Czasopismo popularnonaukowe „Archeologia Żywa” rozstrzygnęło piątą edycję konkursu „Archeologiczne Sensacje”. Celem współzawodnictwa jest promocja wspólnego dziedzictwa kulturowego.

Zabawa jest również formą podziękowania dla polskich badaczy i pasjonatów prowadzących badania w kraju i za granicą. Od drugiej edycji plebiscyt organizowany jest we współpracy z redakcjami innych portali i blogów zajmujących się archeologią, historią i poszukiwaniami.

Plakat konkursowy / Fot. Archeologia Żywa

W polskiej archeologii sporo się dzieje

W ramach plebiscytu prezentowany jest szereg niezwykłych znalezisk z różnych zakątków świata, dokonanych przez naszych badaczy. Z naciskiem na odkrycia z terenów dzisiejszej Polski. 

Każde z nich opowiada unikatową historię i przyczynia się do wzbogacenia znanego obrazu przeszłości. Od nieodkrytych dotąd ruin po tajemnicze artefakty, każde odkrycie ma szansę zyskać miano „Archeologicznej Sensacji Roku” w jednej z dziesięciu kategorii. Pod uwagę brane są również książki, filmy, wystawy i wydarzenia, które kształtują powszechną wiedzę na temat przeszłości, często w o wiele bardziej długofalowym stopniu.

– Archeologia, jak każda nauka, podlega nieustannym zmianom, dokonywane nowe odkrycia, a stare hipotezy są weryfikowane. Dzięki plebiscytowi na „Archeologiczne Sensacje” chcemy jak największej liczbie osób przybliżyć, jak wiele niesamowitych odkryć w ciągu roku dokonują polscy badacze i pasjonaci – wyjaśnia organizator konkursu, redaktor naczelny „Archeologii Żywej”, dr Radosław Biel. 

– Nie wszystkie odkrycia są bowiem wyłącznie zasługą profesjonalistów. Część z nich nie byłaby możliwa gdyby nie odpowiedzialna postawa i chęć ochrony naszej historii przez osoby zajmujące się nią w sposób hobbystyczny – dodaje.

Jedno ze zwycięskich odkryć to malowidła z XIII wieku znalezione w Sudanie / fot. Adrian Chlebowski/ Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej UW

Tegoroczni zwycięzcy „Sensacji Archeologicznych”

  • W kategorii „Skarb” zwyciężyło odkrycie XIII-wiecznych monet (brakteatów) w Szprotawie. Zachowała się nawet skórzana sakiewka! Takie odkrycie to cenne źródło do badań nad skarbami.
  • W dziedzinie „Popularyzacja” zwycięzcami zostali badacze z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, którzy świetnie upowszechniają wiedzę o swoich wykopaliskach na wczesnośredniowiecznym i nowożytnym cmentarzysku w Pniu.
  • Pierwsze miejsce w kategorii „Premiera” przypadło filmowi dokumentalnemu „Berło z brązu. Symbol zmiany cywilizacyjnej”. To produkcja Krzysztofa Paluszyńskiego. Specjaliści, rekonstruktorzy i wizualizacje przybliżają nam czasy sprzed około 4000 lat, kiedy to na obszarze Europy nastąpiło przejście z epoki neolitu do epoki brązu. 
  • Za najlepszą wystawę uznano ekspozycję „Szyfrodziewczyny” w poznańskim Centrum Szyfrów Enigma. Prezentuje ona wkład kobiet w dziedzinie kryptologii, matematyki i informatyki. Opowiada o m.in. pierwszej programistce Adzie Lovelace czy o Margaret Hamilton, która wraz z zespołem odpowiadała za sukces misji Apollo 11.
  • W kategorii „Projekt” wygrało przedsięwzięcie „Bioregion Biebrza. Rzeka i człowiek” realizowane przez Muzeum Podlaskie w Białymstoku, Biebrzański Park Narodowy, Wydział Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego oraz Uniwersytet Jana Kochanowskiego. Eksperci zastosują szerokie spektrum metod badawczych.
  • W dziedzinie „Książka” pierwsze miejsce zajęła pozycja „Miała strój bogaty malowany w różne światy”. Jest to katalog wystawy pod tym samym tytułem, prezentowanej w oddziale Muzeum Archeologicznego w Gdańsku, na grodzisku w Sopocie, autorstwa Karoliny Czonstke-Świątkowskiej. 
  • Z kolei za najciekawszy artefakt znaleziony w ubiegłym roku uznano najstarszą na terenie Polski kostkę do gry, która ma blisko 2 tysiące lat. Odkrycia dokonano w Samborowicach. Nadzór nad pracami od sprawują: Jacek Soida – kustosz działu archeologii w Muzeum Śląskim – i dr Przemysław Dulęba z Uniwersytetu Wrocławskiego.
  • W kategorii „Co cytować?” zwyciężyła publikacja zespołu prof. Marka Figlerowicza na temat DNA mieszkańców obecnych terenów Polski w I tysiącleciu n.e. w „Genome Biology”. Spowodowała one wielkie dyskusje na temat pochodzenia Słowian i Piastów.
  • Za najciekawsze zagraniczne odkrycie uznano odnalezienie unikatowych malowideł z XIII wieku w Starej Dongoli w Sudanie. Dokonał tego zespół prof. Artura Obłuskiego z Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej UW.  
  • Odkrycie średniowiecznej drogi pod asfaltem w Łeknie przez archeologów z Muzeum Regionalnego w Wągrowcu uznano za najważniejsze znalezisko w Polsce w 2023 r. Wykopaliskami kierował Marcin Krzepkowski. Na ten projekt głosowało najwięcej internautów – blisko 800.

O konkursie „Sensacje Archeologiczne”

W głosowaniu wzięło udział blisko 4 tysiące internautów. Głosowali oni na finalistów wskazanych przez jury. W jego skład weszli:

  • redaktor naczelny „Archeologii Żywej” dr Radosław Biel,
  • redaktor naczelny „Odkrywcy” Andrzej Daczkowski,
  • dziennikarz „National Geographic Polska” Szymon Zdziebłowski,
  • blogerka, Anna Jankowiak znana jako „Wiedźma od wiedzy”.

Jury wskazało spośród licznych kandydatur sześć projektów lub finalistów, na które następnie głosowali internauci. Pełna informacja na temat zwycięzców i finalistów tegorocznej edycji konkursu „Sensacje Archeologiczne” znajduje się tutaj.