Historia udomowienia koni sięga wielu tysięcy lat. Dowody archeologiczne w przeszłości wskazywały, że proces tak zwanej domestykacji tych zwierząt rozpoczął się prawdopodobnie ok. 5–6 tys. lat temu. Dopiero w 2021 roku badania opublikowane na łamach prestiżowego czasopisma „Nature” wykazały, że ludzie udomowili konie nieco ponad 4 tysiące lat temu, w regionie stepów na północ od Kaukazu.
Kiedy udomowiono konia?
W IV wieku p.n.e. prehistoryczne kultury na terenie dzisiejszej Rumunii i Bułgarii hodowały te ssaki. W trzecim tysiącleciu udomowione konie pojawiły się już w Kotlinie Panońskiej. Co ciekawe, aż do schyłku neolitu, czyli pierwszej połowy III wieku p.n.e., konie domowe nie były powszechne w Europie Środkowej i Zachodniej. Chociaż archeolodzy odkrywali sporadyczne szczątki tych zwierząt w tej części kontynentu.
Zupełnie inaczej wygląda sprawa domestykacji koni w Ameryce Południowej i Północnej. Szczątkowe dowody wykazały, że hiszpańscy marynarze w XVI wieku pozostawiali swoje wierzchowce w niektórych częściach obu Ameryk.
Uznano wówczas, że konie z czasem zaczęły być hodowane i stały się częścią historii rdzennych mieszkańców. Jednak naukowcy do tej pory uważali, że prawdziwe udomowienie tego gatunku nastąpiło dopiero w XIX wieku za sprawą europejskich osadników i wielkiej migracji.
Konno przez Patagonię
Najnowsze badania szczątków odkrytych w argentyńskim regionie Patagonii rzuca zupełnie nowe światło na związki ludzi z końmi. Na łamach czasopisma naukowego „Science Advances” opublikowano właśnie artykuł, który dowodzi, że rdzenni mieszkańcy Patagonii hodowali konie – i jedli ich mięso – na długo przed przybyciem osadników.
Rdzenni mieszkańcy regionu bardzo szybko włączyli nowo introdukowane zwierzę do swojej kultur. Rozszerzyli jego zasięg do najbardziej na południe wysuniętego krańca Ameryki Południowej w ciągu około stulecia.
– To stało się naprawdę szybko – mówi w rozmowie z „Science” Peter Mitchell, archeolog z Uniwersytetu Oksfordzkiego, który nie brał udziału w badaniach. – Wiedzieliśmy, że konie się rozprzestrzeniały, ale nie mieliśmy pojęcia o tym tempie – dodał.
– Introdukcja koni domowych przekształciła społeczności tubylcze na obszarach Argentyny, prowadząc do pojawienia się wyspecjalizowanych kultur konnych w całym regionie południowym. Jednak dynamika tego procesu jest słabo opisana w źródłach historycznych – czytamy w artykule.
Konie w argentyńskiej Patagonii udomowiono 100 lat wcześniej, niż zakładano
W badaniu brał udział duży międzynarodowy zespół archeologów, geologów, historyków i antropologów. Uczeni na obszarze argentyńskiej Patagonii odkryli częściowo zachowane kości nóg i zęby ssaków nieparzystokopytnych. Szczątki następnie zostały poddane analizie DNA. Wykazała ona, że pochodzą od trzech osobników z gatunku koń domowy (Equus caballus). To dwie młode samice i jeden dorosły samiec. Materiały znalezione przy szczątkach datowano na lata 1599–1653.
– Analizy osteologiczne i tafonomiczne sugerują, że konie były hodowane na pastwiskach i wykorzystywane jako pokarm przez łowców-zbieraczy z Aónikenk/Tehuelche przed nadejściem stałego osadnictwa europejskiego, już w połowie XVII–XVIII wieku. Identyfikacja płci na podstawie DNA sugeruje spożycie zarówno koni płci męskiej, jak i żeńskiej. Natomiast pozostałości ceramiczne wskazują również na jedzenie mięsa gwanako andyjskich – twierdzą naukowcy.
Autorzy dokonali również sekwencyjnej analizy izotopów uzębienia koni. W badaniu stwierdzono, że wyniki ujawniają, które terytoria zajmowały te zwierzęta. – Analiza sugeruje, że ssaki pochodziły z południowej Patagonii i przemieszczały się pomiędzy dorzeczami Río Coig i Río Gallegos – czytamy.
– Wyniki te wzmacniają pojawiające się dowody na szybkie rozprzestrzenianie się koni w obu Amerykach za pośrednictwem rdzennych mieszkańców. Pokazują, że konie stały się katalizatorem szybkich przemian gospodarczych i społecznych – napisali autorzy.
Doskonali jeźdźcy Patagonii
Co ciekawe, na podstawie analizy izotopowej, naukowcy stwierdzili, że samiec konia urodził się w Rio Gallegos, gdzie żył przez jakiś czas. Następnie przeniósł się do Rio Coig. W tym miejscu koń pozostawał przez kilka lat, ale przed samą śmiercią został przeniesiony z powrotem do Rio Gallegos.
Naukowcy odkryli ślady oparzeń i złamania na kościach młodych samic. To sugeruje, że części ich ciał zostały ugotowane i zjedzone. Autorzy zwracają uwagę, że ich praca wspiera poprzednie badania, które również wykazały, że konie odegrały znaczącą rolę w życiu i rozwoju ludności Patagonii przed przybyciem europejskich osadników w XIX wieku.
Rdzenni mieszkańcy stali się z czasem doskonałymi jeźdźcami, a konie pomagały im w polowaniu na inne zwierzęta. Zabijali je także do wyrobu skór, namiotów, a kości wykorzystywano do tworzenia narzędzi.
Źródło: Science Advances.
