Boże Narodzenie to tuż po Wielkanocy najważniejszy okres w ciągu roku dla chrześcijan. Początków wprowadzonego dla uczczenia narodzin Mesjasza święta, które przypada na 25 grudnia, należy szukać w IV wieku. Według źródeł historycznych, pierwsze wzmianki najprawdopodobniej pochodzą z ok. 200 roku. Choć nie jest to ostateczna data, tak samo jak dzień i rok narodzin Jezusa. 

Jaka jest historia Bożego Narodzenia? Skąd wzięła się tradycja ubierania choinki i wręczania prezentów? Na te i wiele innych pytań odpowiadamy w dalszej części artykułu. 

Kiedy tak naprawdę urodził się Jezus? 

Data narodzin Jezusa od wieków wzbudza sporo kontrowersji. Zdaniem części naukowców, syn Maryi przyszedł na świat znacznie wcześniej niż się powszechnie uważa. Skąd wzięła się data 25 grudnia? Odpowiedzi na próżno szukać w Biblii. Pismo Święte ani razu nie wspomina o konkretnej dacie narodzin Zbawiciela Świata. Wiadomo jedynie, że miejscem narodzin Chrystusa – wedle Ewangelii św. Mateusza i św. Łukasza – było Betlejem nieopodal Jerozolimy. 

Fragment Ewangelii według św. Łukasza (Łk 2, 1-14), który czytany jest w każdym domu przed rozpoczęciem wigilijnej wieczerzy, brzmi: 

W owym czasie wyszło rozporządzenie Cezara Augusta, żeby przeprowadzić spis ludności w całym państwie. Pierwszy ten spis odbył się wówczas, gdy wielkorządcą Syrii był Kwiryniusz. Wybierali się więc wszyscy, aby się dać zapisać, każdy do swego miasta. Udał się także Józef z Galilei, z miasta Nazaret, do Judei, do miasta Dawidowego, zwanego Betlejem, ponieważ pochodził z domu i rodu Dawida, żeby się dać zapisać z poślubioną sobie Maryją, która była brzemienna. Kiedy tam przebywali, nadszedł dla Maryi czas rozwiązania. Porodziła swego pierworodnego Syna, owinęła Go w pieluszki i położyła w żłobie, gdyż nie było dla nich miejsca w gospodzie.

W tej samej okolicy przebywali w polu pasterze i trzymali straż nocną nad swoim stadem. Naraz stanął przy nich anioł Pański i chwała Pańska zewsząd ich oświeciła, tak że bardzo się przestraszyli. Lecz anioł rzekł do nich: „Nie bójcie się! Oto zwiastuję wam radość wielką, która będzie udziałem całego narodu; dziś w mieście Dawida narodził się wam Zbawiciel, którym jest Mesjasz Pan. A to będzie znakiem dla was: Znajdziecie Niemowlę, owinięte w pieluszki i leżące w żłobie”. I nagle przyłączyło się do anioła mnóstwo zastępów niebieskich, które wielbiły Boga słowami: „Chwała Bogu na wysokościach, a na ziemi pokój ludziom Jego upodobania”.

Ignacio L. Götz, autor książki „Jesus the Jew: Reality, Politics, and Myth-A Personal Encounter”, uważa, że 25 grudnia został ustanowiony przez Kościół katolicki za dzień narodzin Jezusa z bardzo prostych przyczyn. Poprzedzał on bowiem dzień Saturnalia, czyli obchodzone coroczne w grudniu święto pojednania i równości ku czci staroitalskiego boga rolnictwa. W ten sposób chrześcijańskie święto narodzin Chrystusa miało przykryć popularne w starożytnym Rzymie pogańskie uroczystości na cześć Saturna. 

Datę 25 grudnia jako dzień narodzin Jezusa Chrystusa wskazali także Hipolit Rzymski oraz Sekstus Juliusz Afrykański. 

Opierając się na biblijnej historii króla Heroda, który kazał wymordować wszystkich chłopców do 2. roku życia, w obawie, że zastąpi go Jezus (czytaj także: W poszukiwaniu prawdziwego Jezusa. Co jest faktem, a co fikcją?), przyszły król żydowski. Syn Boży urodził się między 6 a 4 rokiem przed naszą erą. Potwierdza to część naukowców, w tym między innymi Peter Richardson i Amy Marie Fisher. Przypomnijmy – Herod Wielki, według wyliczeń Jana Keplera, zmarł w 4 r. p.n.e. 

Fot. GraphicaArtis/Getty Images

Konkretną datę narodzin Jezusa próbowano także ustalić na podstawie gwiazdy betlejemskiej, która wskazywała drogę do Betlejem trzem mędrcom ze Wschodu i zwiastowała przyjście na świat Chrystusa. Jeszcze w ubiegłym stuleciu astronom Colin Humphreys ustalił, że biblijne zjawisko tak naprawdę było zaobserwowaną w 5 r. p.n.e. i opisaną w chińskich kronikach kometą. Dodajmy jednak, że nie jest to oficjalna teoria, ponieważ na przestrzeni ostatnich dekad, badania brytyjskiego profesora były nieraz podważane. 

Inne źródła sugerują między innymi, że gwiazda betlejemska w rzeczywistości była:

  • Jasnym światłem wynikającym z nietypowego ułożenia Wenus i Jowisza w czerwcu 2 r. p.n.e.
  • Koniunkcją Jowisza i Saturna w gwiazdozbiorze Ryb w 7 r. p.n.e.
  • Koniunkcją Saturna, Jowisza i Marsa w 6 r. p.n.e.

Pochodzenie Świąt Bożego Narodzenia

Jaka jest geneza Świąt Bożego Narodzenia? Pierwsze wzmianki o uroczystościach na cześć narodzin Syna Bożego pochodzą najprawdopodobniej z ok. 200 roku. Wierni, co może być dla niektórych zaskoczeniem, celebrowali przyjście na świat Chrystusa nie 25 grudnia, a 6 stycznia ze względu na hipotetyczną datę urodzin. Święto Bożego Narodzenia zyskało popularność na początku IV wieku, gdy do władzy doszedł Konstantyn Wielki, pierwszy chrześcijański cesarz i późniejszy święty Kościoła prawosławnego. 

Na obecny kształt obchodów święta Bożego Narodzenia wpływ miały liczne tradycje ludowe i pogańskie obrzędy związane z przesileniem zimowym. Rzymianie początkowo, jak już zostało wspominane, oddawali hołd bogowi rolnictwa, Saturnowi. Dość powszechny był także, wywodzący się z mitologii indoirańskiej, kult Mitry. Gdy cesarstwo chyliło się ku upadkowi, wprowadzono święto na część rzymskiego bóstwa, łączące cechy Apollona i Mitry, Sol Invictus (co w wolnym tłumaczeniu oznacza: „Słońce Niezwyciężone”).  

Na ziemiach polskich obchodzono natomiast Szczodre Gody, znane również jako Godowe Święto. Słowiańskie Boże Narodzenie rozpoczynało się zazwyczaj w nocy z 21 na 22 grudnia i trwało aż do 6 stycznia. Przygotowywano dwanaście potraw symbolizujący dwanaście miesięcy w roku. Wręczano sobie drobne upominki w postaci jabłek, orzechów czy placków zwanych szczodrakami, wróżono z wyciągniętych spod stołu słomek siana, a także wspominano tych, którzy odeszli.

Nieodłącznym elementem Szczodruszka były podłaźniczka, czyli słowiański pierwowzór choinki, oraz tradycja kolędowania, który do tej pory zachowało się w polskiej kulturze. Najważniejszym bogiem w tym czasie był Weles, bóg magii i bogactwa. 

Before Christmas – Franz Krüger / Fot. Fine Art Images/Heritage Images/Getty Images

Symbole Bożego Narodzenia

Obecnie Boże Narodzenie to coś więcej niż tylko symbol upamiętniający narodziny Jezusa Chrystusa. Cała otoczka związana z przygotowaniami do jednych z najważniejszych świąt w ciągu roku stała się wręcz fenomenem na skalę światową. Trudno bowiem wyobrazić sobie największe maista bez świątecznej iluminacji, udekorowanych wystaw sklepowych czy rozbrzmiewający niemal wszędzie hit hitów, czyli „Last Christmas”. 

Bożego Narodzenia trudno sobie wyobrazić bez choinki. Tradycja ozdabiania świątecznego drzewka dotarła do Polski z Niemiec stosunkowo późno, bo na początku XIX wieku. To nasi zachodni sąsiedzi rozpowszechnili nowy bożonarodzeniowy zwyczaj na cały świat.

Mówiąc o choince nie sposób nie wspomnieć o prezentach, które w wigilijny wieczór zostawia św. Mikołaj. Zwyczaj obdarowywania bliskich upominkami sięga XIII wieku i ma nawiązywać do darów, jakie złożyli Mędrcy ze Wschodu Jezusowi podczas wizyty w Betlejem lub historii biskupa z Miry, który niósł pomoc potrzebującym. 

Inne znane symbole Bożego Narodzenia:

  • 12 potraw na wigilijnym stole;
  • Siano pod obrusem;
  • Jemioła wieszana nad stołem wigilijnym;
  • Dzielenie się opłatkiem;
  • Dodatkowe miejsce przy stole dla niezapowiedzianego gościa; 
  • Wspólne kolędowanie;
  • Szopka bożonarodzeniowa. 

 

Źródła: nationalgeographic.com, Kiedy urodził się Jezus? Naukowcy twierdzą, że nie 25 grudnia, Wikipedia, Ewangelia św. Łukasza (Łk 2, 1-14)