coraz bardziej gęstniała, w innych jego obszarach pojawiły się pierwsze nieregularności. Gdy w środku mgławicy zaczęły zachodzić reakcje termojądrowe, zwiastujące narodziny nowej gwiazdy Drogi Mlecznej, w różnych częściach dysku chmury pyłów i gazów łączyły się ze sobą w coraz większe skupiska. Z nich stopniowo powstawały planety.

W ten sposób 150 mln km od Słońca pojawiła się Ziemia, największa z czterech planet skalistych Układu Słonecznego. Szacuje się, że kilkadziesiąt milionów lat po jej uformowaniu doszło do gigantycznej katastrofy. W młodą planetę uderzył jakiś potężny obiekt, być może nawet wielkości Marsa. W rezultacie spory kawałek Ziemi został wyrzucony w kosmos. Nie odleciał jednak w przestrzeń kosmiczną, tylko do dziś krąży wokół naszego globu jako Księżyc.

Księżycowi zawdzięczamy ważną rzecz: przedłużanie się dnia. Gdy Ziemia powstała, dzień na niej trwał tylko sześć godzin. Później jednak jej ruch obrotowy zaczął być wyhamowywany przez oddziaływanie grawitacyjne Księżyca. Ok. 600 mln lat temu doba wydłużyła się do 21,9 godziny. Obecnie wynosi średnio 24 godziny. Doba nadal się wydłuża, choć w powolnym w tempie – 1,6 milisekundy na stulecie.

Ziemia ciekawostki: ile żyje na niej gatunków?

Wyjątkowość Ziemi polega na tym, że to jedyny znany glob w kosmosie, na którym na pewno istnieje życie. I jest ono nadzwyczaj różnorodne. W tej chwili znamy ok. 1,2 mln gatunków różnych organizmów żywych. Jednak jest ich prawdopodobnie znacznie więcej: naukowcy szacują, że między 8,7 a 12 mln.

Co ciekawe, to tylko ułamek liczby wszystkich gatunków, jakie kiedykolwiek istniały na Ziemi. 99 proc. istot żywych, jakie rozwinęły się na naszej planecie, uważa się za wymarłe. To ok. 5 mld różnych gatunków z całego drzewa życia: od protistów (pierwotniaków), przez eukarionty, po grzyby, rośliny i zwierzęta.  

Ziemia ciekawostki: co kryje wnętrze Ziemi?

Nasza wiedza o Ziemi jest daleka od kompletności. Szczególnie to, co kryje się pod jej powierzchnią, ciągle jest źródłem wielu niespodzianek. Bo chociaż znamy części, z jakich składa się Ziemia – skorupę, płaszcz i jądro – to im głębiej schodzimy w jej głąb, tym więcej odkrywamy tajemnic.

Załóżmy, że mielibyśmy możliwość udać się do samego wnętrza Ziemi. Skąd powinniśmy startować? Gdyby rozpocząć podróż na równiku, mielibyśmy do pokonania 6378 km. Z biegunów byłoby bliżej: od środka Ziemi dzieliłoby nas 6357 km. Ta niewielka różnica to efekt spłaszczenia planety. Ziemia nie jest bowiem idealną kulą.

Po przebyciu cienkiej skorupy i mierzącego 2,9 tys. km płaszcza znaleźlibyśmy się na granicy jądra Ziemi. Jego zewnętrzna część to płynny ocean rozgrzanego żelaza. Ocean ten ma 2 tys. km grubości. Obraca się wraz z Ziemią i – jak dynamo – generuje pole magnetyczne.

Jądro zewnętrzne nie jest jednak jednolite. Znajdują się w nim się ogromne bąble, wpływające na pole magnetyczne. Jeden z takich bąbli jest pod Kanadą, drugi – pod Syberią. Zdaniem naukowców to one właśnie powodują, że bieguny magnetyczne ziemi są ruchome. Możliwe jest nawet, że w przyszłości dojdzie do przemagnesowania Ziemi, a bieguny północy i południowy zamienią się miejscami.

Ziemia ciekawostki: największe podlodowe jezioro

Jednak niespodzianki mogą kryć się również pod samą powierzchnią. Ósme co do wielkości jezioro świata zostało odkryte dopiero w latach 60. XX w.  Jezioro Wostok to największy i najgłębiej położony z niemal 400 zbiorników znajdujących się pod lodowcami Antarktydy. Ma 250 km długości i 50 km szerokości, co daje powierzchnię 15 tys. km kw. Czyli mniej więcej tyle, ile zajmuje całe województwo małopolskie.

Jezioro, schowane pod 3,5-kilometrową warstwą lodu, jest odizolowane od świata prawdopodobnie już od 14 mln lat. Znajduje się w okolicach, w których w lipcu 1983 r. odnotowano najniższą dotąd temperaturę na Ziemi: minus 89,6 stopnia Celsjusza.

Ziemia ciekawostki: najgorętsze miejsce na Ziemi

A gdzie na Ziemi było najcieplej? Rekord gorąca padł w 1913 r. Wówczas w kalifornijskiej Dolinie Śmierci termometr pokazał 56,7 st. C. To więcej niż na Saharze, gdzie temperatury sięgają 50 st. C.

Co ciekawe, najsuchsze miejsce na Ziemi – pustynia Atakama – wcale nie jest takie gorące. Średnie temperatury na niej wynoszą tylko 18 st. C. Za to ilość opadów rocznie nie przekracza 1 mm. Atakama jest najstarszą pustynią na Ziemi. Naukowcy szacują, że jej środek jest supersuchy już od 15 mln lat.

Ziemia ciekawostki: ruchome kontynenty

Przyzwyczajeni do patrzenia na nieruchome kontynenty na mapach mamy wrażenie, że świat zawsze wyglądał tak samo, jak dzisiaj. Nic bardziej mylnego. Ziemskie kontynenty przesuwały się i przesuwają, a w ciągu minionych milionów lat nie raz rozdzielały się i łączyły.

Ok. 800 mln lat temu wielkie płyty tektoniczne, na których znajdują się kontynenty, połączyły się w jeden wielki superkontynent: Rodinię. W jej środku było to, co teraz jest Ameryką Północą. Później Rodinia się rozpadła, a ok. 250 mln lat temu jej części po raz kolejny się połączyły. Tym razem powstała Pangea. Po 50 mln lat i ona się rozpadła, na Gondwanę i Laurazję. Z nich powstały kontynenty, jakie znamy z map.

Ziemia ciekawostki: koniec planety

Narodziny Ziemi były ściśle związane z powstaniem Słońca. Również jej koniec uzależniony jest od końca naszej gwiazdy. Kiedy paliwo termojądrowe wewnątrz Słońca się wyczerpie, gwiazda zacznie puchnąć. Powiększy się jej jasność i promień. Najpierw będzie się to działo dość powoli, jednak po ok. 500 milionach lat proces przyspieszy.

Średnica Słońca powiększy się kilkaset razy, co sprawi, że gwiazda pochłonie najbliższe planety. Dotyczy to również Ziemi. Jak szacują naukowcy, kres naszego globu nadejdzie jednak dopiero za 5 mld lat.


Źródła: education.nationalgeographic.org, NASA.