Co to jest igloo?

Igloo to dom z grubych brył lodowych. Przyjmował on formę dość niskiej kopuły. Do budowli wchodziło się wąskim, małym otworem, który był tuż przy ziemi. Czasem do wnętrza igloo wchodziło się przez podziemny lub naziemny tunel. W środku temperatura była o wiele wyższa niż na zewnątrz. Pomagało to przetrwać ludziom w ekstremalnie niesprzyjających warunkach arktycznych.

Największe mity na temat igloo

Igloo przede wszystkim trzeba czytać jako „iglu”, ponieważ taka jest oryginalna wymowa. Co więcej, w językach ludów północy określa ono ogólnie dom, a nie jedynie lodowe budowle. Przypisywanie słowu „igloo” wąskiego znaczenia jest nieodpowiednie z kilku przyczyn.

Mieszkańców Arktyki i Subarktyki przypisuje się często do tej samej kategorii. Najlepszym tego przykładem jest słowo „Eskimos”. Określenie to nie jest dobrze widziane przez rdzennych mieszkańców Arktyki. W zależności od regionu i kultury, ludy tego regionu różnią się między sobą.

Ludy zamieszkujące Arktykę nie są jednorodne

Inuici to właściwie mieszkańcy zachodniej części Arktyki, tj. północnej Kanady, Alaski i Grenlandii. Sami Inuici dzielą się na grupy mówiące innymi dialektami, a nawet językami. Niektórzy nie czują więzi z innymi inuickimi grupami.

Aleuci pochodzą z Wysp Aleuckich i Komandorskich oraz zachodniej części Alaski. Saami to lud, który określamy jako Lapończyków z północnej Skandynawii i Laponii. Północną Syberię zamieszkuje wiele różnych ludów, m.in. Czukcze, Ewenkowie i Nieńcy.

Wśród tych ludów inaczej też wyglądała architektura mieszkalna. Śnieżne domy budowane były jedynie przez Inuitów na terenie zachodniej Arktyki. Nie był to też jedyny znany typ domu.

Igloo, jakie znamy, jest symbolem „cywilizacji świata podbiegunowego”. Nie oznacza to, że śnieżne domy były powszechne. Są inne zjawiska kulturowe, charakterystyczne dla tego zakątka świata. Są nimi np. wyrafinowana sztuka rzeźbienia w kościach, drewniane maski czy powszechnie występujące kościane harpuny.

Historia igloo

Ludzie zasiedlili większą część Arktyki już ponad 8000 lat temu. Klimat był istotny w procesie tworzenia się różnych tutejszych kultur. Bez wątpienia przystosowanie się do arktycznych warunków jest wielkim osiągnięciem ludzkości.

Archeologowie zmagają się z wielkimi trudnościami, badając prehistorię tych terenów. Dużo informacji dostarcza nam bogata ikonografia na kościach. Jeśli przyjrzeć się specyfice kulturowej Arktyki, to na największą uwagę zasługują liczne i różnorodne zabytki kościane. W kościach ryto bogate zdobienia i przedstawienia figuralne.

Stąd też właśnie wiemy o pierwszym igloo. Najstarsze przedstawienia śnieżnego domu pochodzą z kości, które odpowiadają tzw. kulturze Dorset (500 r. p.n.e. – 1000 r. n.e.). Można przypuszczać więc, że tradycja budowania igloo znana była już od około dwóch tysięcy lat.

Igloo były niezawodnym schronieniem przed otoczeniem, zwłaszcza podczas męczących polowań. Śnieżny budynek służył również celom mieszkaniowym. W czasach już historycznych można było natrafić na wielkie kompleksy igloo. Najciekawsze, że pod nimi rozwijał się czasem system korytarzy połączonych z domami pozostałych osadników.

Dzisiaj raczej już się nie spotyka śnieżnych domów w kontekście kulturowym. Wielkie zmiany XX w. doprowadziły do zdegradowania tradycyjnych kultur. Misja „ucywilizowania świata” mocno wpłynęła na dzisiejszy obraz osadnictwa ludzi w Arktyce.

Jak powstaje igloo?

Jest i było bardzo wiele różnych technik budowli igloo. Konstrukcja takiego obiektu nie zajmowała dużo czasu. Najszybsza metoda polegała na wycięciu bloków lodowych z podłoża i układaniu ich dookoła w formie ślimaka.

Podobno dobry myśliwy był w stanie wybudować dla siebie igloo w 20 minut. A jeśli to był dom, to nierzadko dobudowywano nowe ściany, tworząc swego rodzaju odseparowane pokoiki. Cała rodzina potrafiła dla siebie zbudować igloo w kilka godzin.

Co się robiło w igloo i jak wyglądało ono w środku?

  • Dom śnieżny służył jako chwilowe schronienie dla myśliwych lub miejsce zakwaterowania podczas wędrówek.
  • W zamieszkanych igloo bez ognia w środku panować potrafiła temperatura nawet do 10 stopni Celsjusza. 
  • We wnętrzu mógł palić się ogień, nie naruszający mocno spiętrzonych bloków lodowych.
  • Ściany dekorowane były skórami i futrami. Wyposażenie stanowiły również naczynia: drewniane, ceramiczne, później także żelazne.
  • Większe igloo mogły należeć do najważniejszej osoby w osadzie czy też służyć jako miejsce zebrań lub tańców. Znane są przypadki igloo będących miejscem wspólnych praktyk i rytuałów.

Warto odnotować, że w igloo mieszkało się przede wszystkim w sezonie zimowym. Spano na podwyższonych platformach. Śnieżne domy spełniały wiele funkcji, związanych z życiem prywatnym i społecznym. Dzisiaj są to przede wszystkim obiekty turystyczne, festiwalowe czy nawet hotelowe. Zabudowa osadnicza ze śnieżnych domów zanikła ostatecznie w latach 50. XX w. 

Źródła:

  • Molly Lee; Gregory A. Reinhardt; Andrew Tooyak, Jr., 2003, Eskimo Architecture: Dwelling and Structure in the Early Historic Period.
  • Peter C. Dawson, 2002, Space syntax analysis of Central Inuit snow houses, Journal of Anthropological Archaeology, nr 21(4), str. 464-480.