Kochasz chipsy? Naukowcy sprawdzają, dlaczego o 45% zwiększają zachorowalność na raka

Pojawia się coraz więcej dowodów, że chipsy ziemniaczane i wysoko przetworzone przekąski nie są tak niewinną przyjemnością, jaką mogłyby się wydawać, a zastrzyk kalorii i wpływ na wagę to tylko najmniejsza z ich wad. Mamy dowody na to, że regularne spożywanie takich produktów może mieć poważne konsekwencje zdrowotne i drastycznie zwiększać ryzyko rozwoju nowotworów. Wyniki wieloletnich badań otwierają oczy i są alarmujące dla łasuchów (czyli wszystkich nas).

Jedzenie przekąsek a rak jelita grubego

Rak jelita grubego dawniej był kojarzony z podeszłym wiekiem, ale obecnie zapadają na niego coraz częściej osoby poniżej 50. roku życia. Przyczyna tego trendu nie jest jasna, jednak zespół naukowców z Mass General Brigham sugeruje jego istotny związek z żywnością wysoko przetworzoną.

Badacze przeanalizowali diety i wyniki badań endoskopowych prawie 30 000 kobiet na przestrzeni 24 lat. Odkryli, że uczestniczki badania, które deklarowały spożywanie najwyższych poziomów żywności wysoko przetworzonej, miały nawet o 45% wyższe ryzyko rozwoju gruczolaków, które mogą być prekursorami wczesnego raka jelita grubego, niż te spożywające najmniej. Wyniki opublikowano w czasopiśmie „JAMA Oncology”.

Uczestniczki badania spożywały średnio 5,7 porcji żywności wysoko przetworzonej dziennie. Stanowiło to 35% całkowitej dziennej dawki kalorii – nieco mniej niż wynosi średnia krajowa w Stanach Zjednoczonych.

Ile żywności wysoko przetworzonej można jeść?

– Zwiększone ryzyko wydaje się być dość liniowe. To oznacza, że im więcej spożywasz żywności wysoko przetworzonej, tym większe prawdopodobieństwo, że doprowadzi to do polipów jelita grubego – mówi dr Andrew Chan, jeden z autorów badania. Co ciekawe, nie wykazano związku pomiędzy spożyciem chipsów a występowaniem zmian ząbkowanych, innego rodzaju prekursora raka jelita grubego, który jednak rozwija się wolniej i rzadziej jest złośliwy.

Czemu chipsy powodują nowotwory?

Wysoko przetworzone jedzenie charakteryzuje się znaczną ilością substancji chemicznych i technologicznych dodatków, których celem jest poprawa smaku, tekstury i trwałości produktu. Chipsy ziemniaczane powstają najczęściej poprzez smażenie w głębokim tłuszczu w bardzo wysokiej temperaturze, a podczas tego procesu dochodzi do powstawania akrylamidu – związku o potwierdzonym działaniu rakotwórczym. Uszkadza on DNA i sprzyja mutacjom komórkowym, co zwiększa ryzyko transformacji nowotworowej komórek.

Chipsy to jednak nie tylko akrylamid, który powstaje podczas smażenia. Wysoka zawartość tłuszczów trans obciąża organizm, zwiększając ryzyko nie tylko nowotworów, ale także chorób serca. W ich składzie – tak jak składzie innych przetworzonych przekąsek – znajdziemy także różnorodne dodatki chemiczne, np. wzmacniacze smaku, konserwanty, sztuczne barwniki. Chociaż jednorazowo nie zrobią nam one krzywdy, to ich regularne spożycie może mieć katastrofalne skutki.

Złośliwy rak jelita grubego nie jest powodowany wyłącznie dietą

Naukowcy ostrzegają, że dieta nie jest pełnym wyjaśnieniem tendencji do wczesnego zapadania na raka jelita grubego. W szpitalach spotkać można sporo pacjentów z tym schorzeniem, którzy odżywiają się bardzo zdrowo. Żywność wysoko przetworzona nie wyjaśnia więc w pełni wzrostu zapadania na złośliwe odmiany raka, a naukowcy wciąż pracują nad lepszym zrozumieniem choroby.

Nie ulega jednak wątpliwości, że istnieje związek przyczynowo-skutkowy. Udowodniło go przytoczone wyżej szeroko zakrojone badanie. – Jedną z mocnych stron naszego badania było to, że dysponowaliśmy szczegółowymi informacjami na temat innych czynników ryzyka raka jelita grubego u uczestników, takich jak wskaźnik masy ciała (BMI) , cukrzyca typu 2 i niskie spożycie błonnika. Nawet po uwzględnieniu wszystkich tych czynników ryzyka, związek ze spożyciem żywności wysoko przetworzonej nadal się utrzymywał – mówi dr Chan. Niektóre przekąski mogą być jednak bardziej szkodliwe niż inne, a obecnie trwają prace nad ich wskazaniem.

Źródło: JAMA Oncology

Nasz autor

Jonasz Przybył

Redaktor i dziennikarz związany wcześniej m.in. z przyrodniczą gałęzią Wydawnictwa Naukowego PWN, autor wielu tekstów publicystycznych i specjalistycznych. W National Geographic skupia się głównie na tematach dotyczących środowiska naturalnego, historycznych i kulturowych. Prywatnie muzyk: gra na perkusji i na handpanie. Interesuje go historia średniowiecza oraz socjologia, szczególnie zagadnienia dotyczące funkcjonowania społeczeństw i wyzwań, jakie stawia przed nimi XXI wiek.