Zachwyca bardziej niż Dubrownik – Split to jedno z najpiękniejszych miast Chorwacji

Spis treści:

1. Split – praktyczne informacje dla turystów i podróżników
2. Historia Splitu – od greckiej osady do nowoczesnego miasta Chorwacji
3. Najważniejsze zabytki Splitu – co warto zobaczyć w historycznym centrum miasta
4. Co warto zobaczyć w Splicie i okolicach – atrakcje dla dorosłych i dzieci
5. Z czego słynie Split? Zabytki, port i malownicza promenada
6. Kiedy jechać do Splitu? Pogoda, sezon turystyczny i najlepsze miesiące
7. Ciekawostki o Splicie – fakty, których mogłeś nie znać

Split jest drugim co do wielkości miastem Chorwacji i jednym z najchętniej odwiedzanych miejsc nad Adriatykiem. Jego największą atrakcją jest Pałac Dioklecjana, wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO, ale to nie wszystko. W labiryncie wąskich uliczek kryją się klimatyczne knajpki, lokalne targi, renesansowe place i punkty widokowe, z których rozciągają się niezapomniane panoramy. To idealne miejsce zarówno na weekendowy city break, jak i dłuższy wypoczynek.

Split – praktyczne informacje dla turystów i podróżników

Split, stolica żupanii splicko-dalmatyńskiej, to drugie co do wielkości miasto w Chorwacji, zaraz po Zagrzebiu. Liczy około 189 tysięcy mieszkańców, a gęstość zaludnienia wynosi średnio 2,4 osoby na km². Miasto położone jest nad Adriatykiem, co czyni je ważnym centrum turystycznym, kulturalnym i komunikacyjnym regionu Dalmacji. Walutą obowiązującą w Chorwacji jest euro (EUR) – zastąpiło kunę (HRK) po przystąpieniu kraju do strefy euro w styczniu 2023 roku. Językiem urzędowym jest chorwacki, jednak w miejscowościach turystycznych – takich jak Split – bez trudu porozumiesz się po angielsku, a także często po niemiecku czy rosyjsku. Co ciekawe, wielu Chorwatów rozumie również podstawowe zwroty w języku polskim, co dodatkowo ułatwia komunikację.

Jako obywatele Unii Europejskiej, Polacy mogą swobodnie przekraczać chorwacką granicę bez konieczności posiadania wizy. Wjazd i pobyt do 90 dni możliwy jest na podstawie ważnego dowodu osobistego lub paszportu. W przypadku dłuższego pobytu – np. sezonowej pracy lub studiów – konieczna jest rejestracja pobytu w odpowiednim urzędzie lokalnym.

Historia Splitu – od greckiej osady do nowoczesnego miasta Chorwacji

Pierwsze wzmianki o terenach dzisiejszego Splitu odnoszą się do Aspalathos – starożytnej greckiej osady założonej przez Dorów. Choć dokumentacja dotycząca samego Aspalathos jest skąpa, źródła historyczne znacznie więcej uwagi poświęcają położonej nieopodal Salonie, która w epoce greckiej i rzymskiej pełniła funkcję regionalnego centrum administracyjnego i kulturalnego. Split wówczas pozostawał w jej cieniu.

Prawdziwy rozkwit tej części wybrzeża Adriatyku rozpoczął się w II wieku n.e., kiedy to cesarz rzymski Dioklecjanzdecydował o budowie swojej monumentalnej rezydencji – pałacu Dioklecjana. Obiekt łączył funkcje reprezentacyjne, militarne i mieszkalne. Powstał z lokalnego kamienia wapiennego, marmuru oraz materiałów sprowadzanych z całego Imperium Rzymskiego, co świadczyło o jego strategicznym i symbolicznym znaczeniu. Po śmierci Dioklecjana pałac znalazł się pod kontrolą Bizancjum, stając się ważnym elementem w systemie obronnym tego regionu.

W VII wieku, w wyniku najazdów Awarów i Słowian, potężna i dobrze rozwinięta Salona została zniszczona, a jej ocalała ludność schroniła się w murach pałacu Dioklecjana. Właśnie wtedy cesarz Konstans II Brodaty podjął decyzję o utworzeniu na tych terenach nowego miasta, które miało stanowić bastion obronny przed kolejnymi atakami. Tym samym rozpoczął się proces przekształcania pałacu w żywą strukturę miejską, co jest jednym z unikatowych zjawisk urbanistycznych w historii Europy.

Rok 1420 przyniósł kolejne zmiany – Split trafił pod panowanie Republiki Weneckiej. To właśnie wtedy miasto przeżywało złoty okres rozwoju gospodarczego i kulturalnego. Rozbudowano infrastrukturę, rozwinięto handel morski, a jednocześnie Split utracił swoją autonomię, będąc zarządzanym z Wenecji.

Po upadku Napoleona i kongresie wiedeńskim, Dalmacja znalazła się pod wpływami monarchii habsburskiej, co trwało aż do końca I wojny światowej. Wówczas Split wszedł w skład Królestwa Serbów, Chorwatów i Słoweńców, które później przekształcono w Królestwo Jugosławii. Podczas II wojny światowej, w 1941 roku, miasto zostało zajęte przez Niemców, którzy przekazali je pod administrację faszystowskich Włoch. Po wojnie, Split znalazł się w granicach Socjalistycznej Federacyjnej Republiki Jugosławii, rządzonej przez marszałka Tito.

Od 1991 roku, po uzyskaniu niepodległości przez Chorwację, Split stał się częścią nowoczesnego państwa chorwackiego. Dziś, dzięki swojej bogatej przeszłości, unikatowej architekturze i strategicznemu położeniu nad Adriatykiem, pełni funkcję jednego z najważniejszych ośrodków turystycznych i kulturowych w regionie.

Najważniejsze zabytki Splitu – co warto zobaczyć w historycznym centrum miasta

Mówiąc Split, myślimy przede wszystkim „zabytki” – i słusznie. Stolica Dalmacji zachwyca niepowtarzalną architekturą historyczną, będącą świadectwem jej burzliwych dziejów i kulturowego dziedzictwa wielu epok. Zabytkowe centrum miasta, wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO, jest miejscem, w którym życie codzienne toczy się wśród starożytnych murów, kolumn i bram.

Stare Miasto i Pałac Dioklecjana

Zwiedzanie Splitu najlepiej rozpocząć od Starego Miasta, które w całości powstało na fundamentach i wewnątrz Pałacu Dioklecjana. Choć dziś nie przypomina typowej pałacowej budowli, to wyłącznie dlatego, że przez wieki jego struktura była adaptowana i przekształcana. Ogromny kompleks o powierzchni ok. 39 tys. m² był niegdyś połączeniem rezydencji cesarskiej, twierdzy i miasta, a jego układ urbanistyczny przetrwał do dziś. Współczesne uliczki starówki to w rzeczywistości dawne pałacowe korytarze, które zachowały swój pierwotny układ.

Wewnątrz obiektu przecinały się dwie główne ulice – cardo i decumanus, do których prowadziły cztery monumentalne bramy: Złota, Srebrna, Żelazna i Brązowa. Na ich przecięciu znajdował się reprezentacyjny Perystyl, czyli dziedziniec otoczony kolumnami, obok którego umiejscowione były cesarskie apartamenty. Część północna pałacu przeznaczona była dla wojska i służby, a całość otaczały masywne mury obronne o wysokości dochodzącej do 26 metrów.

Obecnie na terenie dawnego pałacu funkcjonuje aż 220 kamienic mieszkalnych, zamieszkiwanych przez około 3 tysiące osób. Oprócz tego znajdują się tam kawiarnie, restauracje, butiki, galerie sztuki oraz inne obiekty handlowo-usługowe – wszystko to w unikalnej scenerii antycznych ruin.

Złota Brama – Porta Aurea

Najbardziej reprezentacyjne wejście do pałacu, czyli Złota Brama, znajduje się w północnej części kompleksu. W czasach rzymskich była to bogato zdobiona konstrukcja, przez którą do miasta wkraczały ważne osobistości i cesarskie orszaki. Do dziś zachowały się fragmenty oryginalnych zdobień, które można podziwiać podczas spaceru wzdłuż murów obronnych.

Perystyl – serce pałacu

Centralnym punktem pałacu był Perystyl – prostokątny dziedziniec otoczony granitowymi kolumnami połączonymi łukami. To właśnie tutaj cesarz ukazywał się mieszkańcom, a dziś jest to miejsce spotkań turystów i artystów. Perystyl zachował się w niemal niezmienionej formie i uznawany jest za najlepiej zachowany element pałacu.

Katedra św. Dujama – duchowe centrum Splitu

W obrębie dawnego pałacu znajduje się także katedra św. Dujama (sv. Duje) – jedna z najstarszych katedr chrześcijańskich na świecie, która powstała w VIII wieku w miejscu mauzoleum Dioklecjana. Charakterystyczna ośmiokątna rotunda oraz smukła dzwonnica dominują nad panoramą miasta. Po upadku Salony, do pałacu przeniesiono relikwie św. Dujama, który stał się patronem Splitu. Wnętrze katedry zachwyca romańskimi portalami, drewnianymi rzeźbami z XIII wieku oraz zachowanymi fragmentami mozaik i fresków.

Co warto zobaczyć w Splicie i okolicach – atrakcje dla dorosłych i dzieci

Choć zabytki Pałacu Dioklecjana przyciągają największą uwagę, Split oferuje znacznie więcej – zarówno dla pasjonatów historii, jak i rodzin z dziećmi czy miłośników wypoczynku nad morzem. Wśród licznych atrakcji turystycznych Splitu znajdziemy nie tylko perły architektury, ale też urokliwe place, klimatyczne kawiarenki oraz malownicze plaże i szlaki górskie.

Najciekawsze miejsca poza murami pałacu

Tuż przed Złotą Bramą, czyli północnym wejściem do Starego Miasta, znajduje się monumentalny pomnik Grgura Ninskiego – biskupa znanego z walki o język narodowy w liturgii. Dzieło słynnego chorwackiego rzeźbiarza Ivana Meštrovicia stało się jednym z symboli Splitu, a dotknięcie dużego palca u nogi figury ma przynieść szczęście.

W zachodniej części Splitu warto odwiedzić Voćni trg – dawny plac targowy, który dziś przyciąga turystów swoją kameralną atmosferą. Znajdują się tam stylowe kawiarnie, restauracje i butikowe sklepy, a także Wieża Wenecka – pozostałość po średniowiecznych fortyfikacjach, która wciąż góruje nad placem i przypomina o weneckiej przeszłości miasta.

Atrakcje dla dzieci i rodzin z dziećmi

Split to także doskonałe miejsce na rodzinne wakacje. Już sam spacer po krętych uliczkach Starego Miasta, które przypominają labirynt, może być fascynującą przygodą dla najmłodszych. Dla rodzin z dziećmi największą atrakcją są jednak plaże przyjazne dzieciom, idealne na spokojny wypoczynek:

• Plaża Bačvice – piaszczysta i łagodnie opadająca do morza, idealna dla małych dzieci. Znana również z lokalnej gry „picigin”, którą można obserwować przez cały dzień.
• Plaża Ovčice – żwirowa, z łagodnym zejściem, dobrze zagospodarowana i bezpieczna.
• Plaża Firule – często najmniej zatłoczona, oferuje spokojną atmosferę i czystą wodę, co docenią szczególnie rodzice z małymi dziećmi.

Oprócz tego w Splicie dostępne są place zabaw, parki miejskie i niewielkie punkty edukacyjne – szczególnie w okolicy wzgórza Marjan, które również warto odwiedzić.

Wycieczki i atrakcje w okolicy Splitu

Dla tych, którzy chcą odpocząć od miejskiego zgiełku i typowych atrakcji turystycznych, okolice Splitu oferują wiele malowniczych tras i zabytków archeologicznych. Szczególnym zainteresowaniem cieszy się rejon gór Kozjak i Mosor, który pozwala na piesze wędrówki i obserwowanie panoramy wybrzeża Dalmacji. Choć latem upały mogą utrudniać długie spacery, część tras jest dostępna samochodem lub rowerem, co ułatwia eksplorację terenu nawet z dziećmi.

Na szczególną uwagę zasługują również ruiny starożytnej Salony – dawnej stolicy prowincji rzymskiej Dalmacji, oddalonej zaledwie kilka kilometrów od Splitu. Znajdują się tam pozostałości amfiteatru, kompleksu pałacowego biskupów, a także fundamenty wczesnochrześcijańskiej bazyliki. To miejsce fascynujące nie tylko dla miłośników historii starożytnej, ale i dla wszystkich, którzy chcą poznać korzenie regionu w spokojnym, niemal medytacyjnym otoczeniu.

Z czego słynie Split? Zabytki, port i malownicza promenada

Choć zabytki Splitu – z monumentalnym Pałacem Dioklecjana na czele – przyniosły miastu światową sławę, jego wyjątkowość nie ogranicza się wyłącznie do dziedzictwa historycznego. Split to przede wszystkim ważny ośrodek komunikacyjny i gospodarczy regionu, co czyni go jednym z najistotniejszych miast portowych na chorwackim wybrzeżu Adriatyku.

W mieście znajduje się duży port pasażerski, który każdego roku obsługuje setki tysięcy podróżnych i turystów. To właśnie stąd wyruszają promy i katamarany na pobliskie wyspy, takie jak Hvar, Brač czy Vis, stanowiące ważne punkty na mapie dalmatyńskich wakacji. Spacerując wzdłuż nabrzeża, można podziwiać majestatyczne liniowce i promy, które regularnie zawijają do tutejszego portu.

Tuż obok terminalu portowego rozciąga się Riva – jedna z najbardziej znanych promenad w całej Chorwacji. To miejsce, gdzie życie toczy się przez całą dobę – od porannej kawy w jednej z licznych kawiarni, przez południowy spacer w cieniu palm, po wieczorne koncerty i występy artystyczne. Nastrojowa atmosfera, widok na morze oraz sąsiedztwo historycznego centrum sprawiają, że splicka Riva to idealne miejsce na wypoczynek i obserwację codziennego życia mieszkańców.

Kiedy jechać do Splitu? Pogoda, sezon turystyczny i najlepsze miesiące

Planując wakacje w Chorwacji, wiele osób zadaje sobie pytanie: kiedy najlepiej jechać do Splitu? Odpowiedź zależy od preferencji – czy zależy nam na idealnej pogodzie do plażowania, czy raczej na spokojniejszej atmosferze i mniejszej liczbie turystów.

Najcieplejszymi miesiącami w Splicie są lipiec i sierpień, kiedy średnia temperatura wynosi 26–27°C. To idealny czas na kąpiele morskie i słoneczne, ale też szczyt sezonu turystycznego, co oznacza większe tłumy na plażach, w restauracjach i atrakcjach. Jeśli naszym priorytetem jest pogoda gwarantująca letni klimat, to właśnie wtedy warto zaplanować wyjazd.

Dla osób, które wolą uniknąć tłoku i jednocześnie cieszyć się przyjemnym klimatem, doskonałą alternatywą są czerwiec i wrzesień. W czerwcu średnia temperatura sięga 23°C, natomiast we wrześniu wynosi około 21°C – nadal bardzo komfortowo, szczególnie na zwiedzanie i aktywności na świeżym powietrzu.

Poza sezonem letnim – od października do maja – Split staje się znacznie spokojniejszy. Choć temperatury są niższe, a część infrastruktury turystycznej działa w ograniczonym zakresie, to miasto nadal oferuje unikalny klimat, zabytki i kulturę bez tłumu turystów, co może być atrakcyjne dla osób szukających autentycznego doświadczenia.

Ciekawostki o Splicie – fakty, których mogłeś nie znać

Split to nie tylko miasto o bogatej historii i imponującej architekturze, ale także miejsce pełne intrygujących ciekawostek, które ukazują jego unikalny charakter i rolę na mapie kultury europejskiej.

Filmowe oblicze Splitu

Dzięki zachowanej antycznej zabudowie Starego Miasta, Split wielokrotnie pełnił rolę planu filmowego. To właśnie tutaj kręcono popularny w Chorwacji serial obyczajowy „Velo misto”, opowiadający o życiu mieszkańców Splitu w okresie międzywojennym. Choć serial nie zdobył rozgłosu poza granicami kraju, był niezwykle ważny dla lokalnej tożsamości.

Dużo większy międzynarodowy rozgłos przyniosły Splicie sceny do serialu „Gra o tron”. Podziemia Pałacu Dioklecjana oraz jego pałacowe korytarze zostały wykorzystane jako scenografia do odcinka „Synowie Harpii”, w którym ukazano miasto Meereen. Spacerując po starówce, łatwo poczuć się jak bohater jednej z najgłośniejszych produkcji fantasy ostatnich lat.

UNESCO i starówka w sercu pałacu

Starówka Splitu, zbudowana w obrębie murów pałacu Dioklecjana, została wpisana na prestiżową Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Przyrodniczego UNESCO. To wyróżnienie podkreśla unikalny charakter urbanistyczny miasta, w którym historia i codzienne życie mieszkańców splatają się w niepowtarzalny sposób.

Osioł – symbol Splitu

Mało kto wie, że jednym z najważniejszych symboli Splitu jest... osioł. Zwierzę to darzone jest przez mieszkańców wyjątkowym szacunkiem, ponieważ przez wieki pełniło funkcję głównego środka transportu w trudnym, górzystym terenie Dalmacji. Osioł stał się nie tylko praktycznym pomocnikiem, ale i symbolem uporu oraz pracowitości.

Split – miasto niemal bez zimy

Split cieszy się wyjątkowo łagodnym klimatem śródziemnomorskim. Nawet zimą temperatury rzadko spadają poniżej 0°C, a opady śniegu zdarzają się średnio raz na 30 lat. To sprawia, że miasto jest atrakcyjne do odwiedzania niemal przez cały rok – również poza sezonem letnim.

Egipski akcent w sercu Dalmacji

Spacerując po mieście, można natknąć się nie tylko na ślady kultury rzymskiej, ale także... egipskiej. Przykładem jest oryginalny posąg Sfinksa, który znajduje się przed wejściem do dawnego mauzoleum Dioklecjana. Ten antyczny artefakt, przywieziony z Egiptu w czasach cesarstwa, jest jednym z najlepiej zachowanych elementów starożytnej symboliki w Europie Środkowej.

Źródło: National Geographic Traveler

Nasz ekspert

Łukasz Załuski

Redaktor naczelny „National Geographic Polska” i National-Geographic.pl. Dziennikarz podróżniczy i popularnonaukowy z 20-letnim stażem. Wcześniej odpowiedzialny m.in. za magazyny „Focus”, „Focus Historia” i „Sekrety Nauki”. Uważny obserwator zmieniającego się świata i nowych trendów podróżniczych. Inicjator projektu pierwszej naukowej rekonstrukcji wizerunków władców z dynastii Jagiellonów. Miłośnik tenisa, książek kryminalnych i europejskich stolic.