Informacje o Eskimosach (Inuitach) mogą zapełnić niejedną listę wymieniającą ciekawostki o Grenlandii. Zdolności adaptacyjne ludu, który żyje w jednym z najbardziej niegościnnych miejsc na naszej planecie, robią niesamowite wrażenie.
Gdzie mieszkają Eskimosi (Inuici)?
Wyobraźmy sobie miejsce, w którym porywisty wiatr nie cichnie, śnieżyce są zjawiskiem całkowicie normalnym, temperatura osiąga ekstremalnie niską wartość, ziemia jest skuta lodem, a dookoła czają się groźne drapieżniki. Właśnie tak wygląda daleka Północ. Na obszarze Arktyki występują tylko dwie pory roku. Lato trwa tam zaledwie przez dwa miesiące. Słupek rtęci wskazuje wówczas maksymalną temperaturę 10 stopni Celsjusza, ale tylko w pobliżu południowej granicy tego obszaru.
Zimą temperatura spada do minus 60 stopni Celsjusza. Porywisty wiatr niesie cząsteczki lodu, które boleśnie wbijają się w skórę. Ekstremalny mróz osłabia krążenie krwi, co prowadzi do wystąpienia odmrożeń. Gdy zza chmur wychodzi słońce, wcale nie jest lepiej. Wszechobecna pokrywa śnieżna odbija bowiem ok. 85 proc. promieniowania, co może prowadzić do wystąpienia oparzeń nabłonka spojówki i rogówki. Konsekwencją takiego stanu jest ślepota śnieżna. Drewno? Tylko wyrzucone na brzeg. Możliwość uprawy ziemi? Nic z tych rzeczy.
Właśnie tak wyglądają arktyczne i subarktyczne obszary Alaski, Kanady, Grenlandia i Półwysep Czukocki – miejsca, w których od kilku tysięcy lat żyją Inuici. Na Ziemi zostało niewiele obszarów, które są mniej gościnne dla ludzi.
Historia Eskimosów (Inuitów)
Jak człowiek znalazł się w tym ekstremalnym środowisku, które nie stwarza dogodnych warunków do życia? Około 4,5 tys. lat temu przodkowie Inuitów zaczęli być wypierani ze swoich siedzib przez nadciągające z południa plemiona azjatyckie. Przekroczyli Cieśninę Beringa (wówczas jeszcze zamarzniętą) i dotarli do Ameryki Północnej.
Część koczowników powędrowała dalej na południe i osiedliła się na obszarze obu Ameryk. Niektórzy pozostali jednak na północy. Przemierzając wybrzeże, dotarli aż na Grenlandię. Przetrwanie w tych warunkach wymagało wykształcenia trzech podstawowych umiejętności: utrzymania ciepła, zdobycia pożywienia i budowy schronienia.
Z czego składa się strój Eskimosa (Inuity)?
Inuici wytwarzali odzież ze skóry zwierząt, na które polowali. Podstawową częścią ich ubioru był anorak. Pod tą nazwą kryje się skafander Eskimosa – długa kurtka z kapturem uszyta ze skóry foki lub arktycznego renifera (karibu). Przewiązywana w talii i na nadgarstkach, niezwykle skutecznie chroniła przed wiatrem i pozwalała utrzymać ciepłotę ciała. Natarta rybim tłuszczem, była całkowicie wodoodporna.
Kolejny element eskimoskiego ubioru to spodnie ze skóry niedźwiedzia polarnego. Były noszone futrem na zewnątrz, dzięki czemu nie przylepiał się do nich śnieg. Takie spodnie zakładali wyłącznie zimą. W porze letniej, gdy panowały wyższe temperatury, nosili wariant uszyty ze skóry foki lub karibu.
Jak Eskimosi chronili stopy? Ich buty to prawdziwy majstersztyk. Szyli je z dwóch warstw foczej skóry. Jedna była odwrócona włosiem na zewnątrz, druga – do wewnątrz. Wnętrze wyścielali sierścią wołu piżmowego lub suchą trawą. To przekładało się na skuteczną ochronę stóp, ale nie tylko. Należy wspomnieć, że skóra foki zapewniała im wyśmienitą przyczepność na lodzie. Zimowy wariant eskimoskiego obuwia był szyty ze skóry niedźwiedzia polarnego. Miało to ogromną zaletę – buty całkowicie tłumiły kroki, więc myśliwy mógł podkraść się do zwierzyny.
Także bielizna Eskimosów była tak uszyta, by mogła zapewnić maksymalną izolację. Wytwarzano ją z ptasich skórek, które były zszywane w taki sposób, by puch znajdował się po wewnętrznej stronie.
Jak Eskimosi (Inuici) przystosowali się do życia w ekstremalnych warunkach?
Należy wspomnieć, że nie tylko odzież pomagała Eskimosom znosić ekstremalnie niskie temperatury. Na przestrzeni tysięcy lat Inuici zdołali wykształcić naturalne mechanizmy, dzięki którym mogli przetrwać w surowym klimacie.
Inuici są niskiej i krępej budowy. To sprawia, że serce utrzymuje krążenie krwi przy mniejszym wysiłku, co sprzyja oszczędzaniu energii i utrzymaniu ciepła. Te części ciała, które są w największym stopniu wystawione na oddziaływanie czynników zewnętrznych (mowa o twarzy, dłoniach i stopach) mają zwiększony przepływ krwi. Także nos Eskimosów ma charakterystyczną budowę. Jest spłaszczony, dzięki czemu do płuc dociera bardziej ogrzane powietrze. Większa i wydajniejsza wątroba sprzyja łatwiejszej przemianie białek w węglowodany i pozwala lepiej tolerować dietę składającą się z mięsa i tłuszczu.
Czym zajmują się Eskimosi (Inuici)?
Warunki panujące w strefie arktycznej i subarktycznej uniemożliwiają uprawę roli. Naturalne jest więc, że Inuici mogli zdobyć pożywienie wyłącznie w jeden sposób – polując.
Część łowieckich wypraw Eskimosów odbywała się na lądzie, ale bogatym źródłem pożywienia było dla nich także morze. By łowić ryby i polować na morskie ssaki, nauczyli się konstruować specjalne łodzie podobne do kajaków.
Łódź Eskimosa była zbudowana z kawałków drewna, które morze wyrzuciło na brzeg. Szkielet obijali skórą foki. Dziób i rufę zabezpieczali kośćmi morsów. Spód był chroniony przez kły narwala.
Jak wygląda życie Eskimosów (Inuitów) teraz?
Inuici z czasem porzucili koczowniczy tryb życia i zaczęli osiedlać się w pobliżu ludności nieeskimoskiej. Zostało niewielu, którzy żyją w zgodzie z dawną tradycją. Obecnie mieszkają w trwałych domach. Nie stawiają już namiotów ze zwierzęcych kości i skór, a igloo budują wyłącznie jako budynek pomocniczy i dla upamiętnienia dawnej tradycji.
Igloo / fot. Photo by: White Fox/AGF/Universal Images Group via Getty Images
W Ameryce Północnej większość Inuitów zamieszkuje miasta. Żyją dokładnie tak samo, jak pozostali mieszkańcy. Tworzą jednak dość hermetyczną społeczność, która nadal kultywuje niektóre swoje obyczaje.
Podobnie wygląda to na Grenlandii. Także tam Eskimosi żyją w miastach, ale niektórzy wybierają małe osady, gdzie inuickie tradycje są wciąż żywe.
Jak długo żyją Eskimosi (Inuici)?
Jeszcze 100 lat temu średnia długość życia Eskimosów wynosiła 35 lat. Jak wynika z danych statystycznych, obecnie żyją krócej od nieeskimoskich mieszkańców analogicznych obszarów średnio o 10–12 lat. Z czego to wynika?
Na ten temat istnieje wiele teorii. W dawnych czasach z pewnością w dużej mierze przyczyniał się do tego styl życia, dyktowany warunkami otoczenia, w którym żyli. Wielu Inuitów po prostu ginęło w trakcie polowania. Wyniki badań opublikowane na łamach „Canadian Journal of Cardiology” rzucają jednak więcej światła na ten temat.
Jako potencjalną przyczynę takiego stanu, autorzy wskazują dietę bogatą w tłuszcze. Z powodu stosowanego jadłospisu Eskimosi mają częściej zapadać na choroby serca, przez co żyją krócej.
Ciekawostki o Eskimosach (Inuitach)
Na koniec zostawiliśmy kilka ciekawostek na temat Eskimosów.
- Niektórzy mieszkańcy Kanady i Grenlandii uważają, że słowo Eskimos ma obraźliwy charakter. Pochodzi ono z języka duńskiego lub francuskiego i oznacza „pożeracz surowego mięsa”. Z tego względu, wielu przedstawicieli tej społeczności woli, by nazywać ich Inuitami.
- Igloo kojarzymy z budynkami ze śnieżnych bloków. Należy jednak wspomnieć, że Eskimosi określają w ten sposób każdy budynek, w którym żyją ludzie.
- Współcześni Eskimosi korzystają z lodówek, ale nie po to, by schładzać żywność, a żeby uchronić ją przed zamarzaniem.
- Dlaczego ludzie Północy okazują uczucie poprzez wzajemne pocieranie nosami? To proste. W ekstremalnych warunkach, w których żyją, tradycyjny pocałunek mógłby doprowadzić do „zespolenia” zakochanych. Po prostu, znajdująca się na wargach ślina mogłaby zamarznąć.
- Jedynymi zwierzętami, które udomowili Eskimosi, były psy. Pomagały im w polowaniu i pełniły funkcję zwierząt zaprzęgowych.
- Eskimosi darzyli wyjątkowym szacunkiem każde upolowane zwierzę. Starali się zjadać wszystkie części, a dla niejadalnych znajdowali praktyczne zastosowanie. Jedynym wyjątkiem była wątroba niedźwiedzia polarnego, zawierająca niebezpieczne dla zdrowia ilości witaminy A.
