Dowody archeologiczne z grobów scytyjskich pokazują stopień równości płci, który zaskoczyłby Greków. W Grecji żony i córki były zazwyczaj przetrzymywane w domach, tkając i opiekując się dziećmi. W przeciwieństwie do nich, wędrowni jeźdźcy, zarówno mężczyźni, jak i kobiety prowadzili trudne życie w surowym otoczeniu. Będące pierwowzorem dla Amazonki plemię zawsze było w ruchu, szukając nowych pastwisk dla koni, polując, rabując i walcząc z wrogami. Każdy członek, mężczyzna i kobieta, młody i stary, przyczyniał się do obrony grupy i zapewnienia jej przetrwania. Nie tylko logiczne, ale i konieczne było szkolenie zarówno dziewcząt, jak i chłopców do jazdy konnej, strzelania strzałami, polowania i walki. Ten styl życia sprzyjał równości. Dla nomadów, elementem wyrównującym szanse kobiet było kluczowe połączenie koni z łucznictwem. Jadąc okrakiem na szybkim koniu, kobieta z łukiem jest równie niebezpieczna jak mężczyzna.
Egalitarny styl życia Scytów różnił się mocno od osiadłego, rolniczego stylu życia Greków. Fakt, że kobiety mogły być równe mężczyznom, wzbudzał sprzeczne uczucia. Pomysł ten był zarówno fascynujący, jak i przerażający, stanowiąc inspirację dla ekscytujących opowieści o barbarzyńskich kobietach, które były równie odważne i sprawne w walce jak mężczyźni. Wydaje się, że w swoich mitach o odważnych Amazonkach, Grecy pozostawili sobie bezpieczną przestrzeń do zgłębiania idei równości płci, niemożliwego do spełnienia marzenia w ich własnym paternalistycznym społeczeństwie, w którym mężczyźni dominowali i kontrolowali kobiety.
Amazonki - od bitwy po grób
W latach 40. ubiegłego wieku archeolodzy badający scytyjskie obszary na Ukrainie, w południowej Rosji, na Kaukazie i w Azji Środkowej wydobyli kopce grobowe zwane kurganami. Gdy znaleźli szczątki ludzkie z bronią, założyli, że zmarły musi być mężczyzną. Pojawienie się testów DNA dowiodło, że te założenia są błędne. Około 300 szkieletów, niektóre z bliznami bojowymi, zostało zidentyfikowanych jako żeńskie. Podobnie jak scytyjscy mężczyźni, kobiety te zostały pochowane z kołczanami, toporami, włóczniami i końmi. Dalsze badania nad kulturą Scytów ukazały ich egalitarny sposób życia. Jako część koczowniczego plemienia konnych łuczników, wszystkie dzieci (zarówno synowie, jak i córki) od najmłodszych lat uczyły się jeździć na koniach i strzelać z łuku. Niezależnie od płci, Scytowie nosili również podobne ubrania. Wszyscy ubrani byli w tuniki i spodnie, co ułatwiało wszystkim polowanie i jazdę konno.
Kości i pochówki Amazonek
Rozwój nauki w zakresie badania ludzkich szczątków zgłębił badania nad Scytami i uwydatnił pełne niuansów spojrzenie na ich kulturę i obyczaje związane z pochówkiem. Wczesne wykopaliska scytyjskich kopców grobowych, znanych jako kurgany, w latach 40. XX wieku ujawniły szkielety pochowane z włóczniami, toporami, strzałami i końmi. Szczątki te zostały wcześniej zidentyfikowane jako męskie, ale kilkadziesiąt lat później pojawienie się badań DNA ujawniło, że nie wszystkie szczątki należały do mężczyzn. Wiele z nich było kobietami.
Podobnie jak scytyjscy łucznicy konni, przedstawiane były Amazonki – jeżdżące i dzierżące łuki. / BRITISH MUSEUM/SCALA, FLORENCE
Około jednej trzeciej scytyjskich kobiet odnalezionych do tej pory w miejscach pochówku zostało pochowanych z bronią. Ich kości noszą ślady ran bojowych, takich jak potrzaskane żebra, pęknięte czaszki i złamane ręce. W 2017 r. archeolodzy znaleźli w Armenii szkielet kobiety z grotem strzały w kości udowej oraz ślady innych obrażeń odpowiadających działaniom wojennym.
Ostatnie odkrycia jeszcze bardziej ugruntowały teorię, że wojowniczki wśród scytyjskich i innych stepowych kultur odgrywały istotną rolę w greckich mitach o Amazonkach. Pod koniec 2019 roku archeolodzy pracujący w Woroneżu w Rosji, odkryli grób zawierający ciała czterech kobiet. Najmłodsza z nich była nastolatką, a najstarsza miała między 30 a 40 lat. Najstarsza została pochowana z bronią i wyszukanym nakryciem głowy. Inna kobieta, około dwudziestoletnia, pochowana została w pozycji jeźdźca konnego. Analizy sugerują, że szczątki te należą do osób żyjących w IV w. p.n.e. A to miejsce w zachodniej Rosji znajduje się na terenie, na którym Grecy mogli napotkać Scytów.
Nowe znaleziska obalają starsze teorie na temat tego, jak narodziły się opowieści o Amazonkach w kulturze greckiej. Jedna z nich sugerowała, że tylko wyobraźnia doprowadziła do stworzenia Amazonek, wyłącznie po to, by mogły one zostać zabite przez greckich bohaterów. Inni twierdzili, że mity te wyrażają nienawiść i strach przed kobietami, które muszą zostać stłamszone przez mężczyzn. W tym dawnym sporze Amazonki istniały w legendzie tylko po to, by mogły zostać pokonane, a status heroicznego wojownika nie był przeznaczony dla kobiet.
Prawdą jest, że w mitach greckich obce Amazonki zawsze były pokonywane przez greckich bohaterów. Ale przecież Grecy chcieli słuchać opowieści o swoich bohaterach, jako ostatecznych zwycięzcach. Lecz w każdym micie Amazonki były przedstawiane jako równe bohaterom w odwadze i waleczności. Bohaterowie poszukujący chwały potrzebują potężnych przeciwników do pokonania. Nie ma żadnego honoru w zabiciu słabego wroga. W związku z tym, greckie malowidła na wazie przedstawiające bitwy z Amazonkami są nasycone napięciem. Amazonki walczą i umierają dzielnie, a niektóre z nich nawet zabijają greckich wojowników.
