Malowidła z Lascaux zostały odkryte w 1940 roku. Liczą od 15 do 17 tysięcy lat. Podobnie jak w przypadku wielu historycznych znalezisk, odkryto je przez przypadek. Cofnijmy się w czasie o ponad 80 lat.
Jaskinia Lascaux: historia odkrycia
Na wzgórzu górującym nad miastem Montignac znajdowała lisia nora. Według miejscowej legendy miała być wejściem do podziemnego korytarza, który prowadził do posiadłości Lascaux. Postanowił to sprawdzić Marcel Ravidat, młody praktykant mechanik. Nie miał jednak odpowiednich narzędzi.
Wrócił na miejsce 12 wrześnie. Tym razem z trzema kolegami. Towarzyszyli mu: Jacques Marsal, Georges Agnel i Simon Coencas. Wspólnie powiększyli otwór, następnie zsunęli się do środka. Przy świetle prowizorycznej lampy przeszli korytarz długo na około 30 metrów. Tak odkryli pierwsze rysunki naskalne. Następnego dnia wrócili, aby zejść jeszcze niżej. Tam odkryli kolejnego malowidła. Jedno z nich przedstawiało walkę mężczyzny ze zwierzęciem przypominającym żubra. Chłopcy opowiedzieli o odkryciu swojemu nauczycielowi Léonowi Laval.
21 września 1940 r. Henri Breuil – francuski ksiądz, archeolog, antropolog i geolog – po raz pierwszy zszedł do jaskini w Lascaux. Towarzyszyło mu kilku prehistoryków, w tym Jean Bouyssonie, dr Cheynier i Denis Peyrony. Miesiąc później, pod kierunkiem Breuila, Fernand Windels sfotografował nowo odkryte miejsce. Poza malowidłami na podłogach i półkach jaskini znaleziono wiele przedmiotów wykonanych z kości i krzemienia.
Kilkadziesiąt lat badań
Prace nad publicznym udostępnieniem jaskini zakończono w 1948 r. Pierwsze wykopaliska, prowadzone przez Breuila i Séverina Blanca, rozpoczęły się rok później.
Z powodu starszego wieku i problemów ze wzrokiem Breuil nie był w stanie kontynuować badań. Zastąpił go André Glory. Następnie w latach 1988 – 1999 prace badawcze prowadził Norbert Aujoulat.
Jaskinia w Lascaux jest wyjątkowa z wielu powodów. Przede wszystkim, w porównaniu do innych takich miejsc, naukowcom udało się odzyskać ogromną liczbę przedmiotów. Przeznaczenie części z nich nadal jest nieznane. Niektóre służyły do oświetlania, grawerowania i malowania. Inne pełniły funkcje dekoracyjne. Na przestrzeni lat badacze odkryli również kości reniferów i jeleni.
Co przedstawiają malowidła z Lascaux? / fot. Bonnafe Jean-Paul/Getty Images
Co przedstawiają malowidła z Lascaux?
Największą sławą cieszą się oczywiście rysunki naskalne. Można je podzielić na trzy kategorie tematyczne: zwierzęta, postacie ludzkie i znaki. Nie ma tam ani przedstawień krajobrazu, ani roślin. Badacze tłumaczą, że swoisty bestiariusz jest odzwierciedleniem fauny, jaką znali ludzie paleolitu, ale nie jest reprezentatywny dla ich nawyków żywieniowych.
Łącznie w Lascaux odkryto około 6000 rysunków zwierząt. Najczęściej przedstawiają konie. Inne częste wizerunki to jelenie i tury, koziorożce i żubry. Rysunki w najdalszych zakamarkach jaskini przedstawiają zwierzęta mięsożerne, na przykład niedźwiedzie. Co ciekawe, tych malowideł jest najmniej.
Jeszcze rzadsze są przedstawienia postaci ludzkich. W Lascaux jest jeden obraz postaci antropomorficznej. Zazwyczaj rysunki ograniczały się do przedstawienia dłoni.
Niemniej fascynujące są znaki. Można je podzielić na dwa rodzaje. Te pierwsze to proste kształty jak na przykład kropki czy linie. Drugie przedstawiają rozgałęzione znaki, figury czworokątne lub pięciokątne.
Jest to jedyne przedstawienie człowieka i ptaka w całej jaskini Lascaux / fot. Bonnafe Jean-Paul/Getty Images
Jak powstały rysunki naskalne w Lascaux?
W paleolitycznej sztuce ciemieniowej dominowały dwie techniki: rysunek i rycina. W Lascaux monumentalne rozmiary przybrała jednak inna forma. Jest to malarstwo, forma obrazkowa. Jej ślady zachowały się tylko we Francji w Font-de-Gaume i w kilku odosobnionych miejscach w jaskiniach w Pirenejach. Badacze zwracają uwagę na prostotę techniki i użytych narzędzi. Ludzie korzystali wówczas z krzemieni, kilku bloków pigmentu, kamieni szlifierskich, prowizorycznych pędzli oraz szablonów wyciętych ze skór.
Badania przeprowadzone w Ariège w jaskini Niaux wykazały, że pigmenty były na ogół mieszane z talkiem, aby zaoszczędzić na rzadszych barwnikach. W regionie Lascaux pigmentu było pod dostatkiem i nie wymagał żadnych dodatków, z wyjątkiem wody, która była używana jako spoiwo.
Dbanie o dziedzictwo
Jaskinia Lascaux skarb narodowy Francji. Co roku państwo przekazuje 600 tysięcy euro na jej utrzymanie i konserwację. Na miejscu regularnie prowadzone są badania mające na celu lepsze zrozumienie biologicznego i klimatycznego krajobrazu jaskini oraz zjawisk, które mogą na nią wpływać.
Badania prowadzone w ciągu ostatnich dziesięciu lat pozwoliły na znaczny postęp w poznaniu jaskini i jej funkcjonowania oraz podniosły świadomość wrażliwości środowiskowej tych miejsc.
Zwiedzanie Lascaux. Co warto wiedzieć?
Odkrycie monumentalnej jaskini Lascaux w 1940 roku zapoczątkowało nową erę w poznawaniu prehistorycznej sztuki i pochodzenia człowieka. Ponad 80 lat później jaskinia fascynuje nowe pokolenia turystów z całego świata.
Przed podróżą do Lascaux dobrze pamiętać o tym, że w latach 60. ubiegłego wieku jaskinia została zamknięta dla zwiedzających. Powietrze wydychane przez gości zaczęło szkodzić barwnikom, a na ścianach pojawiła się pleśń i grzyby.
Obecnie turyście mogą zwiedzać replikę jaskini, Lascaux IV, oraz Międzynarodowe Centrum Sztuki Jaskiniowej. Lascaux IV zajmuje powierzchnię 9 000 metrów kwadratowych i obejmuje szereg zaawansowanych technologicznie wystaw edukacyjnych. Dołożono wszelkich starań, aby odtworzyć oryginalną jaskinię. Odwiedzający powinni więc spodziewać się zmian temperatury, wilgotnych zapachów jaskini, zmian ciśnienia powietrza i dźwięków typowych dla jaskiniowych wnętrz.
Ściany Lascaux IV dokładnie odpowiadają kolorom, teksturom, osnowie, splotom, wysokości i szerokości oryginalnego miejsca. Każdy polichromowany obraz został odtworzony z milimetrową dokładnością.
Zwiedzanie trwa około dwóch i pół godziny. Pierwsza, godzinna, część wycieczki odbywa się z przewodnikiem (do wyboru języki: angielski, niemiecki, holenderski, hiszpański i francuski). Resztę wystaw zwiedza się samodzielnie.
