1410 rok to pamiętna data w historii naszego kraju. Doszło wówczas do jednej z najsłynniejszych bitew. Na polach pod miejscowością Grunwald starły się połączone siły Korony i Litwy z wielką armią zakonu krzyżackiego. Była to nie tylko największa bitwa w Polsce, ale jedna z największych w historii średniowiecznej Europy.
Kim był Zyndram z Maszkowic?
Po stronie polskiej walczyło 50 chorągwi z królestwa, Mazowsza, Płocka, Bełzu, Podola, Mołdawii oraz najemnicy czescy oraz 40 chorągwi litewskich. W sumie ok. 29 tys. żołnierzy. Wśród nich był rycerz Zyndram z Maszkowic. Według kronikarza Jana Długosza 6 dni przed bitwą został mianowany przez króla Władysława „dowodzącym wyprawą wojenną”, czyli officium principis militae. Życzeniem króla było, aby małopolski Niemiec rozstawiał przed bitwą pod Grunwaldem chorągwie skrzydła polskiego.
Kim jednak był Zyndram z Maszkowic? O rycerzu wiadomo niewiele. Nie wiemy, kiedy się urodził, natomiast znana jest data jego śmierci. Zmarł na pewno przed 5 czerwca 1414 roku. Długosz w jednym ze swych tekstów podał trop, który wskazuje genealogię Zyndrama. Kronikarz podawał, że posiadał w herbie „Słońce".
Skąd pochodził Zyndram z Maszkowic?
Pochodził z mieszczańskiej rodziny. Jego imię wskazywało pochodzenie zachodnioeuropejskie, a zwłaszcza niemieckie. Imiona Sintrammus, Sinthram, Sindram znane były w Niemczech, choć nie były popularne w średniowieczu. Ród Zyndrama jest w Polsce przełomu XIV i XV wieku mało znany. Historycy w przeszłości uznali, że rycerz jest jego jedynym przedstawicielem w Koronie.
Najstarsze wzmianki źródłowe o Zyndramie z Maszkowic pochodzą z 1388 roku. Jego imię pojawia się w aktach sądu leńskiego bieckiego. Historycy zwracają uwagę na fakt, iż w akcie z datą 2 czerwca pewien sołtys imieniem Piotr powierza Zyndramowi prowadzenie swojej sprawy.
Co ciekawe, z dokumentu, który został wydany przez króla Władysława Jagiełłę w roku 1426, czyli już po śmierci Zyndrama, wynika, że rycerz z Maszkowic posiadał z nadania królewskiego w wsie Jaśliska, Zyndranowa, Lubatowa, Jasionka i Królików. Dokument nie podaje niestety daty nadania ziem. Wiadomo również, że był właścicielem wsi Maszkowice, którą się tytułował.
Dlaczego Zyndram dowodził wojskiem pod Grunwaldem?
Z dawnych tekstów wiadomo, że Zyndram od 1404 roku był miecznikiem krakowskim. Jednak najlepszym źródłem o dziejach Zyndrama są kroniki Jana Długosza. To właśnie w tych tekstach opisana została cała kampania grunwaldzka. Polski kronikarz poniekąd wyjaśnia, dlaczego to właśnie rycerz z Maszkowic stał się jedną z ważniejszych postaci bitwy z 1410 roku i otrzymał zaufanie Władysława Jagiełły.
– Miał Zyndram jeszcze jeden warunek na wodza pod Grunwaldem, nieodzowny w walce z tak wytrawnym i biegłym w sztuce wojennej żołnierzem, jakim byli Krzyżacy. Oto przejrzał ich na wskroś, nie był mu tajny ich sposób walki, ich słabe strony, które poznał w swych dawniejszych z nimi walkach. Mamy wyraźne ślady, że Zyndram już przed wielką wojną brał udział w bojach przeciw Zakonowi – pisał w Przeglądzie Historycznym Władysław Semkowicz, polski historyk i badacz dziejów polskiego średniowiecza.
Król Polski znał rycerza już znacznie wcześniej i był świadomy jego doświadczenia wojennego. Już 1390 roku, podczas obrony Litwy przed Krzyżakami Zyndram miał otrzymać dowództwo zamku w Kamieńcu Litewskim, zdobytym przez wojska Jagiełły. Władca miał być wówczas pod wrażeniem wyjątkowych zdolności strategicznych rycerza.
W imię Boga i króla
Właśnie dlatego to Zyndramowi powierzono urząd, który Długosz nazywa „officium principis militiae”. – Mianowanie nastąpiło w chwili wkroczenia wojsk w kraj nieprzyjacielski, a zatem z wejściem wyprawy wojennej w nową fazę strategiczną, nie dopiero w obliczu bitwy. „Officium” to rozciągało się tylko na część połączonej armii polsko-litewskiej, mianowicie na wojsko królewskie i książęce (mazowieckie) – napisał Semkowicz.
Bitwa pod Grunwaldem / ryc. Jan Matejko/Wikimedia Commons/Domena Publiczna
– Wojsko litewskie poddane było rozkazom Witolda, który, miał równorzędne z Zyndramem stanowisko, tak, że cała armia miała faktycznie dwóch „principes militiae” w osobach Zyndrama i Witolda – twierdził Semkowicz.
Chociaż to Król Władysław Jagiełło był głównodowodzącym wojsk, rada wojenna postanowiła, aby nie brał udziału w walce. Śmierć władcy oznaczała poważne problemy dla Rzeczypospolitej w kontekście dalszej kampanii przeciwko Krzyżakom. Jan Długosz pisał, że „ceniono jego życie za dziesięć tysięcy innych rycerzy”.
Jagiełło pozostał zatem poza obozem wojsk. Chroniła go gwardia i straż, która składała się z aż 60 rycerzy. Co więcej, król przygotowany był na najgorszy scenariusz. W okolicy jego obozu ukryto konie, które miały umożliwić mu szybką ucieczkę z pola bitwy.
Przygotowania do bitwy spadły na barki Zyndrama. To właśnie on brał udział w układaniu szyku wojennego, ustawiał wojska królewskie w hufce i chorągwie. W dniu bitwy w imieniu króla i całej Rzeczypospolitej dowodził wielką chorągwią królewską. – Chorągiew ta była pniem armii i w skład jej wchodziło doborowe rycerstwo z całej Polski. Ona to właśnie odegrała w bitwie grunwaldzkiej rozstrzygającą rolę – pisał Semkowicz. W czasie bitwy Zyndram prowadził do boju chorągiew ziemi krakowskiej.
Utrata zaufania i koniec kampanii wojskowej
Historyk Stefan Kuczyński uważał, że Zyndram z Maszkowic we wczesnym okresie bitwy przestał być zaufanym człowiekiem Jagiełły. Nie wiadomo, dlaczego. Utrata zaufania władcy spowodowała jednak, że przekazał dowództwo nad polską armią Jakubowi z Kobylan. Podobno nawet król zdecydował, że po wyprawie grunwaldzkiej Zyndram nie otrzyma żadnej nagrody z rąk władcy.
Po bitwie grunwaldzkiej Zyndram z Maszkowic wrócił w rodzinne strony i nie angażował się już w życie publiczne. Zapiski sądowe wskazują, że przed wyprawą rycerz sprzedał swoją wieś Lubatową biskupowi Maciejowi z Przemyśla, zastrzegając sobie jej wykup do trzech lat.
Historycy sądzą, że prawdopodobnie liczył na bogaty łup wojenny. Wyprawa natomiast pochłonęła jego majątek, a dużego zysku nie przyniosła. Dlaczego? Okazuje się, że Zyndram swojej wsi nie odzyskał. Próbował wyegzekwować własność drogą sądową, ale decyzja zapadła na korzyść biskupa. Zyndram zmarł w 1414 roku.
Źródło: Przegląd Historyczny.
