Zatopione miasta i ich tajemnice od wieków pobudzają wyobraźnię ludzi, bo dają wgląd w przeszłość i historię starożytnych cywilizacji. Praca podwodnych archeologów to z kolei jeden z najbardziej pasjonujących zawodów. Oto 7 słynnych ośrodków miejskich, które w wyniku klęsk żywiołowych i działania sił przyrody, zostały przykryte falami mórz i oceanów.
Jakie są najbardziej znane zatopione miasta?
- Aleksandria (Egipt). Założona przez Aleksandra Wielkiego w 331 roku p.n.e. Aleksandria była jednym z najważniejszych miast starożytnego świata. W VIII wieku n.e. seria trzęsień ziemi i fal pływowych spowodowały, że znaczna część miasta znalazła się pod powierzchnią Morza Śródziemnego.
- Heraklejon (Egipt). Starożytny port nad Morzem Śródziemnym był przez Egipcjan nazywany Thonis. Nazwę Heraklejon nadali miastu Grecy. Przez ponad 1000 lat archeolodzy nie byli pewni jego antycznej lokalizacji. Dopiero w 2000 roku natrafiono na ślady dawnego portu. Obecnie to jedno z najważniejszych podwodnych stanowisk archeologicznych na świecie.
- Pawlopetri (Grecja). Antyczne greckie miasto, którego początki sięgają epoki brązu. Uważa się, że port został zatopiony w II tysiącleciu p.n.e. Prawdopodobnie w wyniku trzęsienia ziemi.
- Port Royal (Jamajka). Port Royal był w XVII wieku uznawany za gniazdo piratów, a jednocześnie jeden z najważniejszych portów na Karaibach. W 1692 roku trzęsienie ziemi spowodowało, że znaczna część miasta zatonęła pod wodą.
- Dwarka (Indie). Dwarka to starożytne miasto położone u wybrzeży stanu Gudżarat w zachodnich Indiach. Okoliczni mieszkańcy wierzą, że była stolicą królestwa boga Kryszny. Dwarka zaginęła pod powierzchnią Oceanu Indyjskiego tysiące lat temu.
- Atlit Yam (Izrael). Tę neolityczną wioskę u brzegów Izraela uznaje się za najstarszą osadę we wschodnim wybrzeżu Morza Śródziemnego. Została odkryta w 1984 roku i najprawdopodobniej była zamieszkana między 6 900 a 6 300 rokiem p.n.e.
- Baje (Włochy). Dawny rzymski kurort położony nad Zatoką Neapolitańską do dziś pobudza wyobraźnię. Miasto było znane z luksusowych willi i gorących źródeł. Znaczna część Baje została zniszczona przez aktywność wulkaniczną i trzęsienia ziemi. Obecnie leży pod powierzchnią morza.
Zatopione miasto Aleksandria (Egipt)
Aleksandria była jednym z najważniejszych miast antyku śródziemnomorskiego. Miasto założone w 331 r. n.e. słynęło z imponującej architektury, wspaniałej biblioteki i tętniącej życiem kultury. Z biegiem czasu miasto stopniowo zanurzało się w wodach Morza Śródziemnego. Dziś część starożytnej Aleksandrii znajduje się od 6 do 8 metrów pod powierzchnią wody i jest popularną atrakcją dla nurków.
Pozostałości po starożytnej Aleksandrii. Fot. Art Media/Print Collector/Getty Images
Istnieje kilka teorii wyjaśniających, dlaczego Aleksandria została zalana wodami Morza Śródziemnego. Jedna z nich sugeruje, że podnoszący się poziom mórz i częste trzęsienia ziemi spowodowały zatonięcie lądu w morzu. Inna teoria sugeruje, że lokalizacja miasta na nisko położonej równinie przybrzeżnej narażała port na wyjątkowo częste powodzie i erozję.
Niezależnie od przyczyny zatopienie miasta było procesem stopniowym, trwającym przez stulecia. Gdy Aleksandria znalazła się pod wodą, wiele jej budynków i zabytków zniszczało w morzu. Co ciekawe, elementy niektórych konstrukcji, takich jak słynna latarnia morska w Faros – jeden z 7 cudów starożytnego świata – wciąż można znaleźć pod wodą.
Pomimo zatopienia starożytnej Aleksandrii współczesne miasto o tej samej nazwie pozostaje ważnym ośrodkiem kulturowym i historycznym Egiptu. Nowe miasto powstało w tym samym miejscu, co starożytny port.
Zatopione miasto Heraklejon (Egipt)
Heraklejon, znany również jako Thonis-Heraklejon, był niegdyś dobrze prosperującym miastem położonym w delcie Nilu. Było to kwitnące centrum handlowe, które służyło jako brama do Egiptu. Z biegiem czasu miasto powoli tonęło pod wodami Morza Śródziemnego. Dokładna przyczyna zatonięcia miasta jest nadal przedmiotem dyskusji wśród archeologów i historyków.
Niektóre teorie sugerują, że miasto zostało dotknięte potężnym trzęsieniem ziemi, które spowodowało zalanie falami morza. Bez względu na przyczynę, ślad po mieście zaginął na tysiące lat, dopóki nie zostało ono ponownie odkryte przez archeologów na początku XXI wieku. Dotarcie do zatopionego miasta uznaje się za przełom w badaniach nad cywilizacjami i kulturą starożytnego Egiptu.
Archeolog pracujący pod wodą w miejscu zatopionego miasta Heraklejon. Fot. Hilti Foundation
Obecnie podwodne miasto jest wciąż dokładnie badane przez zespół archeologów i naukowców. Niedawno odkryto kolejną gamę artefaktów i budowli, w tym świątynie, posągi, a nawet wrak statku.
Zatopione miasto Pawlopetri (Grecja)
Pawlopetri to starożytne greckie miasto. Dawny port jest dziś w całości zanurzony pod wodą u wybrzeży południowej Lakonii na Peloponezie w Grecji. Uważa się, że miasto jest jednym z najstarszych podwodnych stanowisk archeologicznych na świecie, którego zatopione ruiny sięgają epoki brązu, około 5 tys. lat temu.
Zatopione miasto Pawlopetri w Grecji. Fot. DroneSolutionsGreece/Getty Images
Miasto zostało po raz pierwszy odkryte w 1967 roku przez oceanografa Nicholasa Flemminga. Podczas badania aktywności tektonicznej okolicy, brytyjski badacz zauważył niezwykłe formacje na dnie morskim. Jednak dopiero w 2009 roku przeprowadzono pierwsze systematyczne podwodne analizy tego obszaru, które ujawniło rozległe pozostałości po starożytnym mieście.
Istnieje kilka teorii wyjaśniających, w jaki sposób Pawlopetri zostało zatopione. Jedna z teorii sugeruje, że miasto zniszczyło trzęsienie ziemi, a następnie tsunami, które spowodowało zatonięcie lądu w morzu. Inna teoria głosi, że miasto było stopniowo zanurzane z powodu podnoszącego się poziomu morza. Pomimo niepewności co do tego, w jaki sposób miasto zostało zatopione, pozostałości archeologiczne znalezione w Pawlopetri są wyjątkowo dobrze zachowane. Miasto zostało zbudowane przy użyciu wyrafinowanego systemu inżynieryjnego, z budynkami powstałymi z dużych kamiennych bloków i skomplikowanych systemów odwadniających. Miasto miało również złożoną sieć dróg, dziedzińców i otwartych przestrzeni.
Odkrycie Pawlopetri dostarcza ważnych informacji na temat starożytnego świata i rzuca nowe światło na rozwój wczesnych cywilizacji miejskich. Dobrze zachowane zatopione ruiny miasta dają archeologom i historykom rzadki wgląd w codzienne życie mieszkańców epoki i dostarczają cennych informacji o społeczeństwie antycznej Grecji, w tym o architekturze, technologii i organizacji społecznej. Dziś Pawlopetri jest pod ochroną greckiego rządu i jest dostępne tylko dla wyszkolonych archeologów i badaczy.
Zatopione miasto Port Royal (Jamajka)
Port Royal był w XVII wieku znanym ośrodkiem handlu i piractwa na Morzu Karaibskim. Położony na południowym wybrzeżu Jamajki port był strategicznym miejscem postoju statków i uzupełniania zapasów w drodze do i z Nowego Świata. Miasto słynęło z bezprawia, które przyciągało piratów, korsarzy i kupców. Do czasu…
Zagłada Portu Royal na Jamajce. Fot. Sepia Times/Universal Images Group via Getty Images
W 1692 roku Port Royal nawiedziło potężne trzęsienie ziemi, które spowodowało zatonięcie dużej części miasta w morzu. Trzęsienie ziemi o sile 7,5 stopnia w skali Richtera było jednym z najpoważniejszych w historii nowożytnej. Szacuje się, że w jego wyniku zginęło przynajmniej 2 tys. ludzi. Grunt pod miastem Port Royal składał się z delikatnego wapienia. Kiedy region nawiedziło trzęsienie ziemi, wapień przeszedł w stan płynny, powodując zatonięcie budynków w morzu.
Zagłada Port Royal było tak dramatyczna, że świadkowie opisali ją jako „otwarcie się ziemi oraz pochłonięcie ludzi i domów”. Zniszczenia były tak potężne, że miasto zostało opuszczone na wiele lat. Dziś znaczna część Port Royal nadal leży pod wodą, co czyni go popularnym celem zarówno dla nurków, jak i historyków. Zatopione miasto jest obecnie wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO i trwają starania o ochronę pozostałości dawnego portu.
Zatopione miasto Dwarka (Indie)
Dwarka, położona w zachodnioindyjskim stanie Gudżarat, uważana jest za jedno z najstarszych miast na świecie. Ośrodek jest znany z wierzeń w boga Krysznę – jedno z głównych bóstw w hinduizmie. Historia tego, jak Dwarka stała się zatopionym miastem, jest przesiąknięta legendami i mitami. Według mitologii indyjskiej bóg Kryszna, który miał mieszkać w Dwarce, przepowiedział upadek miasta. Rzekł, że po jego śmierci port zostanie zatopiony w morzu.
Wizualizacja zatopionego miasta Dwarka w Indiach. Fot. Adobe Stock
Na szczęście istnieją również naukowe wyjaśnienia tego zjawiska. Jedna z teorii sugeruje, że zatonięcie miasta w morzu spowodowało potężne trzęsienie ziemi. Teoria ta jest poparta dowodami archeologicznymi, które pokazują, że Dwarka została zniszczona przez duże wydarzenie sejsmiczne około 1500 roku p.n.e. Inna teoria głosi, że odpowiedzialny jest podnoszący się poziom wody, co uprawdopodobniają badania geologiczne terenu. A także fakt, że poziom Morza Arabskiego, które leży u wybrzeży Dwarki, stale podnosi się od kilku tysięcy lat.
Niezależnie od przyczyny, zatopienie Dwarki w pewnym stopniu przyczyniło się do tego, że miasto ma dzisiaj dla Hindusów status świętego. Wielu wyznawców hinduizmu wierzy, że Dwarka nadal istnieje pod falami i że nadal jest zamieszkana przez bogów i boginie. W rezultacie okolica stała się ważnym miejscem pielgrzymek.
Zatopione miasto Atlit Yam (Izrael)
Atlit Yam to starożytne zatopione miasto położone u wybrzeży Izraela. Neolityczna osada rozwinęła się około 7 tys. lat p.n.e. Z czasem miasto zostało zatopione i dziś leży około 300 metrów od brzegu na głębokości około 8–12 metrów.
Zatopione miasto Atlit Yam w Izraelu. Fot. Ehud Galili
Powody, dla których Atlit Yam zostało zatopione, nie są do końca jasne. Uważa się, że miasto było stopniowo zalewane przez podnoszący się poziom mórz spowodowany topnieniem lodowców pod koniec ostatniej epoki lodowcowej. Niektórzy eksperci uważają, że powódź mogła być również spowodowana trzęsieniem ziemi lub tsunami, które nawiedziły ten region.
Pomimo tysięcy lat pod wodą miasto jest dobrze zachowane z powodu braku tlenu na dnie morza. Badania podwodne ujawniły bogactwo artefaktów, w tym domy, miejsca pochówku i budowle religijne. Do najciekawszych znalezisk należą pozostałości kamiennego kręgu, który prawdopodobnie służył jako świątynia, a także miejsce pochówku zawierające szczątki 65 osób.
Jednym z najbardziej fascynujących aspektów Atlit Yam jest to, że daje wgląd w starożytne życie w regionie Morza Śródziemnego. Artefakty odzyskane z tego miejsca wskazują, że miasto było ośrodkiem handlu i kultury, z dowodami na wymianę towarów z innymi cywilizacjami śródziemnomorskimi. Miasto miało również rozbudowany system religijny i prawdopodobnie było ważnym ośrodkiem działalności społecznej i kulturalnej. Dziś Atlit Yam jest popularnym celem nurków i archeologów zainteresowanych odkrywaniem starożytnych ruin.
Zatopione miasto Baje (Włochy)
Baje, położone w pobliżu Neapolu we Włoszech, było niegdyś popularnym nadmorskim kurortem dla zamożnych mieszkańców Cesarstwa Rzymskiego. Przyczyny zatonięcia Baje są złożone i wieloaspektowe. Po pierwsze, miasto znajdowało się na obszarze bardzo aktywnym geologicznie, z częstymi trzęsieniami ziemi i erupcjami wulkanów. Te klęski żywiołowe powodowały zapadnięcie się gruntu i cofanie linii brzegowej. Ponadto region był podatny na erozję wybrzeża, co dodatkowo przyczyniło się do zatopienia miasta.
Zatopione miasto Baje we Włoszech. Fot. Antonio Busiello/Getty Images
Innym czynnikiem, który spowodował zagładę miasta, była rzymska praktyka stawiania budynków nad naturalnymi gorącymi źródłami. Konstrukcje te, które obejmowały łaźnie, wille i obiekty użyteczności publicznej, powodowały jeszcze większe zapadanie się gruntu, przyspieszając zejście miasta do morza.
Obecnie podwodne stanowisko archeologiczne Baje zawiera miejskie wille, łaźnie publiczne i świątynię bogini Wenus. Morskie środowisko pomogło również zachować wiele mozaik, fresków i rzeźb, które dają wgląd w sztukę i kulturę starożytnego Rzymu. Zatopienie Baje miało również znaczący wpływ na lokalny ekosystem morski. Ruiny stały się sztuczną rafą, zapewniając siedlisko dla różnorodnych organizmów morskich, w tym ryb, ośmiornic i innych stworzeń morskich.
