Rzymscy mistrzowie stworzyli wiele unikalnych rozwiązań, które zrewolucjonizowały budownictwo. Znaczna część niezwykłego dorobku antycznych Rzymian przetrwała do dziś w formie zabytków dawnej architektury. To właśnie te budowle starożytnego Rzymu stanowią jedną z największych atrakcji turystycznych Wiecznego Miasta i całych Włoch.
Innowacje w budownictwie są jednym z największych osiągnięć starożytnych Rzymian. Niepowtarzalny styl wyrażał coś więcej niż tylko chęć stworzenia funkcjonalnych obiektów. Właściwie każda budowla w Wiecznym Mieście obrazowała niezwykłą wrażliwość artystyczną rzymskich architektów i podkreślała potęgę wielkiego imperium. Jakiego typu budowle wznosili starożytni Rzymianie?
Czym charakteryzowały się rzymskie budowle?
W dziedzinie budownictwa, Rzymianie mogli poszczycić się niezwykłymi osiągnięciami. To właśnie oni przekształcili urbanistykę w prawdziwą sztukę. Prawdą jest, że w rzymskiej architekturze są widoczne wzorce zaczerpnięte z innych kręgów kulturowych. Od Greków przejęli plany świątyń, układ teatru, porządek joński, dorycki i koryncki. W rzymskiej sztuce budowlanej uwidacznia się też wyraźna inspiracja architekturą Etrusków, przede wszystkim w kwestii przyjęcia porządku toskańskiego i portyku, który podkreślał wejścia do budowli.
Nie zapominajmy jednak, że architektura rzymska nie opierała się wyłącznie o wpływy zewnętrzne. To właśnie starożytnym Rzymianom zawdzięczamy wynalezienie betonu i zaprawy. W dorobku mistrzów z Wiecznego Miasta znalazły się też inne rozwiązania - kopuła, łuk, sklepienia kolebkowe, pilaster i porządek kompozytowy.
Co stosowali Rzymianie przy wznoszeniu budowli? Kluczową rolę odgrywały wymienione wcześniej elementy - kopuły, sklepienia kolebkowe i łuki. Rzymską architekturę charakteryzuje niebywały rozmach. O ile Grecy wynosili na piedestał przede wszystkim świątynie, tworzone ku czci bóstw, to niebanalny styl, w którym uwidacznia się dbałość o każdy detal, był typowy dla każdego rzymskiego obiektu. Takie podejście przełożyło się na wyraźną proporcjonalność budynków i innych obiektów budowlanych. Najsłynniejsze z nich wymieniamy poniżej.
Akwedukt Pont-du-Gard
Zestawienie obejmujące najwspanialsze budowle starożytnego Rzymu otwiera obiekt położony w granicach Francji. Akwedukt Pont-du-Gard to jedna z najbardziej imponujących pamiątek, które dziś przypominają o potędze dawnego Cesarstwa Rzymskiego. Budowa 50-kilometrowego kanału rozpoczęła się w 15 r. p.n.e. Obiekt ukończono prawdopodobnie na początku II połowy I w. n.e. Akwedukt miał dostarczać wodę do rzymskiej kolonii Nemausus.
Przeszkodą na trasie podziemnej konstrukcji okazała się rzeka Gard. Aby ją pokonać, rzymscy inżynierowie wznieśli trójpoziomowy most, który pozwolił na zachowanie najbardziej optymalnej trasy biegu kanału. Pierwotnie ta część akweduktu mierzyła 360 metrów. Do dziś zachował się imponujący, 275-metrowy fragment konstrukcji.
Panteon
Kolejny obiekt na naszej liście to najlepiej zachowana pamiątka po starożytnym Rzymie. Pierwszy Panteon wzniesiono na Polu Marsowym w latach 27-25 p.n.e. Budynek powstały z polecenia Marka Agrypy spłonął podczas jednego z wielkich pożarów. Kolejny obiekt powstał w czasach panowania cesarza Domicjana, jednak i tę budowlę pochłonął ogień (w 110 roku). Trzecia świątynia, którą możemy podziwiać do dziś, została wybudowana w czasie rządów cesarza Trajana. Zakończenie prac jest datowane na 125 r.
Jakie było przeznaczenie Panteonu? To wyjaśnia sama nazwa, która wywodzi się od greckiego słowa Panthea, co oznacza "świątynia wszystkich bogów". W murach tej niezwykłej budowli oddawano cześć dwunastu bóstwom olimpijskim oraz urzędującemu cesarzowi. Istnieje jednak przypuszczenie, że w czasach Hadriana, w gmachu odbywały się zgromadzenia, publiczne wysłuchania i sprawy sądowe.
Forum Romanum
Kolejny fascynujący obiekt na naszej liście - Forum Romanum (Forum Magnum) - jest najstarszym placem miejskim w Rzymie. Zanim rozpoczęła się budowa tego obiektu, niewielka dolinka położona między Wzgórzami Kapitolińskimi i Palatynem była pokryta bagnami. Dopiero budowa kanału odwadniającego - Cloaca Maxima - w VII w. p.n.e. pozwoliła zagospodarować ten teren.
W czasach imperialnych, Forum Romanum stanowiło centrum religijnych i świeckich ceremonii. Toczyło się tam także życie publiczne, organizowane były walki gladiatorów i publiczne procesy. Pierwsze budowle wzniesiono w czasie panowania Tarkwiniusza Pysznego. Większość struktur, takich jak świątynie, rynki, banki i łaźnie, wybudowano jednak na polecenie Juliusza Cezara i Oktawiana Augusta.
Ara Pacis
Na naszej liście nie mogło zabraknąć jednego z najwspanialszych przykładów monumentalnej rzeźby z czasów wczesnego cesarstwa. Ara Pacis, czyli Ołtarz Pokoju, został wzniesiony na cześć Oktawiana Augusta - cesarza, który zakończył okres krwawych wojen domowych.
W 13 r. p.n.e. rzymski senat przegłosował budowę monumentu ofiarnego dla władcy, który powracał do cesarstwa po 3-letniej nieobecności. Ołtarz stanął na Polu Marsowym, a jego budowa trwała trzy i pół roku.
Łuk Tytusa
Kolejna wspaniała budowla w naszym zestawieniu to słynny Łuk Tytusa. Budowa pomnika ku chwale cesarza Tytusa i jego ojca Wespazjana rozpoczęła się w 81 roku i trwała 15 lat. Obiekt wzniesiony przy via Sacra legitymuje się wysokością 15 metrów, szerokością 8 metrów i głębokością 3 metrów. Jednoprzelotową konstrukcję o czterech kolumnach wzniesiono z białego marmuru, zgodnie z założeniami porządku korynckiego.
Domus Aurea
Architektura Starożytnego Rzymu była przepełniona przepychem, czego najlepszym przykładem jest Domus Aurea, czyli Złoty Dom Nerona. To właśnie tam niesławny cesarz spędził ostatni dzień swojego życia.
Budowa wspaniałego pałacu rozpoczęła się w 64 r. i od razu spotkała się z protestami ze strony mieszkańców Rzymu. Prace przerwano tuż po śmierci despotycznego władcy. Do naszych czasów przetrwały jedynie pozostałości odkryte w toku prac wykopaliskowych i starożytne opisy kompleksu wzorowanego na miejskiej willi.
Willa Hadriana
Kolejnym punktem naszej wycieczki jest najrozleglejsza zabudowa pałacowa, wzniesiona w okresie starożytności. Willa Hadriana została zbudowana w Tivoli, w latach 118-134. Pierwotnie mogła zajmować obszar od 80 do 300 hektarów. Do dziś zachowały się ruiny zajmujące 56 hektarów.
Letnia rezydencja cesarza Hadriana składała się z zespołu budowli, które były połączone podziemnymi korytarzami. Te były przeznaczone dla służby i niewolników, którzy mieli być niewidoczni dla gości odwiedzających obiekt.
Teatr Marcellusa
Jedyny teatr rzymski, który przetrwał do naszych czasów, został wzniesiony w I w. p.n.e., na Polu Marsowym. To miejsce wybrał sam Juliusz Cezar, jednak po śmierci władcy przerwano prace budowlane. Wznowiono je na polecenie Oktawiana Augusta, który zadedykował budowlę swojemu zmarłemu siostrzeńcowi Markowi Klaudiuszowi Marcellusowi. Budowla składa się z trzech kondygnacji. Pierwsze piętro zorganizowano w porządku doryckim, drugie - w jońskim, a trzecie - w korynckim. Zdaniem ekspertów, teatr mógł zmieścić od 10 tys. do 14 tys. widzów.
Katakumby świętego Kaliksta
Wśród rzymskich budowli, na szczególne wyróżnienie zasługuje podziemny obiekt, będący swego rodzaju opozycją wobec pogańskich budowli. Katakumby świętego Kaliksta, których budowa rozpoczęła się w II w. n.e., stanowiły część rzymskich katakumb - podziemnych cmentarzy żydowskich i chrześcijańskich, a także miejsca spotkań rzymskich chrześcijan. Pochowano tam około pół miliona osób, w tym szesnastu papieży. Nazwa tego obiektu pochodzi od imienia diakona, któremu papież Zefiryn powierzył administrację cmentarza.
Termy Karakalli
Największe zachowane do dziś łaźnie powstały w 216 roku. Zdaniem ekspertów, Termy Karakalli mogły zmieścić jednocześnie aż 1500 osób! Monumentalny kompleks znajduje się na południowy wschód od centrum Starożytnego Rzymu. Pod względem powierzchni, Termy Karakalli ustępowały jedynie nieistniejącym już Termom Trajana.
Koloseum
Nasze zestawienie zamyka największa ikona Rzymu - słynny Amfiteatr Flawiuszów, na arenie którego rozgrywały się krwawe igrzyska i mordy chrześcijan. Koloseum powstawało w latach 72-80. Inicjatorem inwestycji był cesarz Wespazjan - założyciel dynastii Flawiuszów. Władca nie doczekał otwarcia obiektu. Jego dzieło kontynuował cesarz Tytus, który w ramach inauguracji zorganizował 100-dniowe igrzyska.
Długość eliptycznej budowli to 188 m, a jej szerokość wynosi 156 m. W obwodzie, amfiteatr mierzy 524 m, a jego wysokość to 48,5 m. Część przeznaczona dla widowni mogła zmieścić do 50 tys. osób.
