Osiemdziesiąte urodziny bajki o Muminkach. Śladami fikcyjnych istot Tove Jansson w prawdziwym świecie

Powiedzenie, że bajki wymyślone przez fińską pisarkę Tove Jansson zdobyły światową popularność, byłoby eufemizmem. W rzeczywistości Muminki stały się elementem popkultury, reprodukowanym w późniejszych latach poprzez filmy, komiksy czy ubrania.

Bajka stanowi prawdziwe dziedzictwo kraju ze stolicą w Helsinkach, tym bardziej, że fantastyczna dolina, w której mieszkają bohaterowie powieści, jawnie odnosi się do fińskich krajobrazów. Okrągły osiemdziesiąty jubileusz bohaterów to idealny moment, aby przyjrzeć się, gdzie we współczesnym świecie można znaleźć ślady tych bajkowych istot.

Archipelag z bajek

W powieściach Tove Jansson możemy dostrzec inspiracje fińską przyrodą. Archipelag, który otacza wybrzeże Finlandii, składa się 179 584 mniejszych i większych wysp. Na jednej z nich – Klovharun, fińska autorka spędzała wakacje przez 30 lat swojego życia, mieszkając tam ze swoją partnerką Tuulikki Pietilä. To ta kobieta stała się inspiracją do powstania postaci rybaczki Too Tiki. Klovharu to bardzo kameralna wysepka pełna kamieni, zamieszkana przez mewy i inne morskie zwierzęta. Pośrodku niej, fińska autorka wzniosła 1964 roku chatkę, która stoi na wyspie do dziś. Obecnie, w trosce o Klovharun, przebywanie na wyspie musi się odbywać w sposób minimalnie ingerujący w środowisko.

Archipelag poza naturą skrywa jeszcze inne elementy występujące w bajkach o trollach z doliny. W trakcie rejsu po poszczególnych wyspach można dostrzec wiele latarni morskich, których wygląd był inspiracją do powstania książki „Tatuś Muminka i morze”. Największe skojarzenia z fikcyjnym budynkiem budzić może latarnia z wyspy Söderskär, na którą da się dostać promem z Helsinek. Odizolowana wieża idealnie oddaje spokój i połączenia człowieka z naturą – wartości, które niesie za sobą książka Jansson.

Fińskie zwyczaje w Dolinie Muminków

Inspiracje wykorzystywane przy pisaniu książki wykraczały poza fińskie pejzaże. W powieści bardzo ważne miejsce zajmują zwyczaje i tradycje obchodzone na co dzień w tym kraju. Jednym z nich jest Midsommar, obchodzone w trakcie najdłuższego dnia roku. Muminki, tak jak ludzie, uplatały tego dnia wianki, rozpalały ogniska i świętowały do godzin nocnych.

Innym elementem tradycji zapożyczonym przez Tove Jansson są fińskie potrawy. Kuchnia bohaterów książki – zupełnie jak Finów i Finek – opierała się na zrównoważonym pozyskiwaniu dóbr natury. Trolle odżywiały się więc m.in. rybami, owocami i grzybami. W 2010 roku powstała nawet książka kucharska, zawierająca przepisy inspirowane kuchnią Mamy Muminka.

Gdzie jeszcze można zobaczyć Muminki?

Dla spragnionych kontaktu z Muminkami w Finlandii istnieje mnóstwo miejsc nawiązujących do tych fikcyjnych istot. Najpopularniejsze z nich to: Muzeum Muminków w Tempere oraz park rozrywki Moominworld na wyspie koło miasta Naantali. Każde z tych miejsc oferuje liczne atrakcje dla fanów bajkowych stworzeń i samej autorki, Tove Jansson. W parku rozrywki można zobaczyć odwzorowaną scenerię z książek wraz z kultowym domem rodziny Muminków.

W Finlandii znajdziemy też mnóstwo innych, mniej znanych miejsc związanych z Doliną Muminków. W Helsinkach możemy na przykład napić się kawy w muminkowej kawiarni lub zrobić zakupy w specjalnym sklepie. W miejscowości Leppävirta znajduje się z kolei sztuczna lodowa jaskinia pełna bajkowych postaci wykutych w zamrożonej wodzie. Mnogość atrakcji rodzi pytanie o granice wykorzystywania kulturowego dorobku w celach turystycznych. Na szczęście miejsca związane z naturą, z której inspiracje czerpała Jansson, pozostają wolne od komercjalizacji, chroniąc pierwotne środowisko.

Ślady Muminków poza Finlandią

Muminki to element ogólnoświatowej popkultury. Nic dziwnego, że obiekty nawiązujące do tych bajkowych istot powstają w przeróżnych zakątkach kuli ziemskiej. Bohaterów Tove Jansson dostrzeżemy choćby w japońskim mieście Hannō, gdzie powstał park rozrywki Moomin Valley Park. Lokalizacja nie może dziwić, gdyż kraj „kwitnącej wiśni” stanowi jedno z największych skupisk fanów fińskiej powieści. Japończycy produkowali nawet ekranizacje tekstów Jansson.

Sklepy i kawiarnie nawiązujące do Muminków znajdziemy w takich krajach, jak Polska, Japonia, Chiny czy Tajlandia. Pokazuje to tylko jak ważnym, w skali całego świata, produktem są postacie, które 80 lat temu wyszły spod pióra Tove Jansson.

Źródła: National Geographic Polska, Moomin

Nasz autor

Olaf Kardaszewski

Absolwent Instytutu Stosowanych Nauk Społecznych na Uniwersytecie Warszawskim. Obecnie student magisterskiego kierunku Studiów Miejskich na tej samej uczelni. Interesuje się społecznymi i kulturowymi aspektami zmieniającego się świata, o czym chętnie pisze w swoich pracach. Współprowadzący projekt „Podziemna Warszawa” w National Geographic Polska. Uwielbia podróże, w trakcie których zawsze stara się obejrzeć mecz lokalnej drużyny piłkarskiej.