Midsommar – od wierzeń ludowych do ekranów kin. Co wiemy o skandynawskim przesileniu letnim?
W roku 2019 do kin trafił film „Midsommar. W biały dzień”, przedstawiający szwedzką tradycję w niezwykle oryginalny sposób. Charakter święta pełnego kwiatów, muzyki i zabawy w połączeniu z horrorem od początku zszokował i przyciągnął widzów z całego świata. Jak w rzeczywistości wygląda święto będące pierwowzorem dla obrazu, w którym zakochały się miliony odbiorców?
- Olaf Kardaszewski
Spis treści:
Słowo Midsommar w dosłownym tłumaczeniu oznacza „środek lata”. Święto odbywa się jednak w trakcie przesilenia letniego (około 21 czerwca), a nie, jak mogłaby sugerować nazwa, w trakcie kalendarzowego środka lata. Wybór daty wydarzenia wiąże się z najdłuższym dniem w roku, który przypada na czas przesilenia. Wtedy to następuje maksymalne wychylenie osi obrotu Ziemi w kierunku Słońca, a na półkuli północnej notuje się tzw. białą noc. Aura niekończącego się dnia nadaje Midsommar unikatowy charakter, który jest kluczową cechą tej skandynawskiej uroczystości.
Korzenie Midsommar
Najważniejszym symbolem przesilenia letniego jest Majstång (słup majowy), czyli drewniany pal przyozdabiany kwiatami, który stawiany jest w centralnym miejscu wioski na czas święta. Korzenia słupa wywodzą się jeszcze z pogańskich tradycji ludów germańskich, kiedy to w Niemczech i Anglii był elementem majowego rytuału agrarnego, mającego zapewnić płodność ziemi. W Szwecji nabrał on symboliki życia, odrodzenia i płodności, którą Majstång miał zwiastować świętującym. W tradycji wokół słupa rozpalano ogniska, czemu towarzyszyły rytuały taneczne i śpiewy mające na celu odpędzenie złych mocy.
Do religijnej transformacji święta doszło w XIV w., kiedy Kościół katolicki ustanowił 21 czerwca dniem narodzin św. Jana Chrzciciela. Ruch ten wpisywał się w strategię chrystianizacji pogańskich terenów, których obrzędy miały zostać zaanektowane przez liturgiczną interpretację narzuconą przez Kościół. W ten sposób rozpalane ogniska nabrały nowego znaczenia – świateł Chrystusa oraz religijnej gorliwości św. Jana Chrzciciela. Mimo tych religijnych praktyk w wielu miejscach obchody Midsommar przetrwały w swoim oryginalnym kształcie zachowując np. element Majstång.
Midsommar współcześnie
Do formalizacji instytucjonalnej święta doszło w 1953 roku. Wtedy szwedzki parlament zdecydował o przesunięciu obchodów z dotychczasowej daty na piątek przypadający między 19 a 25 czerwca. Miało to umożliwić ludziom dłuższe weekendy i łatwiejszą organizację wyjazdów. Święto co prawda utraciło swój religijny charakter, jednak nadal jest powszechnie obchodzone przez szwedzkie rodziny.
Znane od wieków elementy Midsommar, takie jak Majstång lub kwieciste stroje, są wciąż popularnymi praktykami tego dnia w Szwecji. Istotną częścią przesilenia letniego jest również kuchnia związaną z celebracją tego święta. Do najważniejszych dań należą: różne rodzaje marynowanego śledzia, gotowane młode ziemniaki z koperkiem, kwaśną śmietaną i szczypiorkiem. Tradycyjnym dodatkiem do posiłku jest schnapps, czyli wysokoprocentowy napój alkoholowy, który na Midsommar zostaje przyprawiony ziołami i aromatycznymi roślinami.
Święto stanowi również oznakę symbiozy pomiędzy człowiekiem, a naturą. Liczne kwiaty symbolizujące przebudzenie i życie natury w połączeniu z tradycyjnym chodzeniem boso po rosie są świadectwem ludzkiej miłości do otaczającej przyrody. Elementy folkloru, które przetrwały do dzisiaj wciąż kształtują to, w jaki sposób obchodzone jest Midsommar.
Midsommar na świecie
Wraz z popularyzacją święta, która związana jest chociażby z premierą filmu „Midsommar. W biały dzień” doszło do globalnego zainteresowania szwedzką tradycją. W krajach, które wcześniej w swojej tradycji nie miały tego typu obrzędów (np. Stany Zjednoczone, Kanada, Australia) zaczęto obchodzić czerwcową uroczystość. Wydarzenia te są głównie organizowane przez szwedzką diasporę, jednak przyciągają swoim unikatowym charakterem także innych mieszkańców krajów.
W innych narodach europejskich święto związane z przesileniem letnim ma również swoje miejsce w krajowym kalendarzu. W Finlandii obchodzi się np. Juhannus, w trakcie którego również rozpalane są ogniska. Tradycję związane z ogniem popularne są również w Norwegii i Danii w trakcie Sankthansaften.
Źródła: Sweden.se, pressglobal.pl
Nasz autor
Olaf Kardaszewski
