Lista UNESCO. Od Machu Picchu po Wielką Rafę Koralową

Spis treści:

1. Jak miejsce trafia na Listę UNESCO?
2. Lista UNESCO w liczbach – które kraje dominują?
3. Lista UNESCO w Polsce
4. Miejsca, które mogą trafić na Listę UNESCO
5. Najciekawsze miejsca na liście UNESCO

Lista Światowego Dziedzictwa UNESCO powstała, aby chronić te miejsca na Ziemi, które mają wyjątkową wartość kulturową i przyrodniczą, a co za tym idzie, zasługują na ochronę dla przyszłych pokoleń. Pierwsza lista została ogłoszona w 1972 roku. Stanowiła część Konwencji UNESCO w sprawie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego. Do dziś do zestawienia trafiło ponad 1200 obiektów. Wśród nich m.in. piramidy w Egipcie, tajemnicze ruiny Angkor Wata także dziewicze krajobrazy Galápagos czy Wielka Rafa Koralowa. Kryteria wyboru są jasne. Wyróżnione miejsce powinno mieć odznaczać się wysoką wartością historyczną, artystyczną lub przyrodniczą.

Jak miejsce trafia na Listę UNESCO?

Proces wpisania miejsca na Listę UNESCO nie jest prosty i może trwać wiele lat. W pierwszym kroku państwo zgłaszające musi stworzyć tzw. listę informacyjną, na której umieszcza potencjalne kandydatury. Następnie przygotowywany jest wniosek zawierający szczegółowe uzasadnienie wartości i unikatowości miejsca oraz plan zarządzania jego ochroną.

Wniosek – w zależności od charakteru zgłaszanego miejsca – ocenia Międzynarodowa Rada Ochrony Zabytków i Miejsc Historycznych (ICOMOS) lub Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN). Ostateczną decyzję podejmuje Komitet Światowego Dziedzictwa UNESCO na corocznym posiedzeniu. Wpis na listę to oczywiście prestiż, ale także zobowiązanie do ochrony i zachowania miejsca dla przyszłych pokoleń.

Lista UNESCO w liczbach – które kraje dominują?

Nie wszystkie kraje mogą pochwalić się jednakową liczbą miejsc na Liście Światowego Dziedzictwa UNESCO. Oto 5 państw z największą liczbą wpisów:

1. Włochy – 60 miejsc (m.in. Koloseum, Wenecja, Dolomity),
2. Chiny – 59 miejsc (m.in. Wielki Mur Chiński, Zakazane Miasto, rezerwat przyrody Jiuzhaigou),
3. Niemcy – 54 miejsc (m.in. Katedra w Kolonii, Park Mużakowski, Wyspa Muzeów w Berlinie),
4. Hiszpania – 50 miejsc (m.in. Alhambra, Sagrada Família, Droga św. Jakuba)
5. Francja – 49 miejsc (Wersal, Mont-Saint-Michel, Dolina Loary)

Polska znajduje się na 19. pozycji z 17 miejscami wpisanymi na listę.

Ciekawostką jest, że najwięcej wpisów przybyło w 2000 roku. Wówczas aż 61 nowych miejsc zostało wyróżnionych i trafiło na listę UNESCO.

– Lista daje państwom poczucie większego znaczenia, dumy, że jest się na niej reprezentowanym – tłumaczy w rozmowie z Agnieszką Michalak. Tomasz Orłowski, były ambasador we Włoszech i Francji, były sekretarz generalny Polskiego Komitetu ds. UNESCO. Całego odcinka podcastu można posłuchać na naszej stronie.

Lista UNESCO w Polsce

Polska może być dumna ze stosunkowo wielu obiektów wpisanych na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Pierwsze polskie wpisy pojawiły się już w 1978 roku, a wśród nich znalazły się: Kopalnia Soli w Wieliczce i historyczne centrum Krakowa.

Obecnie 17 miejsc z naszego kraju znajduje się na liście. Oto pełna lista polskich miejsc na liście UNESCO:

1. Historyczne Centrum Krakowa
2. Królewskie Kopalnie Soli w Wieliczce i Bochni
3. Auschwitz-Birkenau. Niemiecki nazistowski obóz koncentracyjny i zagłady (1940–1945)
4. Puszcza Białowieska
5. Stare Miasto w Warszawie
6. Stare Miasto w Zamościu
7. Średniowieczny zespół miejski Torunia
8. Zamek krzyżacki w Malborku
9. Kalwaria Zebrzydowska: manierystyczny zespół architektoniczny i krajobrazowy oraz park pielgrzymkowy
10. Kościoły Pokoju w Jaworze i Świdnicy
11. Drewniane kościoły południowej Małopolski – Binarowa, Blizne, Dębno, Haczów, Lipnica Murowana, Sękowa
12. Park Mużakowski
13. Hala Stulecia we Wrocławiu
14. Drewniane cerkwie w polskim i ukraińskim regionie Karpat
15. Kopalnia rud ołowiu, srebra i cynku w Tarnowskich Górach oraz system gospodarowania wodami podziemnymi
16. Krzemionkowski region pradziejowego górnictwa krzemienia pasiastego
17. Pradawne i pierwotne lasy bukowe Karpat i innych regionów Europy

Co ciekawe, Puszcza Białowieska i Park Mużakowski są jednymi z nielicznych transgranicznych obiektów UNESCO, współdzielonymi odpowiednio z Białorusią i Niemcami. Podobnie jak w innych krajach polskie miejsca wpisane na Listę UNESCO to nie tylko cenne skarby kultury, ale także delikatne ekosystemy. Każde z tych miejsc wymaga szczególnej ochrony zarówno przed działalnością człowieka, jak i przed upływem czasu.

Miejsca, które mogą trafić na Listę UNESCO

Co roku pojawiają się spekulacje na temat nowych wpisów na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Wiele obiektów jest zgłaszanych do oceny i oczekuje na swoją szansę, aby zostać uznanym za dziedzictwo ludzkości. Wśród miejsc, które mają duże szanse na wpis, często wymienia się historyczne i przyrodnicze „perełki” o wyjątkowym charakterze. Jednym z miejsc często wymienianych w tym kontekście jest Dolina Śmierci w Kalifornii (USA) – krótki opis.

W Europie na wyróżnienie czeka średniowieczna starówka w Gandawie (Belgia), której architektura może konkurować z wieloma miastami już obecnymi na liście. Afryka również ma swoich kandydatów, wśród nich park narodowy Delta Okavango (Botswana) z niezwykle cennym ekosystemem delty rzeki pełnej dzikiej fauny i flory.

Nie brakuje też kandydatów z Polski. W styczniu 2025 roku Burmistrz Ciechocinka wraz z Marszałkiem Województwa Kujawsko-Pomorskiego podpisali dokumenty zgłaszające zespół zabytkowych obiektów – warzelni soli, tężni oraz fontanny „Grzybek” – do wpisania na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Wpis ten stanowiłby ogromne wyróżnienie dla Ciechocinka, znanego od lat jako uzdrowisko o wyjątkowych walorach kulturowych i przyrodniczych.

Najciekawsze miejsca na liście UNESCO

Niektóre miejsca UNESCO wciąż tętnią życiem, inne to już opuszczone ruiny. Wśród najciekawszych zamieszkanych miejsc na Liście UNESCO warto wymienić:

• Wielki Kanał w Chinach – jedna z najstarszych dróg wodnych świata, codziennie pokonywana przez tysiące ludzi.
• Dżajpur, Indie – różowe miasto o niezwykłej architekturze, gdzie nowoczesność przenika się z historią.
• Trulli w Alberobello, Włochy – białe domki z kamienia zamieszkane przez lokalną społeczność.
• Sana, Jemen – jedno z najstarszych miast świata, którego wielopiętrowe domy są świadectwem architektury islamskiej.
• Góreckie Stare Miasto, Czechy – zabytkowe centrum Pragi z gotyckimi i barokowymi budowlami, pełne turystów i mieszkańców.
• Cartagena, Kolumbia – kolonialne miasto otoczone murami obronnymi, pełne życia, muzyki i kolorowych fasad.
• Chefchaouen, Maroko – słynne niebieskie miasto u podnóża gór Rif, które przyciąga podróżników wyjątkowym klimatem.
• Lamu, Kenia – starożytne miasto suahili, gdzie życie toczy się jak przed wiekami, a transport odbywa się na osłach i łodziach dhow.
• Wenecja, Włochy – miasto na wodzie, pełne kanałów i mostów, wciąż zamieszkane mimo narastających wyzwań związanych z turystyką i zmianami klimatu.
• Luang Prabang, Laos – dawna stolica królestwa, gdzie buddyjskie świątynie, kolonialna architektura i codzienne rytuały mnichów tworzą wyjątkową atmosferę.

Źródło: National Geographic Polska