Śpiącą królewnę znamy głównie z filmu Disneya, ekranizacji bajki pochodzącej z XVII wieku. To opowieść o córce króla, która – po ukłuciu się wrzecionem – zapadła w sen na całe sto lat. Do życia przywrócił ją dopiero pocałunek księcia. Co istotne, po obudzeniu się królewna wyglądała dokładnie tak jak wówczas, gdy zapadła w sen. Przez sto lat w ogóle się nie zestarzała.
Określenie „śpiąca królewna” jest wykorzystywane nie tylko w popkulturze. Używają go również badacze niesporczaków, bardzo małych bezkręgowców, które słynną z niezwykłych umiejętności przetrwania.
Naukowcy, którzy się nimi zajmują, wysunęli pewien czas temu intrygującą hipotezę. Zasugerowali, że niesporczaki, kiedy z powodu bardzo trudnych warunków środowiskowych przechodzą w stan życia utajonego, nie starzeją się. Nazwali tę teorię hipotezą „śpiącej królewny”.
Niesporczaki: mistrzowie przetrwania
Niesporczaki, nazywane też wodnymi misiami, są mistrzami radzenia sobie w skrajnych warunkach. W 2007 r. dwa ich gatunki przez dziewięć dni krążyły wokół Ziemi na wysokości około 270 km. W tym czasie były wystawione na promieniowanie kosmiczne oraz temperatury między minus 180 a plus 100 st. C. Po powrocie na Ziemię – i po nawodnieniu – wróciły do życia.
Zwierzęta te poddawano również innym ekstremalnym testom. W zeszłym roku badacze udowodnili, że po wystrzeleniu ich z działa z prędkością 825 m/s przeżyją zderzenie z ziemią. Tym samym okazało się, że wytrzymują ciśnienie 1,14 gigapaskali. To ponad 11 tys. razy więcej niż ciśnienie na powierzchni morza (1013,25 hektopaskala).
Jak zasnąć i się nie zestarzeć
Niesporczak / fot. Getty Images
Te superzdolności to nie koniec specjalnych cech niesporczaków. Trzy lata temu Ralph Schill z Uniwersytetu w Stuttgarcie wykazał, że kiedy zwierzęta te znajdują się w stanie anhydrobiozy (skrajnego odwodnienia), ich zegar biologiczny się zatrzymuje. Czyli gdy panuje ekstremalna susza i niesporczaki przechodzą w stan uśpienia, nie starzeją się.
Był pierwszy dowód potwierdzający hipotezę „śpiącej królewny”. Pod koniec września zespół pod kierunkiem tego samego badacza przedstawił w czasopiśmie „Journal of Zoology” kolejną pracę dotyczącą niesporczaków. Tym razem naukowcy wykazali, że wodne misie nie starzeją się również wtedy, gdy w otoczeniu robi się ekstremalnie zimno i gdy, by przetrwać, zamarzają.
Niesporczaki w stanie kriobiozy
Naukowcy przeprowadzili badania na 500 niesporczakach. Najpierw przetrzymywali je w temperaturze minus 30 st. C. Następnie rozmrażali, liczyli, karmili i ponownie zamrażali. W tym samym czasie grupa kontrolna niesporczaków żyła w temperaturze pokojowej.
Na koniec badacze sprawdzili, ile żyły niesporczaki z obu grup. Okazało się, że po odliczeniu czasu, które wodne misie z pierwszej grupy spędziły w ujemnej temperaturze, było to dokładnie tyle samo. A to oznacza, że gdy niesporczaki znajdują się w stanie kriobiozy – czyli stanie uśpienia spowodowanego niską temperaturą – nie starzeją się.
– Nawet gdy są w lodzie, ich zegar biologiczny zatrzymuje się. Tak jak u śpiącej królewny – zauważa prof. Schill. To zaś prowadzi do ciekawej konkluzji.
– Zegar biologiczny zatrzymuje się podczas okresów braku aktywności i rusza, gdy organizm wraca do normalnego tempa metabolizmu – mówi badacz. – A więc niesporczaki, które – jeśli nie przechodzą w stan życia utajonego – zazwyczaj żyją kilka miesięcy, mogą żyć wiele lat, a nawet dekad – dodaje. Tym samym ich życie może wydłużyć się tak bardzo, że robią się – prawie – nieśmiertelne.
Źródło: Journal of Zoology.
