Nie ma wątpliwości, że Split, podobnie jak Dubrownik, jest jednym z najatrakcyjniejszych bałkańskich miast. Należy jednak wyraźnie podkreślić, że w pierwszym kontakcie, drugie największe miasto Chorwacji może wydać się wielkim rozczarowaniem. Wjeżdżającym do Splitu turystom ukazuje się obraz nudnych i nijakich blokowisk utrzymanych w stylu socjalistycznym, który charakteryzuje całe Bałkany. Gdzie schowały się zabytki, z których słynie to miasto? Spokojnie, stoją tam od najdawniejszych czasów i nigdzie się nie wybierają. Nie można przecież zapomnieć, że Split to wielkie miasto (jak na warunki chorwackie), które zamieszkuje niespełna 200 tys. osób. Znaczna jego część pełni więc funkcję mieszkalną. Wystarczy jednak udać się w kierunku wybrzeża, by na własne oczy zobaczyć wszystko, co rozsławia to miejsce.
Split - najważniejsze informacje
Stolica żupanii splicko-dalmatyńskiej to drugie co do wielkości miasto w Chorwacji (pierwsze miejsce zajmuje Zagrzeb). Split zamieszkuje ok. 189 tys. osób, a wskaźnik gęstości zaludnienia to 2,4/km kw. Obowiązującą walutą jest kuna (HKR), a językiem urzędowym - chorwacki. Nie ma jednak najmniejszego problemu w porozumiewaniu się z miejscową ludnością w języku angielskim, niemieckim lub rosyjskim, a wielu Chorwatów rozumie też niektóre polskie słowa.
Jako mieszkańcy Unii Europejskiej, Polacy nie potrzebują wizy, by przekroczyć chorwacką granicę. Pobyt na podstawie ważnego dowodu osobistego lub paszportu jest możliwy do 90 dni.
Historia Splitu
Pierwsze wzmianki na temat terenów dzisiejszego Splitu dotyczą Aspalathos - starożytnej greckiej osady. Na temat tego miejsca nie ma zbyt wielu informacji - teksty źródłowe skupiają się przede wszystkim na położonej nieopodal Salonie, która wówczas dla kolonizatorów stanowiła o wiele ważniejszy ośrodek.
Rozkwit tego obszaru przypada na drugie stulecie naszej ery, gdy rzymski cesarz Dioklecjan postanowił przenieść na podbite tereny swoją rezydencję. Wybudowano wówczas olbrzymi pałac o charakterze reprezentacyjno-mieszkalnym i zbrojnym. Po śmierci rzymskiego władcy pałac dostał się pod panowanie Bizancjum.
W VII wieku Salona została najechana przez Awarów i Słowian. Mieszkańcy, którzy przetrwali wrogie najazdy, znaleźli schronienie w murach pałacu. Wówczas cesarz Konstans II Brodaty zadecydował o utworzeniu nowego miasta, którego zadaniem było zatrzymanie sił wroga.
W 1420 roku Split znalazł się pod władaniem Republiki Weneckiej. To właśnie w tym okresie nastąpił wielki rozkwit gospodarczy i kulturalny miasta, które w dużej mierze utraciło dawną autonomię.
Po zakończeniu wojen napoleońskich, cała Dalmacja uległa wpływom austriackim. Po I wojnie światowej miasto włączono do granic Królestwa Jugosławii. W 1941 roku Split zajęli Niemcy i przekazali go Włochom. Po zakończeniu wojny, miasto stało się częścią dowodzonej przez Josipa Broz Tito Federacyjnej Ludowej republiki Jugosławii. Od 1991 roku Split jest częścią Chorwacji.
Zabytki w Splicie
Mówiąc Split, myślimy "zabytki". Rzeczywiście, stolica Dalmacji słynie przede wszystkim z zabytkowej architektury, która urzeka pięknem i kunsztem.
Stare Miasto
Zwiedzanie Splitu warto rozpocząć w Starym Mieście, które w zasadzie w całości jest tworzone przez pałac Dioklecjana. Być może nie widać tego na pierwszy rzut oka, ale wynika to wyłącznie z faktu, że mówimy tu o ogromnym obiekcie, którego powierzchnia to ok. 39 tys. m kw! Dzisiejsze uliczki starówki to w praktyce nic innego, jak dawne pałacowe korytarze.
Wewnątrz terenu olbrzymiego obiektu przebiegały 2 ulice, do których prowadziły 4 bramy: Złota, Srebrna, Żelazna oraz Brązowa. U zbiegu ulic mieścił się dziedziniec, obok którego zlokalizowane były cesarskie apartamenty. Część północna mieściła służbę i wojsko, a całość otaczały wysokie na 26 m mury.
Współcześnie na terenie pałacu mieści się 220 kamienic, w których mieszka ok. 3 tys. osób. Znajdziemy tam także liczne kawiarnie, restauracje i inne obiekty handlowo-usługowe.
Złota Brama
Główne wejście do pałacu stanowiła Złota Brama, zlokalizowana w północnej części Starego Miasta. w czasach panowania rzymskiego władcy, charakteryzowała się bogatymi zdobieniami, których pozostałości możemy obecnie podziwiać.
Perystyl
Drogi prowadzące do pałacu krzyżowały się przy głównym dziedzińcu, który dziś stanowi najlepiej zachowany fragment budowli. Jego obwód wyznaczają połączone łukami granitowe kolumny.
Katedra św. Dujama
Jednym z najbardziej charakterystycznych zabytków Starego Miasta jest niska rotunda z wysoką dzwonnicą. Mowa o katedrze św. Dujama. Po zniszczeniu Salony przez słowiańskie plemiona, do pałacu przeniesiono relikwie św. Dujama, które spoczęły w ośmiokątnym mauzoleum. Później w tym miejscu wybudowano katedrę.
Atrakcje Splitu
Zachwycające zabytki i inne piękne obiekty znajdziemy nie tylko na terenie pałacu. Przed Złotą Bramą można podziwiać piękny posąg Grgura Ninskiego. W zachodniej części miasta znajdziemy Voćni trg - dawny plac targowy, który dziś obfituje w nastrojowe kafejki i restauracje. W pobliżu znajduje się piękna Wieża Wenecka - pozostałość po dawnych fortyfikacjach.
Atrakcje dla dzieci w Splicie
Split zapewnia też sporo atrakcji, które spodobają się nie tylko dorosłym, ale i nieco młodszym turystom. Już sam spacer po Starym Mieście będzie dla malców nie lada atrakcją, ale nie można zapominać, że miasto oferuje też kilka pięknych (i dość cichych) plaż, które są wyjątkowo przyjazne rodzinom z dziećmi. W tym miejscu należy wskazać przede wszystkim na piaszczystą plażę Bačvice, żwirową Ovčice (z wyjątkowo łagodnym zejściem) i Firule (która najczęściej jest najmniej zatłoczona).
Atrakcje w okolicy Splitu
Zmęczeni zwiedzaniem zabytków i błogim plażowaniem wczasowicze, mogą udać się na wycieczkę w otaczające miasto góry. Spacer w upalny dzień będzie mocno utrudniony, ale znaczną część trasy da się pokonać samochodem.
Będąc w Splicie, nie można nie zobaczyć ruin dawnej Salony. Znajdziemy tam m.in. pozostałości amfiteatru, pałacu biskupów i bazyliki.
Z czego słynie Split?
Zabytki Splitu rozsławiają to miasto na turystycznej mapie Europy, ale nie można zapomnieć, że stolica żupanii splicko-dalmatyńskiej to przede wszystkim miasto portowe. W mieście znajduje się duży port pasażerski. Warto odwiedzić to miejsce, nie tylko po to, by podziwiać majestatyczne liniowce. Nieopodal znajduje się wyjątkowo nastrojowa promenada.
Kiedy jechać do Splitu?
Na najlepszą pogodę trafimy w lipcu i sierpniu, kiedy średnia temperatura zamyka się w przedziale 26-27 stopni Celsjusza. Całkiem przyjemnie jest też w czerwcu (średnia temperatura wynosi 23 stopnie Celsjusza) i we wrześniu (średnia temperatura to 21 stopni Celsjusza). Poza szczytem sezonu Split jest nieco spokojniejszy (pod względem liczby odwiedzających go turystów), więc jeżeli chcemy uniknąć tłumów, warto wybrać się tam właśnie wtedy. Jeżeli jednak priorytetem jest najlepsza pogoda, lipiec lub sierpień będzie odpowiednim wyborem.
Split - ciekawostki
Ze względu na antyczny charakter starej części miasta, Split często zmienia się w plan filmowy. To tam nakręcono serial obyczajowy "Velo misto", traktujący o przedwojennej historii miasta. Ten tytuł nie zdobył większego rozgłosu poza granicami Chorwacji, jednak w Splicie kręcono też ujęcia do najgłośniejszego serialu ostatnich lat - "Gry o tron". Uliczki, które niegdyś pełniły funkcje pałacowych korytarzy oraz podziemia pałacu Dioklecjana możemy zobaczyć w odcinku "Synowie Harpii".
Wspaniała starówka, którą wyznaczają mury cesarskiego pałacu, doczekała się wpisu na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturalnego i Przyrodniczego UNESCO.
Jednym z najważniejszych symboli miasta jest osioł. Mieszkańcy Splitu darzą to zwierzę wielkim szacunkiem, głównie ze wzglądu na fakt, że w dawnych czasach to właśnie osły były "końmi pociągowymi" dla transportu w górach Dalmacji.
Split słynie z dobrej pogody. Nawet zimą temperatura nie spada tam poniżej 0 stopni Celsjusza, a opady śniegu notuje się tam średnio raz na 30 lat.
W Splicie znajdziemy nie tylko wpływy kultury rzymskiej, ale i egipskiej. Przykładem niech będzie posągi Sfinksa. Jeden z nich jest ozdobą wejścia do grobu cesarza.
