Kopuła ciepła nadciąga – dowiedz się, jak przygotować się na ekstremalne temperatury i wilgotność

Spis treści:

1. Jak powstaje kopuła ciepła i co ją napędza?
2. Klimat a ekstremalne zjawiska – co mówi nauka?
3. Skutki zdrowotne gorących kopuł
4. Jak poradzić sobie z upałem?
5. Jak poruszają się kopuły ciepła?

Ekstremalna wilgotność i trzycyfrowe temperatury dotykają już około 250 milionów ludzi w całych Stanach Zjednoczonych. To nie koniec. Silny grzbiet wyżowy ulokowany nad wschodnią częścią USA będzie nadal generować wyjątkowo niebezpieczną falę upałów w tym tygodniu – ostrzega Narodowa Służba Pogodowa Narodowej Administracji Oceanicznej i Atmosferycznej (NOAA). Oczekuje się, że wysokie temperatury przekraczające 38°C pobiją rekordy, podobnie jak nocne temperatury spadające jedynie do 21–27°C, które nie przyniosą ulgi. A wilgotność powietrza zwiększa zagrożenie – w niektórych rejonach kraju indeksy ciepła osiągną nawet 46°C.

Jak powstaje kopuła ciepła i co ją napędza?

– Kopuła ciepła to zjawisko meteorologiczne, które powstaje, gdy na dużym obszarze atmosfery formuje się układ wysokiego ciśnienia, tworząc nad danym regionem grzbiet, który pozostaje tam przez wiele dni, a nawet tygodni. Ta „kopuła” działa jak pokrywa, która uniemożliwia ucieczkę ciepła i blokuje tworzenie się chmur. To z kolei prowadzi do utrzymujących się wysokich temperatur i minimalnej ulgi od upału – wyjaśnia meteorolog Brandon Buckingham.

Gdy gorące powietrze próbuje się unieść, jest blokowane przez grzbiet wysokiego ciśnienia. Opadając, spręża się i stopniowo coraz bardziej się nagrzewa, powodując występowanie ekstremalnego ciepła przy powierzchni ziemi na obszarach liczących setki kilometrów. Te uciążliwe zjawiska cieplne nie są niczym nowym. Jednak określenie „kopuła ciepła” – które nie jest formalnym terminem naukowym – stało się w ostatnich latach popularnym sposobem opisu tego zjawiska.

Kopuła ciepła jest zazwyczaj napędzana przez zmianę wzorców atmosferycznych. Gdy wzorce te zakłócają przepływ prądu strumieniowego – powietrznej rzeki silnych, szybko płynących wiatrów, które przemieszczają się nad kontynentem z zachodu na wschód w falistym wzorze – obszary ziemi mogą doświadczać ekstremalnych zjawisk pogodowych, takich jak fale upałów, powodzie, fale zimna, burze i susze. Oceaniczne anomalie klimatyczne, w tym La Niña, mogą pomagać w tworzeniu się kopuły ciepła, gdy wyższe niż zwykle temperatury powierzchni morza zmieniają te wzorce przepływu powietrza.

Klimat a ekstremalne zjawiska – co mówi nauka?

Z raportu syntetycznego Międzyrządowego Zespołu ds. Zmian Klimatu (IPCC) z 2023 roku wynika, że – „Jest praktycznie pewne, że od lat 50. XX w. ekstremalne upały stały się częstsze i bardziej intensywne” na większości obszarów lądowych na Ziemi. Kopuły ciepła należą do tych zjawisk cieplnych. Cieplejsze oceany i lądy stanowią wyższy punkt wyjściowy, co potęguje efekt ocieplenia. Ponadto mniejsze parowanie chłodzące może wystąpić, gdy wilgotność gleby wysycha wskutek gorąca i suszy.

– Zmiany klimatu mogą także wpływać na zachowania prądów strumieniowych, które przyczyniają się do powstawania kopuł ciepła. Zmiany w cyrkulacji atmosferycznej – powiązane z ociepleniem w Arktyce – mogą prowadzić do bardziej stagnacyjnych wzorców pogodowych, które pozwalają kopułom ciepła utrzymywać się – wyjaśnia Ashley Ward, klimatolożka z Uniwersytetu Duke’a.

Nie tylko kopuły ciepła stają się bardziej powszechne, ale także trwają dłużej. Niektóre z nich, jak fala upałów z 2021 roku w rejonie Pacyfiku na północnym zachodzie, pobiły tyle rekordów, że zmieniają naukowe rozumienie ekstremalnych upałów w zmieniającym się świecie.

Skutki zdrowotne gorących kopuł

Gorące, duszne warunki w kopule ciepła to coś więcej niż tylko dyskomfort. Ciepło i wilgotność razem stwarzają poważne zagrożenie dla zdrowia – mówi prof. Mostafijur Rahman z Uniwersytetu Tulane.

Ciało schładza się, gdy pot odparowuje ze skóry, ale wysoka zawartość wilgoci w powietrzu oznacza, że pot nie może skutecznie odparować, co prowadzi do wzrostu temperatury wewnętrznej. Może to prowadzić do odwodnienia, wyczerpania cieplnego i udaru cieplnego. Ryzyko zdrowotne jest szczególnie wysokie dla osób starszych, dzieci, osób z chorobami przewlekłymi i ludzi pracujących na zewnątrz.

Jak poradzić sobie z upałem?

Według EPA, ponad 1300 zgonów rocznie w Stanach Zjednoczonych jest spowodowanych ekstremalnym upałem. Aby zachować bezpieczeństwo, ważne jest, aby:

• nawadniać się
• unikać aktywności na zewnątrz w godzinach największego upału,
• szukać chłodnego schronienia.

Polecane techniki chłodzenia to:

• używanie wentylatorów,
• branie zimnych pryszniców,
• zanurzanie stóp i kostek lub ramion do łokci w zimnej wodzie,
• przecieranie skóry chłodną ściereczką podczas siedzenia przed wentylatorem.

Gdy temperatury na zewnątrz osiągają pewien poziom, jedynym sposobem na zachowanie bezpieczeństwa jest szukanie klimatyzowanego pomieszczenia – mówi Ashley Ward. Jeśli nie przebywasz w klimatyzowanym miejscu, zaleca ona przygotowanie planu działania na czas upału. Znajdź centra chłodzenia w twojej okolicy i zapisz godziny ich otwarcia. Mogą to być choćby galerie handlowe.

Co najważniejsze, zwracaj uwagę na swoje ciało. Szukaj pomocy natychmiast, jeśli pojawią się objawy udaru cieplnego, i sprawdzaj stan bliskich oraz sąsiadów, którzy są narażeni. System wysokiego ciśnienia uniemożliwia unoszenie się ciepłego powietrza, tłumiąc tworzenie się chmur i powodując utrzymującą się słoneczną i suchą pogodę. Im więcej promieniowania słonecznego dociera do powierzchni, tym więcej ciepła trafia do wnętrza kopuły.

Jak poruszają się kopuły ciepła?

Niestety dla tych, którzy ich doświadczają, kopuły ciepła mają tendencję do stagnacji lub powolnego poruszania się, obejmując duże obszary. Ich przebieg i czas trwania są sterowane przez wzorce cyrkulacji atmosferycznej, a szczególnie przez prąd strumieniowy.

Pozycja prądu strumieniowego decyduje o tym, jak długo dany region będzie cierpiał pod kopułą i czy chłodniejsze powietrze z wyższych szerokości geograficznych może się przemieścić – mówi Buckingham. Gdy prąd strumieniowy się przesunie lub osłabnie, kopuła może się rozszerzyć lub przenieść na nowe obszary. Ulga przychodzi, gdy grzbiet wysokiego ciśnienia się załamuje, powodując szybkie rozproszenie kopuły.

Źródło: National Geographic